Ενα σμήνος κορμοράνων εκτελεί χαμηλή πτήση. Λίγα μόλις μέτρα πιο πέρα, ένα ξεφτέρι κυνηγάει μια σταχτοκουρούνα. Τα κιάλια εστιάζουν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Τα επιφωνήματα δεν λείπουν. Η εξόρμηση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας στο Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς για παρατήρηση πουλιών επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις για τους 74 συμμετέχοντες – μεταξύ αυτών και αρκετά παιδιά!
«Βρισκόμαστε στη μέση της μεταναστευτικής περιόδου, οπότε περιμένουμε πλούσιο θέαμα στον ουρανό», θα πει ο κ. Σπύρος Ψύχας, βασικό στέλεχος της Ορνιθολογικής και ένας εκ των τριών αρχηγών της σημερινής εξόρμησης – τον πλαισιώνουν οι Ακης Γαϊτανάκης και Νίκος Τσόπελας. Οι εκτεταμένες αγροτικές καλλιέργειες εκατέρωθεν του δρόμου φιλοξενούν διάφορα είδη αρπακτικών, όπως καλαμόκιρκους, ξεφτέρια, βραχοκιρκίνεζα, γερακίνες ενώ τελευταία έχουν παρατηρηθεί λευκοί πελαργοί, ενημερώνουν οι υπεύθυνοι. Με επιδέξιες κινήσεις στήνονται τα τηλεσκόπια στην πρώτη στάση, το Μετόχι. «Είναι το μεγαλύτερο λασποτόπι της περιοχής, πολύ σημαντικό για τα πουλιά, καθώς τρέφονται από τα ασπόνδυλα που ζουν στη λάσπη», εξηγεί ο Νίκος, προσθέτοντας: «Πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις παρυδάτιων – σκαλίνδρες, τρίκες, τουρλίδες, μπεκατσίνια… Το καλοκαίρι, όταν το λασποτόπι ξεραίνεται εντελώς, εδώ φωλιάζουν νεροχελίδονα, νανογλάρονα ή αμμοσφυριχτές».
Στη λιμνοθάλασσα του Πρόκοπου, τον επόμενο σταθμό, το τοπίο εξαιρετικό – τα λίγο βαθύτερα νερά, ιδανικό καταφύγιο για βουτηχτάρια, πάπιες, καλαμόκιρκους. Στο βάθος, τα Μαύρα Βουνά, το βασίλειο των αρπακτικών, όπως ο πετρίτης, το βραχοκιρκίνεζο, η γερακίνα, ο φιδαετός. Μπροστά, το δάσος της Στροφυλιάς με τις κουκουναριές, μοναδικής ομορφιάς.
Ευτυχώς, ο καταιγισμός πληροφοριών κατά την παρουσίαση που έκανε νωρίτερα η Βασιλική, βιολόγος στον Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς, σκιαγραφώντας το προφίλ της περιοχής και των οικοσυστημάτων, προετοίμασε τα μέλη της ομάδας. Μιας ομάδας που αν και δεν τη χαρακτηρίζει ιδιαίτερη ομοιογένεια, αποδεικνύεται πως τη συνδέει η αγάπη για το φυσικό περιβάλλον. Οικογένειες, φοιτητές και ζευγάρια, μοναχικοί άνθρωποι ή μεγαλύτερης ηλικίας χωρίς υποχρεώσεις… Στο διώροφο πούλμαν, τα παιδιά έχουν τοποθετηθεί στρατηγικά μπροστά, με το τζάμι μοναδικό παραπέτασμα ανάμεσα σ’αυτά και τον ουρανό. Τα πουλιά είναι πραγματικά στην… αγκαλιά τους. Ακριβώς πίσω, η Αφροδίτη, χημικός μηχανικός που έχει ασχοληθεί με τη Διαχείριση Περιβάλλοντος. Ακολουθεί την Ορνιθολογική από πέρυσι: «Ξεκίνησα με παρατήρηση πουλιών στη Στυμφαλία, παρακολούθησα τα σεμινάρια στο Πάρκο Τρίτση – έχω ήδη μάθει να ξεχωρίζω αρκετά είδη πουλιών, έχω όμως να μάθω ακόμη πολλά… Στις εκδρομές, οι αρχηγοί μάς μιλούν για τη μυθολογία, την ιστορία, τα πάντα. Επιπλέον, βλέπεις πόσα ωραία μέρη έχει η Ελλάδα». Καθισμένη δίπλα, η 24χρονη Νάντια, η οποία έχει τελειώσει το Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. «Κόλλησα πρόσφατα με την Ορνιθολογική – τον Σεπτέμβριο βρέθηκα για δύο εβδομάδες στα Αντικύθηρα ως εθελόντρια με την ομάδα δακτυλίωσης πουλιών. Ωραία εμπειρία». Και το μπλοκ που κρατάει; «Σημειώνω ιστορίες που μου αρέσουν – όπως για την καλιμάνα. Είναι “καλή μάνα”, δηλαδή όταν βλέπει τους θηρευτές να πλησιάζουν τη φωλιά της, παριστάνει την τραυματισμένη ώστε να κάνει αντιπερισπασμό…».
«Αρκεί η απόλαυση»
Σίγουρα πάντως δεν απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις σχετικά με τα πουλιά προκειμένου κανείς να συμμετάσχει στις εξορμήσεις της Ορνιθολογικής. Σύμφωνα με την κ. Ευαγγελία, φαρμακοποιό, μέλος εδώ και 15 χρόνια, «αρκεί η απόλαυση. Ποτέ δεν ασχολήθηκα συστηματικά να μάθω τα είδη των πουλιών, ξέρω μόνο τα βασικά. Ωστόσο, αυτές ήταν πάντα οι ωραιότερες εκδρομές που έχουμε κάνει με την οικογένειά μου. Πίνδος, Δερβενοχώρια, Βάλια Κάλντα, Κρήτη, Μυτιλήνη… μέχρι τον Βόσπορο φτάσαμε. Οι κόρες μου, σήμερα 22 και 24 χρόνων, έμαθαν από νωρίς να σέβονται και να αγαπούν το περιβάλλον – η φύση είναι πολύ καλό σχολείο για τα παιδιά. Κι όχι μόνο αυτό. Θυμάμαι όταν μια φίλη των παιδιών μου στην εφηβεία γύρισε και τους είπε: “Είστε πολύ τυχερές που οι γονείς σας σάς πηγαίνουν σε τέτοιες εκδρομές, περπατάτε μαζί στο δάσος και μιλάτε ή γελάτε. Εγώ βλέπω τους γονείς μου μόνο όταν με πηγαίνουν στα αγγλικά ή στο μπαλέτο – κι όλο γκρινιάζουν!”».
Υψηλή οικολογική αξία και αισθητική
Στον Φορέα Διαχείρισης Υγροτόπων Κοτυχίου-Στροφυλιάς γίνεται εκτενής ενημέρωση σχετικά με το εθνικό πάρκο: «Είναι μια έκταση 80.000 στρεμμάτων, με ένα μοναδικό συνδυασμό ενδιαιτημάτων υψηλής οικολογικής αξίας και αισθητικής. Χαρακτηριστικοί οικότοποί του, οι υγρότοποι και οι περιβάλλουσες πλημμυρισμένες εκτάσεις, το δάσος κουκουναριάς, οι αμμοθίνες και οι ασβεστολιθικοί λόφοι. Σημαντικός σταθμός μεταναστευτικών πουλιών, με μεγάλη ποικιλία σπάνιων ή απειλούμενων φυτών και ζώων. Προστατεύεται από εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία (Σύμβαση Ραμσάρ, Δίκτυο Νατούρα 2000). Οι Υγρότοποι Κοτυχίου-Στροφυλιάς αποτελούν το μεγαλύτερο υγροτοπικό σύστημα της Πελοποννήσου, καταλαμβάνουν έκταση 15.000 στρεμμ. και τις λιμνοθάλασσες Αραξος, Πρόκοπος και Κοτύχι, και το έλος Λάμια. Βρίσκονται στον μεταναστευτικό διάδρομο της Δ. Ελλάδας και συγκεντρώνουν μεγάλο αριθμό ειδών φθινόπωρο και άνοιξη. Το δάσος της Στροφυλιάς είναι το πιο εκτεταμένο δάσος κουκουναριάς στην Ελλάδα ενώ ανάμεσα στη βλάστηση σχηματίζονται ξέφωτα με υγρά λιβάδια, αλμυρόβαλτους και εποχικά τέλματα. Τα Μαύρα Βουνά, ασβεστολιθικοί λόφοι 240 μ., είναι ιδανικός βιότοπος για θηλαστικά (τσακάλι ή ερπετά όπως η κρασπεδοχελώνα). Προσφέρει θέσεις φωλιάσματος για αρπακτικά (βραχοκιρκίνεζο, μπούφος, πετρίτης). Οι αμμόλοφοι, ένας σπάνιος και απειλούμενος τύπος παράκτιου οικότοπου, φυσικό φίλτρο και αντιπλημμυρικό φράγμα που προστατεύει την ευαίσθητη κουκουναριά από τα αλμυρά νερά της θάλασσας, μπορούν να φτάσουν σε ύψος τα 10 μ. και πλάτος τα 20-500 μ. Ο επισκέπτης θα βρει σπάνια φυτά όπως ο κρίνος της άμμου. Πλήθος ειδών φωλιάζει και αναπαράγεται εδώ, όπως ο θαλασσοσφυριχτής και η καρέττα καρέττα».