Οι άνδρες είναι λιγότερο πιθανό να υποβληθούν σε τακτικούς διαγνωστικούς, προσυμπτωματικούς ελέγχους και εξετάσεις, ειδικά σε νεότερη ηλικία. Με την πάροδο των χρόνων, όμως, αυτοί οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι καθίστανται ακόμη πιο απαραίτητοι.
«Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι και εξετάσεις εξακολουθούν να αποτελούν έναν από τους καλύτερους τρόπους πρόληψης πιθανών προβλημάτων υγείας πριν αυτά γίνουν σοβαρά», λέει ο δρ Paul Heinzelmann, ιατρός πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital.
Υπάρχουν πολλά είδη εξετάσεων προσυμπτωματικού ελέγχου για ένα φάσμα πιθανών προβλημάτων υγείας. Ποιες όμως είναι απαραίτητες για εσάς; Οι περισσότερες εντάσσονται σε δύο κατηγορίες: εξετάσεις τις οποίες θα πρέπει να κάνουν σχεδόν όλοι οι άνδρες και εξετάσεις τις οποίες θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους, κατά περίπτωση.
Απαραίτητες εξετάσεις
Όσον αφορά τις εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου, οι περισσότεροι γιατροί στις ΗΠΑ ακολουθούν τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ειδικής Ομάδας των Υπηρεσιών Πρόληψης των ΗΠΑ (USPSTF), μιας ανεξάρτητης επιτροπής ειδικών οι οποίοι αξιολογούν την αξία των εξετάσεων με βάση τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα.
«Υπάρχουν συγκεκριμένες εξετάσεις τις οποίες οι άνδρες πρέπει να κάνουν οπωσδήποτε κάποια στιγμή», λέει ο δρ Heinzelmann. Ουσιαστικά, όλοι θα πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για τα ακόλουθα νοσήματα:
Καρκίνος του παχέος εντέρου. Η USPSTF συνιστά τη διενέργεια ελέγχου για καρκίνο του παχέος εντέρου στους ενήλικες ηλικίας 45 έως 75 ετών. Για ενήλικες ηλικίας 76 έως 85 ετών, η απόφαση θα πρέπει να βασίζεται στο προσδόκιμο ζωής, στη συνολική κατάσταση υγείας και στα αποτελέσματα των προηγούμενων προσυμπτωματικών ελέγχων.
Μετά την ηλικία των 85 ετών, ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος είναι πιθανότερα επιζήμιος περισσότερο παρά ωφέλιμος. Ο έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:
Η κολονοσκόπηση αποτελεί τον χρυσό κανόνα του προσυμπτωματικού ελέγχου. Ένας λεπτός, εύκαμπτος σωλήνας, εξοπλισμένος με μια μικροσκοπική βιντεοκάμερα εισάγεται προσεκτικά στο ορθό. Ο/Η γιατρός εξετάζει ολόκληρο το παχύ έντερο, αναζητώντας, και ενδεχομένως αφαιρώντας, όγκους που ονομάζονται πολύποδες. Εάν δεν εντοπιστούν πολύποδες, η εξέταση επαναλαμβάνεται σε δέκα έτη. Εάν αφαιρεθούν προκαρκινικοί πολύποδες, ο γιατρός σας μπορεί να εισηγηθεί την επανάληψη της κολονοσκόπησης σε τρία έως πέντε έτη.
Η ευέλικτη σιγμοειδοσκόπηση είναι παρόμοια με την κολονοσκόπηση, αλλά ο γιατρός εξετάζει μόνο το κατώτερο τρίτο του παχέος εντέρου, όπου εμφανίζονται οι περισσότεροι πολύποδες. Αυτή η εξέταση επαναλαμβάνεται ανά πενταετία. Εάν εντοπιστούν προκαρκινικοί πολύποδες, θα χρειαστείτε κολονοσκόπηση.
Με την αξονική κολονογραφία είναι δυνατή η προβολή ολόκληρου του παχέος εντέρου μέσω αξονικής τομογραφίας. Με αυτή την εξέταση μπορούν να ανιχνευθούν πολύποδες, αλλά για να αφαιρεθούν θα χρειαστεί κολονοσκόπηση. Η εξέταση αυτή επαναλαμβάνεται ανά πενταετία.
Οι αναλύσεις κοπράνων είναι μια λιγότερο επεμβατική επιλογή. Εάν το αποτέλεσμα είναι θετικό, θα χρειαστείτε κολονοσκόπηση. Υπάρχουν διάφοροι τύποι. Η δοκιμασία ανίχνευσης λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα με βάση τη γουαϊακόλη (gFOBT) και η ανοσοχημική εξέταση κοπράνων (iFOBT ή FIT) λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Τοποθετείτε δείγματα κοπράνων σε κάρτες συλλογής κοπράνων, τις οποίες στη συνέχεια εσωκλείετε στον περιέκτη που έχετε προμηθευτεί και τις αποστέλλετε για ανάλυση.
Η εξέταση αυτή θα πρέπει να γίνεται σε ετήσια βάση. Στις ΗΠΑ κυκλοφορεί μια πολυστοχευμένη εξέταση DNA κοπράνων η οποία συνδυάζει την ανοσοχημική εξέταση κοπράνων με μια εξέταση ανίχνευσης τροποποιημένου DNA σε δείγμα κοπράνων το οποίο αποστέλλεται σε εργαστήριο. Διενεργείται κάθε ένα έως τρία έτη.
Διαβήτης. Παρότι όλοι οι ενήλικες είναι καλό να υποβάλλονται σε τουλάχιστον έναν έλεγχο του επιπέδου σακχάρου στο αίμα, σχεδόν 75% των ανδρών στις ΗΠΑ θεωρούνται υπέρβαροι ή παχύσαρκοι (με δείκτη μάζας σώματος 25 ή μεγαλύτερο).
Κατά συνέπεια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη και θα πρέπει να ελέγχονται για διαβήτη τύπου 2, ξεκινώντας από την ηλικία των 35 ετών.
Επίσης, υποψήφιοι για έλεγχο είναι και όσοι έχουν πίεση 135/80 mm Hg και άνω ή όσοι λαμβάνουν αντιυπερτασικά. Για τη διάγνωση του διαβήτη (και του προδιαβήτη), οι γιατροί τις περισσότερες φορές ζητούν τη διενέργεια εξέτασης του επιπέδου γλυκόζης στο αίμα κατόπιν νηστείας ή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) χωρίς να έχει προηγηθεί νηστεία, η οποία αντανακλά τον μέσο όρο του επιπέδου γλυκόζης στο αίμα κατά τους προηγούμενους δύο έως τρεις μήνες.
Ηπατίτιδα C. Ο ιός προκαλεί φλεγμονή που οδηγεί σε βλάβη στο ήπαρ. Όλοι οι ενήλικες ηλικίας έως 79 ετών θα πρέπει να υποβάλλονται σε αιματολογικό έλεγχο για την ηπατίτιδα C, ειδικά όσοι κάνουν χρήση ενέσιμων ναρκωτικών ή έχουν υπάρξει χρήστες στο παρελθόν.
«Πρόκειται για έναν άπαξ προσυμπτωματικό έλεγχο για άτομα με φυσιολογική ηπατική λειτουργία και απουσία ειδικών παραγόντων κινδύνου», λέει ο δρ Heinzelmann.
Υπέρταση. Οι ενήλικες θα πρέπει να ελέγχουν την πίεσή τους τουλάχιστον σε ετήσια βάση. Σύμφωνα με τις τρέχουσες κατευθυντήριες οδηγίες, υψηλή θεωρείται η πίεση όταν η συστολική πίεση (η πρώτη τιμή – στην ένδειξη της μέτρησης) είναι μεταξύ 120 και 129 mmHg και η διαστολική πίεση (η δεύτερη τιμή) κάτω από 80 mmHg. Εάν η τιμή της αρτηριακής πίεσης είναι 130/80 mm Hg ή μεγαλύτερη, τότε μιλάμε για υπέρταση.
Ο δρ Heinzelmann αναφέρει ότι ο έλεγχος στο ιατρείο μπορεί να χρησιμεύσει ως μια ακριβής αρχική τιμή της πίεσής σας. «Θα πρέπει όμως να χρησιμοποιείτε και ένα οικιακό πιεσόμετρο για να συγκρίνετε τις τιμές, επειδή πολλοί υποφέρουν από “ιατροφοβία”, που προκαλεί αύξηση της πίεσης όταν βρίσκονται σε περιβάλλον με ιατρικό προσωπικό», λέει.
Εάν έχετε υψηλή πίεση ή οριακή υπέρταση, ο γιατρός σας μπορεί να εισηγηθεί να την ελέγξετε ξανά έπειτα από τέσσερις έως έξι μήνες.
HIV. Η USPTF συνιστά τη διενέργεια τουλάχιστον ενός μοναδικού αιματολογικού ελέγχου για την ανίχνευση της λοίμωξης HIV σε όλους τους άνδρες έως την ηλικία των 65 ετών και σε άνδρες άνω των 65 ετών, οι οποίοι εξακολουθούν να έχουν περισσότερους από έναν ερωτικούς συντρόφους ή βρίσκονται σε μια καινούργια σχέση.
Προαιρετικές εξετάσεις
Οι άνδρες θα πρέπει να εξετάζουν επίσης το ενδεχόμενο να υποβληθούν στους ακόλουθους προσυμπτωματικούς ελέγχους, εάν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο συγκεκριμένης νόσου.
«Συζητήστε με τον γιατρό σας κατά πόσον οι εξετάσεις αυτές ενδείκνυνται για την περίπτωσή σας», λέει ο δρ Heinzelmann.
Ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής. Πρόκειται για μια παθολογική διεύρυνση στο κατώτερο τμήμα της κύριας αρτηρίας του σώματος. Η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί με την πάροδο του χρόνου και να προκαλέσει ρήξη της αορτής.
Άνδρες ηλικίας 65 έως 75 ετών που έχουν υπάρξει καπνιστές θα πρέπει να υποβάλλονται άπαξ σε έναν υπέρηχο. Οι περισσότεροι δεν έχουν συμπτώματα, μπορεί όμως να έχουν νιώσει μια αίσθηση παλμών κοντά στον ομφαλό και πόνο στο στήθος, χαμηλά στην πλάτη ή πάνω από τους νεφρούς.
Ηπατίτιδα Β. Τα άτομα που έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν μολυνθεί από τον ιό της ηπατίτιδας Β θα πρέπει να υποβάλλονται σε αιματολογικό έλεγχο, καθώς πολλοί πάσχοντες δεν εμφανίζουν συμπτώματα παρά μόνο όταν το ήπαρ παρουσιάσει φλεγμονή ή εμφανίσουν κίρρωση (σχηματισμός ουλώδους ιστού στο ήπαρ).
Στα υψηλού κινδύνου άτομα περιλαμβάνονται οι ασθενείς με HIV, οι χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, όσοι συζούν με άτομα που έχουν μολυνθεί από τον ιό και άνδρες που έχουν ομοφυλοφιλικές σχέσεις.
Καρκίνος του πνεύμονα. Ενήλικες ηλικίας 50 έως 80 ετών με ιστορικό καπνίσματος που ισοδυναμεί με το κάπνισμα ενός πακέτου τσιγάρων την ημέρα για 20 έτη και όσοι συνεχίζουν να καπνίζουν ή έχουν διακόψει το κάπνισμα εντός των τελευταίων 15 ετών καλό θα είναι να εξετάσουν το ενδεχόμενο της ετήσιας αξονικής τομογραφίας πνεύμονα χαμηλής δόσης.
Το μυστήριο γύρω από το χασμουρητό
Ο καθένας μας χασμουριέται κατά μέσο όρο 5 με 20 φορές την ημέρα περίπου, με κάθε χασμουρητό να διαρκεί περίπου πέντε δευτερόλεπτα. Όμως, γιατί ακριβώς χασμουριόμαστε; Φαίνεται ότι κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα.
Το χασμουρητό συνδέεται με την υπνηλία, αλλά οι επιστήμονες δεν έχουν διαπιστώσει ότι υποδηλώνει ανάγκη για ύπνο. Δεν φαίνεται να προκαλείται από την ύπαρξη υπερβολικά μικρής ποσότητας οξυγόνου ή μεγάλης ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα, κάτι που θεωρητικά θα διορθωνόταν με ένα μεγάλο, βαθύ χασμουρητό. Αντίθετα, η διασύνδεση χασμουρητού / ύπνου μπορεί να συνιστά μια μη λεκτική επικοινωνία. Στους μπαμπουίνους, το εκτεταμένο χασμουρητό σε μια ομάδα σηματοδοτεί την ώρα του ύπνου. Ακολουθούν μερικές άλλες κοινές θεωρίες για το χασμουρητό, αν και καμία δεν έχει αποδειχθεί:
– Το χασμουρητό προκαλεί διάταση στους πνεύμονες και στους γύρω ιστούς, προλαμβάνοντας την αδυναμία των μικρών αεραγωγών να γεμίσουν με αέρα (ατελεκτασία). Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει το γιατί φαίνεται να χασμουριόμαστε όταν η αναπνοή είναι ρηχή, όπως όταν είμαστε κουρασμένοι, αισθανόμαστε πλήξη ή μόλις έχουμε σηκωθεί από το κρεβάτι.
– Το χασμουρητό προκαλεί διάταση των μυών και των αρθρώσεων, αυξάνει την καρδιακή συχνότητα και μπορεί να προετοιμάζει τον οργανισμό για ένα αυξημένο επίπεδο εγρήγορσης, ιδίως έπειτα από χαλάρωση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μερικές φορές οι επαγγελματίες αθλητές και μουσικοί χασμουριούνται όταν προετοιμάζονται για μεγαλύτερη συγκέντρωση.
Το υπερβολικό χασμουρητό μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα κάποιας νόσου όπως η πολλαπλή σκλήρυνση ή η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS ή νόσος Lou Gehrig). Το χασμουρητό μπορεί επίσης να αποτελεί ένδειξη για επικείμενη ημικρανία.
Τέλος, γιατί φαίνεται το χασμουρητό να είναι κολλητικό; Η μίμηση του χασμουρητού μπορεί να αποτελεί μια μορφή κοινωνικού «καθρεφτίσματος», όπου ακούσια μιμούμαστε τις κινήσεις των άλλων. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και άλλες συμπεριφορές, όπως το γέλιο, το σταύρωμα των ποδιών και το ξύσιμο.
Το συμπέρασμα: το χασμουρητό είναι μια μυστηριώδης πράξη που εξυπηρετεί έναν αβέβαιο σκοπό.
Εξετάσεις που μπορείτε να παραλείψετε
Η Ειδική Ομάδα των Υπηρεσιών Πρόληψης των ΗΠΑ (USPSTF) αντιτίθεται στη διενέργεια τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου για διάφορες παθήσεις, όπως οι καρκίνοι του παγκρέατος, των όρχεων και του θυρεοειδούς και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). «Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα που να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των προσυμπτωματικών ελέγχων σε άτομα χωρίς συμπτώματα», λέει ο δρ Paul Heinzelmann από το συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital.
Η USPSTF δεν συνιστά τη διενέργεια της εξέτασης για την ανίχνευση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του προστάτη σε άνδρες ηλικίας 70 ετών και άνω. Ωστόσο, η εξέταση του PSA για άνδρες ηλικίας 55 έως 69 ετών εξακολουθεί να αποτελεί μια απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται εξατομικευμένα, επομένως θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
Η USPSTF έχει πάρει επίσης θέση όσον αφορά ορισμένες εξετάσεις τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου, για τις οποίες δεν διατίθενται επαρκή στοιχεία ότι συνεπάγονται μεγαλύτερο όφελος παρά πιθανούς κινδύνους. Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν ηλεκτροκαρδιογραφήματα (ΗΚΓ) ρουτίνας, εξετάσεις της στοματικής κοιλότητας για την ανίχνευση καρκίνου και εξετάσεις για την ανεπάρκεια της βιταμίνης D, την απώλεια ακοής, την υπνική άπνοια, την οστεοπόρωση (για άνδρες μόνο) και την κοιλιοκάκη. Φυσικά, αυτές οι εξετάσεις μπορεί να είναι κατάλληλες για άνδρες με ειδικούς κινδύνους ή συμπτώματα.
