O καρκίνος του προστάτη είναι ο δεύτερος συχνότερος τύπος καρκίνου στους Αμερικανούς άνδρες, μετά τον καρκίνο του δέρματος. Οι περισσότεροι άνδρες μπορούν να ζήσουν πολλά και γόνιμα χρόνια με τη νόσο, εάν αυτή αντιμετωπιστεί και θεραπευτεί καταλλήλως.
Ωστόσο, οι νέες μελέτες και οι επικαιροποιήσεις των κατευθυντήριων οδηγιών έχουν καταστήσει ασαφή τη διαδικασία των εξετάσεων και του προληπτικού ελέγχου.
«Ποιες είναι λοιπόν οι σημερινές διαδικασίες ελέγχου για πιθανό καρκίνο του προστάτη; Και ποιες νέες επιλογές διατίθενται σήμερα; Ζητήσαμε από τον δρα Marc Garnick, αρχισυντάκτη της Ετήσιας Έκθεσης 2022 για τις Παθήσεις του Προστάτη, η οποία εκδόθηκε από το Χάρβαρντ, να απαντήσει στις ερωτήσεις που θέτουν συχνά οι άνδρες.
Ο ρόλος του PSA
Παραμένει η εξέταση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) ο καλύτερος τρόπος προληπτικού ελέγχου για τους άνδρες;
Η εξέταση PSA παραμένει αμφιλεγόμενη, καθώς οι μελέτες στη συντριπτική τους πλειονότητα δείχνουν ότι δεν σχετίζεται με καλύτερη ποιότητα ζωής ή με χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του προστάτη.
Επιπλέον, τα αποτελέσματα ενδέχεται να μην αποκαλύπτουν όλα τα δεδομένα σχετικά με το αν έχετε ή όχι καρκίνο του προστάτη. Παρ’ όλα αυτά, μπορεί να προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες.
Η εξέταση μετρά την ποσότητα του PSA στο αίμα σας. Το PSA είναι μια πρωτεΐνη που παράγεται τόσο από τον καρκινικό όσο και από τον μη καρκινικό ιστό του προστάτη. Παρότι η παρουσία μικρών ποσοτήτων PSA στο αίμα είναι φυσιολογική, οι μεγάλες ποσότητες θα μπορούσαν να υποδηλώνουν καρκίνο.
Μια τιμή PSA μικρότερη από 4 νανογραμμάρια ανά χιλιοστόμετρο [ng/mL] θεωρείται ότι σημαίνει πολύ χαμηλό κίνδυνο για καρκίνο. Μια βαθμολογία 4 έως 10 ng/mL είναι η γκρίζα ζώνη στην οποία ο κίνδυνος είναι υψηλότερος, αλλά χωρίς βεβαιότητα. Μια βαθμολογία PSA άνω των 10 ng/mL είναι η πλέον ανησυχητική.
Στους άνδρες με υψηλή βαθμολογία PSA, η εξέταση συνήθως επαναλαμβάνεται για επιβεβαίωση του αποτελέσματος.
Για παράδειγμα, το επίπεδο του PSA μπορεί να αυξηθεί προσωρινά εάν είχατε σεξουαλική επαφή τις προηγούμενες 24 έως 48 ώρες. Η διόγκωση του προστάτη, η οποία παρατηρείται στους περισσότερους άνδρες με την πάροδο των ετών, μπορεί επίσης να επηρεάσει το PSA.
Ανάλογα με τη βαθμολογία PSA, ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει επανέλεγχο μετά από τέσσερις εβδομάδες έως έξι μήνες, έτσι ώστε να ελέγξει για τυχόν αύξηση του επιπέδου.
Συχνά πραγματοποιείται δακτυλική εξέταση από το ορθό [DRE], εάν η βαθμολογία είναι υψηλότερη από 4 ng/mL. Κατά την εξέταση αυτή, ο γιατρός ψηλαφεί τον προστάτη για να διαπιστώσει τυχόν παρουσία σκληρού ή ακανόνιστου ιστού, που θα μπορούσε να υποδηλώνει καρκίνο.
Είναι προτιμότερο να συζητήσετε με τον γιατρό σας σχετικά με τα υπέρ και τα κατά της εξέτασης PSA.
Κατευθυντήριες οδηγίες για τη βιοψία
Εάν το PSA μου συνεχίσει να αυξάνεται ή γίνει υψηλότερο από 10 ng/mL, τι θα ζητήσει ο γιατρός μου; Είναι ώρα για βιοψία;
Σε περίπτωση αυξανόμενης ή υψηλής τιμής, υπάρχουν κάποιες πρόσθετες εξετάσεις που μπορούν να γίνουν. Μία από αυτές είναι η εξέταση που ελέγχει για βιολογικούς δείκτες καρκίνου του προστάτη στα ούρα. Το είδος και η ποσότητα του βιολογικού δείκτη μπορούν να δείξουν την πιθανότητα να υπάρχει καρκίνος, ο οποίος μπορεί να εξαπλωθεί.
Μια άλλη είναι η εξέταση αίματος που μετρά το λεγόμενο ελεύθερο PSA. Το PSA κυκλοφορεί στο αίμα σε δύο μορφές: είτε συνδεδεμένο με άλλες πρωτεΐνες είτε μη συνδεδεμένο, δηλαδή ελεύθερο. Η συνήθης εξέταση PSA μετρά συνολικά το συνδεδεμένο και το μη συνδεδεμένο PSA. Η τιμή του ελεύθερου PSA στο αίμα αναφέρεται ως ποσοστό του συνολικού PSA.
Όταν το ποσοστό είναι χαμηλότερο, ο κίνδυνος καρκίνου είναι υψηλότερος. Για παράδειγμα, η παρουσία καρκίνου είναι πιο πιθανή εάν το επίπεδο του ελεύθερου PSA είναι 15% ή χαμηλότερο και λιγότερο πιθανή εάν το επίπεδο είναι υψηλότερο από 25%.
Ανάλογα με τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων, την τρέχουσα βαθμολογία PSA και τα αποτελέσματα της δακτυλικής εξέτασης, ο γιατρός σας μπορεί να προτείνει βιοψία για την ανάλυση δειγμάτων προστατικού ιστού για καρκίνο.
Ωστόσο, πριν από τη βιοψία μπορεί να κάνετε μαγνητική τομογραφία του προστάτη. Η εξέταση αυτή βοηθά να καθοριστούν το μέγεθος και η θέση των όγκων, ώστε να είναι πιο στοχευμένη η βιοψία, με δυνατότητα λήψης λιγότερων δειγμάτων.
Ωστόσο, στη διάρκεια της πρώτης βιοψίας, πολλοί γιατροί συνιστούν τη λήψη βιοψιών από ολόκληρο τον προστάτη, όχι μόνο από τις μη φυσιολογικές περιοχές που δείχνει η μαγνητική τομογραφία.
Επίσης, έχετε υπόψη σας ότι, ακόμη και αν η μαγνητική τομογραφία δεν δείξει καρκίνο, ο γιατρός μπορεί και πάλι να προτείνει βιοψία, ανάλογα με τα αποτελέσματα των άλλων εξετάσεων.
Νέες τεχνολογίες
Έχουν διατεθεί νέες διαγνωστικές εξετάσεις;
Υπάρχουν δύο νέες και εγκεκριμένες από τον FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) απεικονιστικές τεχνολογίες: η Axumin και η απεικόνιση με γάλλιο-68 PSMA-11. Και οι δύο έχουν αλλάξει το τοπίο στη διάγνωση, γιατί μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση καρκίνου που προηγουμένως ήταν μη ανιχνεύσιμος, καθώς ακόμη και η μαγνητική τομογραφία δεν μπορεί πάντα να τον εντοπίσει.
Η ονομασία Axumin είναι η εμπορική ονομασία της φλουκικλοβίνης F 18, μιας ραδιενεργής ουσίας που χορηγείται με ένεση στο σώμα. Μετά τη χορήγησή της, ο ασθενής υποβάλλεται σε τομογραφία με εκπομπή ποζιτρονίων [PET] και αξονική τομογραφία (CT).
Τα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη απορροφούν αμινοξέα με πιο γρήγορο ρυθμό από ό,τι τα υγιή κύτταρα. Η Axumin εστιάζεται σε αυτά τα ειδικά κύτταρα, τα οποία επισημαίνονται κάτω από τον τομογράφο PET και CT.
Στην εξέταση με γάλλιο-68 PSMA-11 χρησιμοποιείται επίσης μια ενέσιμη ραδιενεργή ουσία σε συνδυασμό με τομογραφία PET. Μετά τη χορήγησή της, η ουσία συνδέεται στο ειδικό προστατικό αντιγόνο της μεμβράνης [PSMA], το οποίο υπάρχει σε υψηλό επίπεδο στα καρκινικά κύτταρα του προστάτη.
Με αυτόν τον τρόπο, τυχόν θετικές στο PSMA βλάβες του προστάτη γίνονται πιο εύκολα ορατές στην τομογραφία PET.
Πρόσθετες έρευνες θα δείξουν πώς μπορούν οι γιατροί να χρησιμοποιήσουν αυτές τις νέες διαγνωστικές εξετάσεις για την αξιολόγηση των ανδρών με πιθανό καρκίνο του προστάτη.