Η κλιματική αλλαγή όπως αυτή αναδεικνύεται μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες καθημερινών ανθρώπων, με απώτερο στόχο την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας αλλά και την αλλαγή πολιτικής, ήταν το αντικείμενο του πρωτοποριακού Project ASPECT, το οποίο παρουσίασε πρόσφατα στην Αθήνα η κ. Κάρεν Λιούις (Karen Lewis), καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο South Wales και συνδιευθύντρια του υπαγόμενου σε αυτό Κέντρου Αφήγησης George Ewart Evans. Πρόκειται για ένα ερευνητικό κέντρο το οποίο ειδικεύεται στην αφήγηση ιστοριών. Εισήγηση σχετική με το πρότζεκτ έγινε στο συνέδριο «Η ψηφιακή αφήγηση σε εποχές κρίσης», που διοργάνωσε το Εργαστήρι Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση και τα ΜΜΕ, καθώς και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οπως εξηγεί η Κάρεν Λιούις, «μεταξύ 2010-2012, μαζί με το συνάδελφό μου καθηγητή Μάικ Γουίλσον ξεκινήσαμε το Project Aspect (www.projectaspect.org), με σκοπό να διερευνηθεί κατά πόσο η αφήγηση ιστοριών θα μπορούσε να επαναφέρει στο προσκήνιο τη συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή, φτάνοντας σε εκείνους που διαμορφώνουν πολιτικές αλλά και στις κοινωνίες. Η όλη ιδέα προέκυψε ως ανταπόκριση σε μια νέα προσέγγιση του υπουργείου Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στην Αγγλία, βάσει της οποίας η εμπλοκή του κόσμου στο θέμα της κλιματικής αλλαγής θα ευαισθητοποιούσε περισσότερους. Αλλωστε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, σχεδόν το 80% των Βρετανών δεν αναλάμβανε ενεργό δράση για το θέμα, παρά τις εκτεταμένες ενημερωτικές καμπάνιες στη χώρα».
Βασικό μέλημα των ερευνητών, η διαμόρφωση αντιπροσωπευτικού δείγματος πληθυσμού: «Εργαστήκαμε με τρεις διαφορετικές κοινότητες στην Αγγλία και την Ουαλλία: το κέντρο του Λονδίνου, παράκτιες αγροτικές περιοχές της Κορνουάλης και μια περιοχή ιδιαίτερα χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου στη Ν. Ουαλλία. Κάναμε ένα ανοιχτό κάλεσμα προς τον κόσμο, που θα ενδιαφέρονταν για την αφήγηση ιστοριών και την κλιματική αλλαγή».
Ευρηματικότητα, επιμονή
Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να πειστεί ο κόσμος να συμμετάσχει στην έρευνα; «Η αλήθεια είναι ότι οι ερευνητές μας χρειάστηκε να επιδείξουν μεγάλη ευρηματικότητα στην προσέγγιση του κόσμου, αποφύγαμε δε εντελώς τον όρο “κλιματική αλλαγή”, αφού φάνηκε πως η χρήση του θα αποθάρρυνε το κοινό, καθώς θα πίστευαν είτε πως δεν είχαν να πουν κάτι σημαντικό είτε πως πρόκειται για κάτι “πολύ επιστημονικό”. Συγκεντρώνοντας τις ιστορίες, πιστεύαμε ότι σίγουρα κάποιες από αυτές θα μιλούσαν για τον καιρό και την κλιματική αλλαγή και δεν διαψευστήκαμε τελικά».
Οι ιστορίες έγιναν «ψηφιακές ιστορίες», «ένα σύνολο από εικόνες, διαμορφωμένες σαν κολάζ ή διαδεχόμενες η μια την άλλη, με τη συνοδεία της φωνής του ατόμου που αφηγείται και ίσως κάποια μουσική υπόκρουση. Αρκετά άτομα ενδιαφέρθηκαν να συν-δημιουργήσουν μια τέτοια ιστορία μαζί μας. Ηχογραφήσαμε τον κάθε αφηγητή χωριστά, στη συνέχεια τη μοντάραμε σε μικρότερα κομμάτια, ενσωματώνοντας φωτογραφικό υλικό που μας είχε διαθέσει ο αφηγητής».
Αγαπημένη ιστορία της ίδιας της κ. Λιούις αλλά και του κοινού, εκείνη της Χέδερ (www.projectasp ect.org/our_films? page=heather): «Είχε τεράστια απήχηση! Αν και δεν είναι επιστήμονας, η Χέδερ, με την τεράστια εμπειρία από τη ζωή της ως αγρότισσας, είναι χωρίς αμφιβολία ειδικός. Το ημερήσιο ημερολόγιο που κρατούσε από παιδί αποτελεί εξαιρετικά πολύτιμο αρχείο των μοτίβων του τοπικού καιρού. Από τις 20 ιστορίες που δημιουργήσαμε στο ASPECT, εκείνη της Χέδερ είχε τη μεγαλύτερη απήχηση. Ενδιαφέρον είχαν οι αντιδράσεις όσων διαμορφώνουν πολιτική στον τόπο μας, όταν τους προβάλαμε την ιστορία. Οταν περάσαμε από τις στατιστικές στην εμπειρία της αληθινής ζωής, η συζήτηση έγινε πιο ανθρώπινη, κινήθηκε γύρω από προσωπικές αντιλήψεις σχετικά με τον καιρό και το κλίμα, αλλά και το πώς οι άνθρωποι μπορούν να εμπλακούν στο θέμα της κλιματικής αλλαγής όταν τη συνδέουν με την προσωπική τους εμπειρία όχι μόνο από έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο καιρό αλλά και ακραία καιρικά φαινόμενα».
Παρεμφερές ερευνητικό πρότζεκτ σχετικά με την ενέργεια θα τρέξει η Κάρεν Λιούις έως το 2017.