Η πανδημία έχει προκαλέσει συναισθήματα πένθους και θρήνου μακράς διάρκειας σε πολλούς ανθρώπους, δημιουργώντας σε πολλές περιπτώσεις ένα αίσθημα αδυναμίας. Αυτό, μεταξύ άλλων, είχε ως αποτέλεσμα η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (APA) να προσθέσει πρόσφατα τη διαταραχή του παρατεταμένου πένθους (prolonged grief disorder) στον επίσημο κατάλογο των ψυχικών διαταραχών.
Η διαταραχή παρατεταμένου πένθους μπορεί να εμφανιστεί μέχρι και δώδεκα μήνες μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Μπορεί να νιώθετε έντονη νοσταλγία για το πρόσωπο που έχετε χάσει ή να τον/την σκέφτεστε διαρκώς.
Αυτά τα συναισθήματα συχνά παρατηρούνται στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά, για τουλάχιστον έναν μήνα. Η διαταραχή αυτή δεν συνδέεται απαραίτητα με τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, σύμφωνα με την APA. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί έπειτα από τραυματικά γεγονότα, όπως φυσικές καταστροφές και μαζικές ένοπλες επιθέσεις.
«Το πένθος και ο θρήνος αποτελούν αναμενόμενο κομμάτι της ζωής, ίσως όμως να πρέπει να αναζητηθεί επαγγελματική βοήθεια όταν συνεχίζονται για εβδομάδες και μήνες», λέει ο David H. Rosmarin, διευθυντής του Προγράμματος Πνευματικότητας και Ψυχικής Υγείας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
Αναγνωρίστε τα σημάδια
Η διαταραχή παρατεταμένου πένθους μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει κανείς και η σοβαρότητά τους ενδέχεται να διαφέρουν. Συχνότερα παρατηρούνται τα εξής:
– Διάσπαση ταυτότητας (αίσθηση ότι ένα μέρος του εαυτού του πενθούντος έχει πεθάνει).
– Έντονη αίσθηση δυσπιστίας για τον θάνατο του συγκεκριμένου προσώπου.
– Αποφυγή κάθε υπενθύμισης ότι το αγαπημένο πρόσωπο έχει πεθάνει.
– Έντονος συναισθηματικός πόνος (θυμός, πικρία, θλίψη) σχετιζόμενος με τον θάνατο αυτόν.
– Δυσκολία του πενθούντος να συνεχίσει τη ζωή του· για παράδειγμα, αντιμετωπίζει δυσκολία στη συναναστροφή με φίλους, στην επιδίωξη ενασχόλησης με ενδιαφέροντα και στα σχέδια για το μέλλον.
– Συναισθηματικό μούδιασμα.
– Αίσθηση ματαιότητας της ζωής.
– Έντονη μοναξιά και αίσθηση μοναχικότητας και αποστασιοποίησης από τους άλλους.
Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η παρατεταμένη διαταραχή πένθους μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να αυξήσει το επίπεδο της κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες) στον οργανισμό. Η υπερβολική αύξηση της κορτιζόλης μπορεί, με τη σειρά της, να αυξήσει την αρτηριακή πίεση και το επίπεδο σακχάρου και χοληστερόλης.
Έμμεσα, η διαταραχή παρατεταμένου πένθους ίσως να μεταβάλει τις υγιεινές σας συνήθειες. «Ενδέχεται να γυμνάζεστε λιγότερο και να παραλείπετε τον τακτικό προσυμπτωματικό σας έλεγχο», λέει ο Rosmarin. Τα άτομα που εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή είναι επίσης πιθανότερο να κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.
Εάν δεν αντιμετωπιστεί, αυτή η διαταραχή μπορεί τελικά να εξελιχθεί σε πιο σοβαρό πρόβλημα, όπως χρόνια κατάθλιψη», λέει.
Συζητήστε το πρόβλημα
Οι άνδρες ίσως είναι λιγότερο πιθανό απ’ ό,τι οι γυναίκες να αναγνωρίσουν τα σημάδια της διαταραχής παρατεταμένου πένθους ή να τα αντιμετωπίσουν. Η διαφορά αυτή είναι δυνατόν να οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο τα δύο φύλα προσεγγίζουν εκ φύσεως το πένθος (βλ. «Οι άνδρες πενθούν διαφορετικά από τις γυναίκες;»).
«Οι άνδρες μπορεί να δυσκολεύονται να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και να αποδεχτούν ότι δεν καταφέρνουν να διαχειριστούν μια απώλεια», λέει ο Rosmarin. «Πρέπει όμως να κατανοήσουν ότι δεν είναι κακό να δεχτούν ότι δεν είναι καλά».
Για τους άνδρες μπορεί να είναι δύσκολο να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Και όμως, συχνά είναι ο καλύτερος τρόπος ώστε να έρθουν αντιμέτωποι με το πένθος τους. «Αν βγάλετε από μέσα σας ό,τι σας βαραίνει, θα νιώσετε τεράστια ανακούφιση», λέει ο Rosmarin. «Όταν κανείς υποφέρει από διαταραχή παρατεταμένου πένθους, δεν γίνεται να περιμένει ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί χωρίς να μιλήσει σε κάποιον». Μπορεί να είναι βοηθητικό να μιλήσετε ανοιχτά σε έναν στενό φίλο ή κάποιον που εμπιστεύεστε, ωστόσο δεν νιώθουν όλοι άνετα με αυτό.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, η επαγγελματική ψυχοθεραπεία είναι η καλύτερη επιλογή. Περιλαμβάνει συνεδρίες με διπλωματούχο ψυχολόγο, νοσηλευτή εξειδικευμένο στην ψυχιατρική, σύμβουλο ψυχικής υγείας, κοινωνικό λειτουργό ή ψυχίατρο.
«Η ψυχοθεραπεία είναι ένα ασφαλές πεδίο, όπου μπορείτε να εξερευνήσετε τα συναισθήματά σας χωρίς να ανησυχείτε ότι θα σας κρίνουν ή να νιώθετε αμηχανία», λέει ο Rosmarin. Η συνεργασία με έναν επαγγελματία μπορεί να σας δώσει τη δυνατότητα να εξετάσετε σε βάθος το πένθος σας και να ανακαλύψετε με ποιον τρόπο θα μπορέσετε να αρχίσετε να το ξεπερνάτε. «Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα δεν απαιτείται μακροχρόνια θεραπεία», λέει ο Rosmarin. «Ενδεχομένως να χρειαστούν μερικές μόνο συνεδρίες».
Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία θα μπορέσετε επίσης να προετοιμαστείτε για ένα επόμενο τραυματικό γεγονός. «Πιθανότατα θα εκτεθείτε ξανά σε κάποιο συμβάν το οποίο μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση της διαταραχής παρατεταμένου πένθους, αλλά τότε θα μπορείτε να το αντιμετωπίσετε καλύτερα», λέει ο Rosmarin.
Οι άνδρες πενθούν διαφορετικά από τις γυναίκες;
Είναι ο τρόπος που πενθούν τα δύο φύλα μία ακόμη διαφορά μεταξύ τους; Η έρευνα δείχνει ότι οι άνδρες είναι πιθανότερο να βιώνουν το πένθος τους απομονωμένοι συγκριτικά με τις γυναίκες. Συχνά αναζητούν περισπασμούς, όπως η εργασία, και είναι πιο επιρρεπείς στην εθιστική και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά. Επίσης, οι άνδρες έχουν περισσότερες πιθανότητες αυτοκτονίας απ’ ό,τι οι γυναίκες μετά τον θάνατο συζύγου. Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να συσχετιστεί με την αντίληψη ότι η παραδοχή ή η έκφραση του πένθους είναι μια μορφή αδυναμίας, λέει ο David H. Rosmarin, διευθυντής του Προγράμματος Πνευματικότητας και Ψυχικής Υγείας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital.
«Ωστόσο, εάν ξεπεράσουν αυτή τη νοοτροπία και συνειδητοποιήσουν ότι χρειάζονται βοήθεια, οι άνδρες μπορούν να αντιμετωπίσουν το πένθος τους πριν επιδεινωθεί».