ΓΕΝΕΥΗ. Συναγερμό σημαίνει ο ΟΗΕ σε χθεσινή έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας και του προγράμματος Copernicus, που διαπιστώνει ότι η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη ήπειρος, με τις θερμοκρασίες εκεί να αυξάνονται με διπλάσιο ρυθμό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο. Η έκθεση περιγράφει και προειδοποιεί για τις δεινές συνέπειες που έχει η αύξηση των θερμοκρασιών για την ανθρώπινη υγεία, την τήξη των παγετώνων και την οικονομική δραστηριότητα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2023 ήταν το θερμότερο έτος στην Ιστορία της Ευρώπης, με παρατεταμένο καλοκαίρι από τον Ιούνιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο που χαρακτηρίσθηκε από καύσωνες, δασικές πυρκαγιές, ξηρασίες και πλημμύρες.
«Η θνητότητα που αποδίδεται στην αυξημένη θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 30% τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ οι θάνατοι από καύσωνες αυξήθηκαν κατά 94% στην ευρωπαϊκή ήπειρο», αναφέρει η έκθεση του μετεωρολογικού οργανισμού του ΟΗΕ. Παρότι ακριβής εκτίμηση της αποδιδόμενης σε καύσωνες θνητότητας δεν υπάρχει ακόμη για το 2023, ο οργανισμός επισημαίνει ότι 55.000 με 72.000 άνθρωποι πέθαναν σε ημέρες καύσωνα τα έτη 2023, 2022 και 2010.
Η μεγάλη πρόκληση
Στην έκθεση με τίτλο «Η κατάσταση του κλίματος στην Ευρώπη 2023», ο μετεωρολογικός οργανισμός αποκαλύπτει μερικές από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για την ήπειρό μας. «Η κλιματική κρίση είναι η μεγαλύτερη πρόκληση της γενιάς μας. Παρότι το κόστος της κλιματικής δράσης μοιάζει υψηλό, εκείνο της απραξίας είναι πολύ μεγαλύτερο. Οπως δείχνει η έκθεση, πρέπει να αξιοποιήσουμε την επιστήμη προκειμένου να προσφέρουμε λύσεις για το καλό της κοινωνίας», λέει η Σελέστ Σάουλο, γενική γραμματέας του Οργανισμού Μετεωρολογίας του ΟΗΕ. Ο μέσος όρος των θερμοκρασιών στην Ευρώπη την τελευταία πενταετία υπήρξε αυξημένος κατά 2,3 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Η αύξηση αυτή στον υπόλοιπο πλανήτη ήταν της τάξης του 1,3 βαθμών Κελσίου.
«Η Ευρώπη βίωσε μία ακόμη χρονιά αυξανόμενων θερμοκρασιών και ακραίων καιρικών φαινομένων, με καύσωνες, πυρκαγιές, θερμοκρασίες ρεκόρ, τήξη αιώνιων πάγων και έλλειψη χιονόπτωσης», λέει η Ελίζαμπεθ Χαμτούς, υποδιευθύντρια του προγράμματος Copernicus. Η έκθεση των δύο οργανισμών αναφέρει επίσης ότι η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει την ευκαιρία να αναπτύξει στοχευμένες στρατηγικές για την επιτάχυνση της μετάβασης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως την αιολική, την ηλιακή και την υδροηλεκτρική. Η Ευρώπη παρήγαγε το 2023 ποσοστό 53% της ενέργειάς της από ανανεώσιμες πηγές, από 36% το 2022. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, περισσότερη ενέργεια παρήχθη στην Ευρώπη από ανανεώσιμες πηγές, παρά από τα ορυκτά καύσιμα.
Η έκθεση με σήμανση «κόκκινος συναγερμός» επισημαίνει την αύξηση θανάτων από καύσωνες, ενώ το οικονομικό κόστος από τα ακραία καιρικά φαινόμενα ανήλθε στα 13,4 δισ. ευρώ.
Η φετινή έκθεση του ΟΗΕ για την παγκόσμια κατάσταση του κλίματος έφερε σήμανση «κόκκινος συναγερμός» και περιείχε την προειδοποίηση ότι ο κόσμος δεν κάνει αρκετά για να καταπολεμήσει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Το πρόγραμμα Copernicus έδειξε ότι ο Μάρτιος ήταν ο δέκατος κατά σειρά μήνας θερμοκρασιών ρεκόρ σε όλο τον κόσμο. Την ίδια ώρα, η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας των θαλασσών στην Ευρώπη έσπασε το 2023 το προηγούμενο ρεκόρ της.
Η ευρωπαϊκή έκθεση εστιάζει φέτος στις επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών στην ανθρώπινη υγεία, επισημαίνοντας ότι οι θάνατοι από καύσωνες έχουν αυξηθεί στην ήπειρό μας. Το οικονομικό κόστος από τα ακραία καιρικά φαινόμενα ανήλθε στα 13,4 δισ. ευρώ. «Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι επηρεάσθηκαν από τα ακραία καιρικά φαινόμενα του 2023 στην Ευρώπη, με μεγάλες οικονομικές απώλειες σε όλη την ήπειρο, που εκτιμώνται σε δεκάδες δισ. ευρώ», λέει ο διευθυντής του Copernicus, Κάρλο Μπουοντέμπο.
Πυρκαγιές και παγετώνες
Οι καύσωνες ευνόησαν τις δασικές πυρκαγιές, την ανομβρία και τις πλημμύρες, αναφέρει η έκθεση. Οι υψηλές θερμοκρασίες συνέβαλαν στη συρρίκνωση των παγετώνων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών στις Αλπεις. Οι ευρωπαϊκοί παγετώνες έχασαν έτσι ποσοστό 10% των πάγων τους μέσα σε δύο μόλις χρόνια.
Οι συντάκτες της μελέτης επισημαίνουν, ωστόσο, κάποιες εξαιρέσεις, όπως ότι οι θερμοκρασίες στη Σκανδιναβία και στην Ισλανδία καταγράφηκαν κάτω από τον μέσο όρο, την ώρα που ο υδράργυρος κατέρριπτε ρεκόρ εποχής σε άλλα σημεία της Ευρώπης. Στη Μεσόγειο, από τη Βόρεια Αφρική μέχρι την Ιταλία και από τα παράλια του Ατλαντικού μέχρι την Κρήτη, η ξηρασία και η ανομβρία μοιάζουν να αποτελούν πια φαινόμενο διαρκείας. Στην περιοχή του Αλγκάρβε στην Πορτογαλία, στη Σαρδηνία και τη Σικελία, οι δήμοι υιοθέτησαν αυστηρά μέτρα εξοικονόμησης του νερού. Η Καταλωνία αντιμετωπίζει «τη χειρότερη ξηρασία του τελευταίου αιώνα», σύμφωνα με τον πρόεδρο της περιοχής, Περ Αραγόνες, ο οποίος την κήρυξε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης την 1η Φεβρουαρίου για να αντιμετωπίσει τη λειψυδρία.
Ο δήμος της Βαρκελώνης βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τη Βαλένθια για την αγορά πόσιμου νερού, ενώ δύο μεγάλες μονάδες αφαλάτωσης κατασκευάζονται στην πρωτεύουσα της Καταλωνίας. «Η ξηρασία στη μεσογειακή λεκάνη έχει υπερβεί το όριο συναγερμού», αναφέρει έκθεση της επιστημονικής υπηρεσίας της Κομισιόν, που δημοσιοποιήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου.
Κατάσταση συναγερμού για λειψυδρία πρέπει να κηρυχθεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα Copernicus, σε νότια και ανατολική Ισπανία, νότια Γαλλία, σχεδόν στο σύνολο της Ιταλίας, τη Μάλτα, την Κύπρο, μέρος της Ρουμανίας, της δυτικής Τουρκίας και σε όλη την Ελλάδα.
Οι ελλείψεις αυτές θα επηρεάσουν μοιραία την οικονομία των μεσογειακών χωρών, με τη σταδιακή εξαφάνιση της πισίνας, των δημόσιων κρηνών, των ντους στις παραλίες και του γκαζόν στις πληγείσες από την ανομβρία ζώνες της ηπείρου μας. Η έλλειψη νερού μεταφράζεται και σε δραστικό περιορισμό των αρδευτικών εκτάσεων, κόστος που μετακυλίεται στους καταναλωτές.