Εως και 45 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν μια πάθηση που οι πάσχοντες διστάζουν να αναφέρουν: σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή ΣΕΕ. Παρά την υψηλή συχνότητα εμφάνισής του, το ΣΕΕ εξακολουθεί να περιβάλλεται από ένα μυστήριο ως προς το ποιος το εμφανίζει –τα δύο τρίτα των ασθενών είναι γυναίκες– και γιατί.
Ωστόσο, οι επιστήμονες εξακολουθούν να μελετούν το σύνθετο αυτό πρόβλημα και οι νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις στοχεύουν μονοπάτια που φαίνεται ότι εμπλέκονται στις κράμπες, στο φούσκωμα (μετεωρισμός), στα αέρια, στη διάρροια και στη δυσκοιλιότητα, που διαταράσσουν την καθημερινή ζωή των ασθενών.
Το ΣΕΕ, το οποίο χαρακτηρίζεται από χρόνιο πόνο στην κοιλιά και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, ταξινομείται σε τρεις τύπους, ανάλογα με το ποια συμπτώματα κυριαρχούν: η διάρροια (ΣΕΕ-Δρ), η δυσκοιλιότητα (ΣΕΕ-Δσ) ή συνδυασμός των δύο.
Είναι μία από τις πιο συχνές παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος, που πλήττει έως και το 15% των Αμερικανών, σύμφωνα με το Διεθνές Ίδρυμα για τις Γαστρεντερικές Διαταραχές.
Το ΣΕΕ είναι αυτό που οι γιατροί ονομάζουν λειτουργική διαταραχή του εντέρου, καθώς επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το πεπτικό σύστημα, αλλά δεν οφείλεται σε κάποιο εμφανές δομικό πρόβλημα. Ωστόσο, η ονομασία είναι προβληματική, δηλώνουν ειδικοί του Χάρβαρντ.
«Το να λέμε ότι τίποτα δεν είναι λάθος είναι απλώς λάθος, γιατί είναι προφανές ότι κάτι δεν πάει καλά», δηλώνει ο δρ Anthony Lembo, γαστρεντερολόγος στο ιατρικό κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Απλώς ο συνηθισμένος κλινικός έλεγχος δεν μπορεί να το δείξει».
Δραστικές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή
Οι αιτίες του ΣΕΕ παραμένουν απογοητευτικά ασαφείς, αλλά πιστεύεται ότι τα συμπτώματα προκαλούνται από ένα μεγάλο εύρος παραγόντων. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι εξής:
Αλλαγές στο μικροβίωμα του εντέρου. Η σύνθεση των μικροβίων του εντέρου επηρεάζεται από το τι τρώμε και τι πίνουμε, καθώς και από τις νόσους. «Περίπου το 10% των ατόμων που αναπτύσσουν λοίμωξη του γαστρεντερικού, είτε είναι ιογενής είτε βακτηριακή ή παρασιτική –ακόμη και COVID-19– εμφανίζουν υψηλότερο ποσοστό ΣΕΕ», δηλώνει ο δρ Lembo.
Αλλοίωση των συσπάσεων των μυών του εντέρου. Στους ασθενείς με ΣΕΕ, αυτές οι συσπάσεις (λέγονται περισταλτισμός του εντέρου), οι οποίες κανονικά είναι ρυθμικές, προωθούν την τροφή στο πεπτικό σύστημα πιο γρήγορα ή πιο αργά από το φυσιολογικό.
Λανθασμένα νευρικά σήματα. Η φυσιολογική πέψη βασίζεται σε μια σαφή επικοινωνία μεταξύ του εγκεφάλου, του εντέρου και του νευρικού συστήματος. Τα σήματα αυτά είναι διαταραγμένα στο ΣΕΕ.
Προβλήματα πυελικού εδάφους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες των οποίων οι πυελικοί μύες δεν χαλαρώνουν φυσιολογικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε χρόνια δυσκοιλιότητα.
Στρες των πρώιμων ετών της ζωής. Σε αυτό μπορεί να περιλαμβάνονται τραυματικά γεγονότα της παιδικής ηλικίας.
Παρότι διάφορα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα, η αποτελεσματική διαχείριση του ΣΕΕ εξαρτάται από αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής.
Γενετική. Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό ΣΕΕ είναι πιο πιθανό να έχουν και αυτά ΣΕΕ.
Στην καλύτερη περίπτωση, το ΣΕΕ είναι ενοχλητικό, αναγκάζοντας τους ασθενείς να διαμορφώσουν το πρόγραμμά τους σύμφωνα με τις ανάγκες τους για τουαλέτα. Στη χειρότερη, μπορεί να οδηγήσει σε ένα είδος αναπηρίας, προκαλώντας έντονη δυσφορία και μειώνοντας την ικανότητα των πασχόντων να δουλέψουν και να ταξιδέψουν.
«Όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι η ταλαιπωρία είναι σημαντική», δηλώνει ο δρ Lembo. «Είναι μια διαταραχή που γνωρίζουμε ότι μπορεί να εξουθενώσει τους πάσχοντες».
Προσαρμογή των θεραπειών
Για πρώτη φορά, οι κατευθυντήριες οδηγίες θεραπείας του ΣΕΕ, οι οποίες επικαιροποιήθηκαν τον Ιούνιο του 2022 από την Αμερικανική Ένωση Γαστρεντερολόγων, καθοδηγούν τους γιατρούς σε εξατομίκευση της θεραπείας των ασθενών, με ένα μεγάλο εύρος φαρμάκων.
Οι μη συνταγογραφούμενες επιλογές –όπως συμπληρώματα ινών, καθαρτικά (σε περιορισμένες ποσότητες) και αντιδιαρροϊκά– μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο των συμπτωμάτων.
Τα τελευταία χρόνια, όμως, υπήρξε μια αθρόα άφιξη φαρμακευτικών επιλογών ειδικών για το ΣΕΕ, τα οποία δεν αντιμετωπίζουν απλώς τα συμπτώματα, αλλά στοχεύουν ειδικά βιοχημικά ή κυτταρικά μονοπάτια για να επιβραδύνουν τη μετακίνηση της τροφής μέσα από το έντερο ή να διευκολύνουν τη μετακίνηση υγρών στο έντερο έτσι ώστε να μαλακώσουν τα κόπρανα και να επιταχυνθεί η προώθησή τους.
Για το ΣΕΕ-Δρ, στα φάρμακα αυτά περιλαμβάνονται οι αλοσετρόνη και η ελουξαδολίνη. Για το ΣΕΕ-Δσ, περιλαμβάνονται η λουβιπροστόνη, η λινακλοτίδη, η πλεκανατίδη και η τεναπανόρη. Το αντιβιοτικό ριφαξιμίνη φαίνεται ότι ωφελεί το μικροβίωμα του εντέρου, καθώς καταπολεμά τους «κακούς» οργανισμούς που συμβάλλουν στα συμπτώματα του ΣΕΕ, δηλώνει ο δρ Lawrence Friedman, υποδιευθυντής στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης και πρόεδρος του Τμήματος Ιατρικής στο Νοσοκομείο Newton-Wellesley.
«Είναι μία από τις πιο συναρπαστικές νεότερες εξελίξεις», προσθέτει.
Οι γιατροί χρησιμοποιούν επίσης παλαιότερα φάρμακα για νέους σκοπούς. Διάφορα αντικαταθλιπτικά μπορούν να αλλάξουν τη δραστηριότητα των νευρικών σημάτων στα έντερα ή να μειώσουν τον πόνο του ΣΕΕ, εξηγεί ο δρ Lembo.
Παρότι διάφορα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα, η αποτελεσματική διαχείριση του ΣΕΕ εξαρτάται από αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής. Σε πολλά άτομα, η αποφυγή των ερεθιστικών τροφών, η κατανάλωση περισσότερων ινών, η κατανάλωση άφθονων υγρών, η τακτική άσκηση και ο επαρκής ύπνος μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο των ήπιων συμπτωμάτων.
Τα συμπτώματα μπορεί επίσης να επιδεινωθούν ανάλογα με τις τροφές που τρώτε. Το σιτάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα εσπεριδοειδή, τα φασόλια, το λάχανο και τα ανθρακούχα ποτά είναι οι συνήθεις ύποπτοι.
Αντιθέτως, τα συμπληρώματα ελαίου μέντας (μινθέλαιο), σε επικαλυμμένα δισκία, μπορούν να μειώσουν το φούσκωμα και τον πόνο.
«Πολλοί άνθρωποι επίσης παρατηρούν ότι η λακτόζη μπορεί να είναι ερεθιστικός παράγοντας και ότι, αν πιουν ένα ποτήρι γάλα ή καταναλώσουν άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα συμπτώματά τους επιδεινώνονται», αναφέρει ο δρ Lembo.
«Μερικές φορές όμως μπορεί να πρόκειται για κάτι πολύ πιο απλό. Ακόμη και η κατανάλωση ενός ποτηριού ανθρακούχου ποτού διαίτης μπορεί να προκαλέσει αέρια και φούσκωμα».
Στα άτομα με σοβαρά προβλήματα αερίων και φουσκώματος, μια διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε FODMAP μπορεί να βοηθήσει. Οι FODMAP (ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες και μονοσακχαρίτες και πολυόλες) είναι τροφές που αυξάνουν την παραγωγή αερίων.
Σε αυτές περιλαμβάνονται τα φασόλια, τα κρεμμύδια, το σέλερι, τα καρότα, οι σταφίδες, οι μπανάνες, τα βερίκοκα, τα δαμάσκηνα, τα λαχανάκια Βρυξελλών, ο σπόρος του σιταριού, τα κουλουράκια πρέτζελ και τα ψωμάκια μπέιγκελ.
Ο δρ Lembo προτείνει να καταργήσετε προσωρινά τις τροφές FODMAP και στη συνέχεια να αρχίσετε να προσθέτετε αργά την κάθε τροφή ξεχωριστά στη διατροφή σας για να παρατηρήσετε ποια σας ενοχλεί περισσότερο.
Συνολικά, δηλώνει ο δρ Friedman, «το φάσμα των θεραπειών έχει διευρυνθεί. Διαθέτουμε περισσότερα εργαλεία για να δουλέψουμε και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας, αλλά μπορεί να απαιτείται ακόμη μια διαδικασία δοκιμής-λάθους».
