Mια γυναίκα χρησιμοποιεί, κατά μέσον όρο, 12 διαφορετικά προϊόντα ομορφιάς καθημερινά –προϊόντα καθαρισμού, μαλακτική μαλλιών, βαφή μαλλιών, αρώματα, προϊόντα περιποίησης δέρματος, κρέμες σώματος με άρωμα, βερνίκι νυχιών και προϊόντα μακιγιάζ– για να αναφέρουμε μόνο μερικά παραδείγματα. Ρίξτε μια γρήγορη ματιά στις ετικέτες και θα δείτε ένα κοκτέιλ χημικών συστατικών.
Μπορεί να υποθέσετε ότι όλα αυτά τα συστατικά έχουν δοκιμαστεί, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι είναι ασφαλή για μακροχρόνια χρήση. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Τουλάχιστον σε επίπεδο ομοσπονδιακών αρχών των ΗΠΑ, κανείς δεν ελέγχει αν οι χημικές ουσίες που βάζετε στο σώμα σας είναι ακίνδυνες. «Τα προϊόντα υποβάλλονται σε ελέγχους, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν οδηγούν σε βραχυχρόνια προβλήματα, όπως ερεθισμοί του δέρματος. Ωστόσο, δεν έχουν δοκιμαστεί ως προς τη μακροχρόνια ασφάλεια», επισημαίνει η δρ Kathryn M. Rexrode, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής και επικεφαλής του Τμήματος Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. Ο αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) επεμβαίνει μόνο στην περίπτωση που κάποιος υποβάλει διαμαρτυρία για ένα προϊόν, επειδή υποπτεύεται ότι του προκάλεσε βλάβη. Έως εκείνο το σημείο, την ευθύνη φέρει μόνο η εταιρεία.
«Το ότι βρίσκονται στο ράφι σας δεν σημαίνει από μόνο του ότι είναι και ασφαλή», λέει η Tamarra James-Todd, επίκουρη καθηγήτρια στην έδρα Mark and Catherine Winkler Περιβαλλοντικής Αναπαραγωγικής και Περιγεννητικής Επιδημιολογίας στη συνεργαζόμενη με το Χάρβαρντ T.H. Chan School of Public Health. Έχοντας αυτό υπόψη, οι γυναίκες θα πρέπει να αναλογιστούν τι βάζουν κάθε μέρα στο σώμα τους και πώς αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την υγεία τους, λέει.
Βαφή μαλλιών και καρκίνος του μαστού
Υπάρχουν λόγοι ανησυχίας για πολλές από τις χημικές ουσίες οι οποίες περιέχονται σε δημοφιλή προϊόντα προσωπικής φροντίδας που κυκλοφορούν στην αγορά σήμερα. Παράδειγμα αποτελεί μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2019, στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού International Journal of Cancer. Σε αυτή διαπιστώθηκε σύνδεση μεταξύ της βαφής μαλλιών και του καρκίνου του μαστού. Οι γυναίκες που συμμετείχαν στη μελέτη, οι οποίες χρησιμοποιούσαν μόνιμη βαφή μαλλιών τουλάχιστον μία φορά κατά τη 12μηνη περίοδο που προηγήθηκε της μελέτης, διέτρεχαν κατά 9% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν χρησιμοποίησαν βαφή μαλλιών. Και όταν οι συγγραφείς της μελέτης ανέλυσαν τα ευρήματα με βάση τη φυλή, βρήκαν ακόμη υψηλότερο κίνδυνο για τις γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής. Οι γυναίκες της εν λόγω ομάδας που χρησιμοποίησαν οποιαδήποτε μόνιμη βαφή κατά τους προηγούμενους 12 μήνες διέτρεχαν κατά 45% υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με τις γυναίκες που δεν χρησιμοποιούσαν βαφές μαλλιών. Δεν φάνηκε να έχει σημασία το πόσο συχνά ή το για πόσα χρόνια οι γυναίκες είχαν χρησιμοποιήσει τη βαφή.
Τα ευρήματα δεν προκάλεσαν έκπληξη, αναφέρει η James-Todd. «Πραγματοποιήσαμε μια μελέτη πέρυσι, στην οποία παρατηρήσαμε παρόμοια ευρήματα για τις βαφές μαλλιών», μας λέει. Ορισμένα προϊόντα περιποίησης μαλλιών περιέχουν περισσότερες από 5.000 χημικές ουσίες. Μεταξύ αυτών βρίσκονται και ορισμένες που είναι γνωστό ότι διαταράσσουν τη φυσική ισορροπία των ορμονών του οργανισμού ή ότι έχουν καρκινογόνο δράση στα ζώα, σύμφωνα με τους συγγραφείς της μελέτης. Ακόμη και στην περίπτωση αυτή, οι μελέτες που εξέταζαν τις βαφές μαλλιών στο παρελθόν έδιναν διαφορετικά αποτελέσματα: κάποια ευρήματα υποδήλωναν την ύπαρξη συσχέτισης ανάμεσα σε προβλήματα υγείας και στη χρήση των βαφών, ενώ άλλα δεν εντόπιζαν καμία. Οι διαφορές που διαπιστώθηκαν σε πιο πρόσφατες μελέτες, παρατηρεί η James-Todd, μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι εξετάζουν διαφορετικά προϊόντα. Τα σημερινά προϊόντα χρησιμοποιούν διαφορετικές χημικές ουσίες από ό,τι τα παλαιότερα, τα οποία δεν είχαν συνδεθεί με κινδύνους για την υγεία σε ορισμένες προηγούμενες μελέτες.
Αναλύοντας τα αποτελέσματα της μελέτης
Οι συγγραφείς της μελέτης του 2019 άντλησαν στοιχεία από τη Μελέτη Sister, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 50.000 γυναίκες – οι υγιείς αδελφές των γυναικών με καρκίνο του μαστού- ηλικίας 35 έως 74 ετών. Η μελέτη διήρκεσε από το 2003 έως το 2009 και χρησιμοποίησε ερωτηματολόγια, τα οποία επικαιροποιούνταν κάθε τρία χρόνια. Οι έρευνες περιλάμβαναν ερωτήσεις σχετικά με το πόσο συχνά οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν βαφή μαλλιών, ποια χρώματα και τύπους βαφής χρησιμοποιούσαν και αν ήταν μόνιμη ή ημιμόνιμη βαφή. Η μελέτη χρησιμοποίησε επίσης πληροφορίες που είχαν συγκεντρωθεί για άλλα προϊόντα μαλλιών, ιδίως χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για το ίσιωμα των μαλλιών. Η μέση περίοδος παρακολούθησης της μελέτης ήταν λίγο περισσότερο από οκτώ έτη και η τρέχουσα ανάλυση περιλάμβανε πληροφορίες που συλλέχθηκαν το 2016.
Η ανάλυση συνέδεσε επίσης τα προϊόντα για το ίσιωμα των μαλλιών με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Αυτά τα χημικά προϊόντα σχετίζονταν με 18% υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού στις γυναίκες που τα είχαν χρησιμοποιήσει κατά τους 12 μήνες πριν από την περίοδο της μελέτης. Όσο συχνότερα χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες προϊόντα για το ίσιωμα των μαλλιών, τόσο μεγαλύτερος ήταν ο κίνδυνος. Οι γυναίκες που χρησιμοποιούσαν τα προϊόντα κάθε πέντε έως οκτώ εβδομάδες διέτρεχαν 31% υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού σε σύγκριση με εκείνες που δεν έκαναν χρήση. Αν και οι γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής που συμμετείχαν στη μελέτη ήταν πιθανότερο να χρησιμοποιούν προϊόντα για το ίσιωμα των μαλλιών, η αύξηση του κινδύνου για καρκίνο του μαστού ήταν παρόμοια για όλες τις φυλές.
Δεν φάνηκε να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του μαστού στις γυναίκες που χρησιμοποιούσαν ημιμόνιμες βαφές, εκτός από τις γυναίκες που χρησιμοποιούσαν βαφές στο σπίτι. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή ήταν πιθανότερο η βαφή να πάει στο δέρμα τους ή να χρησιμοποιούν τις βαφές σε χώρους που δεν αερίζονταν σωστά, με αποτέλεσμα να εισπνέουν υψηλότερες ποσότητες χημικών ουσιών.
Ερμηνεύοντας τα αποτελέσματα της μελέτης
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλες οι συμμετέχουσες στη μελέτη του 2019 αναφορικά με τις βαφές μαλλιών θεωρούνταν υψηλού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του μαστού επειδή οι αδελφές τους είχαν τη νόσο. Αυτό σημαίνει ότι τα ευρήματα ενδέχεται να μην ισχύουν για τον μέσο πληθυσμό. Ωστόσο, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη μελέτη επικεντρώθηκε ήδη σε μια ομάδα γυναικών που διέτρεχαν υψηλό κίνδυνο λόγω οικογενειακού ιστορικού, είναι πιθανό ο πρόσθετος αυξημένος κίνδυνος που παρατηρήθηκε στις γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής να μην οφειλόταν σε γενετικούς παράγοντες, επισημαίνει η James-Todd. Είναι πιθανότερο να αντικατοπτρίζει περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως διαφορές στις χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται συνήθως σε προϊόντα που διατίθενται στην αγορά για τις γυναίκες αυτές, αναφέρει. Στο παρελθόν, οι επιστήμονες διαπίστωσαν μεγαλύτερες συγκεντρώσεις προβληματικών χημικών ουσιών, οι οποίες διαταράσσουν την ορμονική λειτουργία σε προϊόντα που διατίθενται στην αγορά για τις γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής, δήλωσαν οι συγγραφείς.
Επιπλέον, σημείωσαν ότι τα ποσοστά καρκίνου του μαστού αυξάνονται τα τελευταία χρόνια στις γυναίκες αφροαμερικανικής καταγωγής, οι οποίες διαγιγνώσκονται συχνότερα με επιθετικές μορφές καρκίνου του μαστού και είναι πιθανότερο να καταλήξουν από τη νόσο.
Τι κρατάμε τελικά από τη μελέτη;
Επομένως, αυτό σημαίνει ότι οι γυναίκες θα πρέπει να σταματήσουν εντελώς να χρησιμοποιούν βαφές μαλλιών; Η δρ Rexrode λέει ότι είναι πολύ νωρίς για να απαντήσει κανείς σε αυτό το ερώτημα. «Σε γενικές γραμμές, δεν θα έλεγα να μην ξαναβάψει κανείς τα μαλλιά του με βάση αυτή την εργασία. Όμως, ένας αυξημένος κίνδυνος κατά 40% είναι αρκετά μεγάλος για να μας απασχολήσει», επισημαίνει. Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε τα ευρήματα και το ζήτημα χρειάζεται να μελετηθεί διεξοδικότερα.
Για τη μέση γυναίκα που συμμετείχε στη μελέτη (δηλαδή μια γυναίκα της οποίας η αδελφή έπασχε από καρκίνο του μαστού), η έκθεση σε βαφές μαλλιών αύξησε τον αρχικό της κίνδυνο για καρκίνο του μαστού, μας λέει. Παρότι υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού που δεν μπορείτε να ελέγξετε, όπως το οικογενειακό σας ιστορικό ή η ηλικία που αρχίσατε να έχετε εμμηνορρυσία, μπορείτε να επιλέξετε τα προϊόντα μαλλιών και τη συχνότητα χρήσης τους.
Μειώνοντας την έκθεσή σας σε χημικές ουσίες
Ενώ οι ερευνητές εξακολουθούν να εξετάζουν το ζήτημα αυτό, η James-Todd και η δρ Rexrode δηλώνουν ότι υπάρχουν πολλά βήματα που μπορείτε να κάνετε προκειμένου να μειώσετε τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας.
Κάντε την έρευνά σας. Όταν επιλέγετε ένα προϊόν, ρίξτε μια ματιά στην ετικέτα για να δείτε ποιες χημικές ουσίες περιέχει και να διαπιστώσετε αν υπάρχει κάτι που δεν θέλετε να χρησιμοποιήσετε. Οργανώσεις όπως η μη κερδοσκοπική Environmental Working Group (www.ewg.org) έχουν αναλύσει πολλά προϊόντα και παρέχουν πληροφορίες σχετικά με πιθανά ζητήματα ασφάλειας. Η οργάνωση κατατάσσει ορισμένα συνήθη προϊόντα ομορφιάς σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10, από εκείνα που γενικά θεωρούνται ασφαλή έως εκείνα που περιέχουν χημικές ουσίες που προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία, λέει η James-Todd. «Μάθετε όσο περισσότερα μπορείτε γι’ αυτά που χρησιμοποιείτε», λέει η ίδια.
Βρείτε ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις. Αν τα προϊόντα που χρησιμοποιείτε επί του παρόντος περιέχουν δυνητικά επιβλαβείς χημικές ουσίες, επιλέξτε κάτι ασφαλέστερο αν υπάρχει διαθέσιμο. Το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα Silent Spring Institute διαθέτει μια εφαρμογή για έξυπνα τηλέφωνα με την ονομασία Detox Me, την οποία μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όταν είστε σε ένα κατάστημα για να σαρώσετε τον γραμμωτό κώδικα ενός προϊόντος. Εάν υπάρχει ασφαλέστερη επιλογή, η εφαρμογή θα σας ενημερώσει. Προσφέρει επίσης ένα Detox Me Action Kit, το οποίο σας επιτρέπει να στείλετε δείγμα ούρων προκειμένου να μάθετε το επίπεδο έκθεσής σας σε χημικές ουσίες και να αποκτήσετε μια ιδέα σχετικά με το επίπεδο που βρίσκεστε συγκριτικά με άλλους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το κιτ σάς δίνει επίσης ιδέες για το πώς να μειώσετε την έκθεσή σας.
Να είστε επιφυλακτικοί ως προς τους ισχυρισμούς των προϊόντων. Πολλές εταιρείες πραγματικά εργάζονται για την ανάπτυξη ασφαλέστερων προϊόντων, ωστόσο ορισμένοι ισχυρισμοί των κατασκευαστών είναι αμφισβητήσιμοι. Πολλές εταιρείες θα απομακρύνουν χημικές ουσίες που έχουν επισημανθεί ως προβληματικές, όπως η δισφαινόλη A ή οι φθαλικές ενώσεις (χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές, ουσίες που μιμούνται ή καταστέλλουν τις ανθρώπινες ορμόνες). Μπορεί όμως στη συνέχεια να αντικαταστήσουν τις παραπάνω χημικές ουσίες με άλλες, που είναι εξίσου προβληματικές. Έτσι, τα προϊόντα δεν είναι στην πραγματικότητα ασφαλέστερα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να είναι ακόμη χειρότερα από τα αρχικά, λέει η James-Todd.
Περιορίστε τη χρήση. Αν και είναι δελεαστικό να γεμίζετε το ράφι του μπάνιου σας με όλες τις τελευταίες λοσιόν και κρέμες, η επιλογή με σύνεση μπορεί να αποτελεί καλύτερη λύση. Ο περιορισμός των επιλογών σας σε προϊόντα που θεωρείτε ουσιώδη μπορεί να μειώσει την έκθεσή σας. «Για παράδειγμα, μου αρέσουν τα αρώματα, αλλά δεν τα φοράω πλέον», επισημαίνει η James-Todd.
Προτιμήστε λύσεις από τη φύση. Πολλές θεραπείες ομορφιάς μπορούν να παρασκευαστούν στην κουζίνα σας. Αναζητήστε στο διαδίκτυο συνταγές για φυσικές θεραπείες για το δέρμα και τα μαλλιά. Πρέπει ωστόσο να γνωρίζετε ότι σε ορισμένα «φυσικά» καταναλωτικά προϊόντα μπορεί επίσης να ελλοχεύουν κίνδυνοι για την υγεία. Για παράδειγμα, τα αιθέρια έλαια συχνά συνιστώνται ως εναλλακτική λύση στη χρήση αρωμάτων. Ωστόσο, ορισμένα, ιδίως το έλαιο λεβάντας και του τεϊόδεντρου, έχουν οιστρογονικές ιδιότητες που ίσως ευθύνονται για μερικούς από τους ίδιους κινδύνους για την υγεία με τους χημικούς αντιπάλους τους, λέει η James-Todd. Φυσικό δεν σημαίνει πάντοτε ασφαλέστερο.
Συμπέρασμα: «Οι γυναίκες πρέπει να σκέφτονται προσεκτικά για τα προϊόντα που χρησιμοποιούν», λέει η δρ Rexrode. «Και πιστεύω ότι θα πρέπει να απαιτούμε περισσότερες πληροφορίες ως προς την ασφάλειά τους».
Αλλάξτε το πρότυπο ομορφιάς σας
Μπορεί να μην είναι εύκολο να αφήσετε τα μαλλιά σας να γκριζάρουν και να αποδεχτείτε τις ρυτίδες σας, όμως είναι μια αλλαγή νοοτροπίας την οποία οι γυναίκες καλό θα ήταν να εξετάσουν. Το να είσαι υγιής είναι όμορφο και οι γυναίκες θα πρέπει να θέσουν υπό αμφισβήτηση το πρότυπο ομορφιάς του πολιτισμού μας. «Το ζητούμενο είναι να αισθανόμαστε άνετα με τις αλλαγές αυτές και να αλλάξουμε το τι είναι αποδεκτό», λέει η Tamarra James-Todd, επίκουρη καθηγήτρια στη συνεργαζόμενη με το Χάρβαρντ T.H. Chan School of Public Health. «Θα έπρεπε να αρχίσουμε να διδάσκουμε τα παιδιά μας, να διδάσκουμε την επόμενη γενιά, να αποδέχεται τα διάφορα στάδια της ζωής και να μην προσπαθεί να τα αλλάξει».
