Οι ιατρικές εξετάσεις αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της διαχείρισης χρόνιων προβλημάτων υγείας, όπως η καρδιαγγειακή νόσος. Ορισμένες από αυτές, όπως ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης ή του επιπέδου χοληστερόλης, είναι αρκετά απλές και ξεκάθαρες. Άλλες όμως (ιδίως αυτές κατά τις οποίες χρησιμοποιείται ειδικός εξοπλισμός για την απεικόνιση της καρδιάς) είναι χρονοβόρες, στρεσογόνες και δαπανηρές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δε, είναι και περιττές.
Δεν είναι σπάνιο για άτομα με γνωστή χρόνια στεφανιαία νόσο (βλ. «Τι είναι η χρόνια στεφανιαία νόσος;») να υποβάλλονται σε τέτοιου είδους απεικονιστικές εξετάσεις σε τακτική βάση, ακόμη και όταν δεν εμφανίζουν συμπτώματα που να υποδηλώνουν ότι η πάθησή τους εξελίσσεται ή επιδεινώνεται. Σήμερα, νέες κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν την αποφυγή αυτής της πρακτικής.
«Τα άτομα με εγκατεστημένη στεφανιαία νόσο τα οποία δεν έχουν συμπτώματα δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε εξετάσεις περιοδικά, λέει ο δρ Dhruv Kazi, ο οποίος διευθύνει τη Μονάδα Καρδιακής Εντατικής Θεραπείας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Hospital. Οι κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στις 29 Αυγούστου 2023 στο επιστημονικό περιοδικό Circulation, αναφέρουν ότι για τα άτομα αυτά δεν υπάρχει κανένα όφελος ως προς τις ακόλουθες τρεις εξετάσεις:
Την αξονική στεφανιογραφία (CCTA), κατά την οποία μέσω αξονικού τομογράφου λαμβάνονται πολλαπλές ακτινογραφίες υψηλής ταχύτητας, έτσι ώστε να παραχθούν τρισδιάστατες απεικονίσεις των αιμοφόρων αγγείων και άλλων ανατομικών στοιχείων της καρδιάς. Προϋποθέτει την έγχυση μιας ειδικής χρωστικής ουσίας σε μια φλέβα του βραχίονα ή του άκρου χεριού, η οποία «φωτίζει» τα αγγεία.
Οι πάσχοντες από χρόνια στεφανιαία νόσο θα πρέπει να επικεντρώνονται στο να ασκούνται τακτικά, να ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή και να λαμβάνουν φάρμακα για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης τους.
Το ηχωκαρδιογράφημα που χρησιμοποιεί υπερήχους για να απεικονίσει κατά πόσο είναι καλή η λειτουργία του μυοκαρδίου και των βαλβίδων της καρδιάς και να μετρήσει το κλάσμα εξώθησης – μια εκτίμηση της ικανότητας άντλησης/εξώθησης της καρδιάς (βλ. σελίδα ΧΧ).
Το τεστ κοπώσεως, κατά το οποίο παρακολουθούνται η αρτηριακή πίεση, η καρδιακή συχνότητα και η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς έτσι ώστε να ελεγχθεί εάν υπάρχουν ενδείξεις μειωμένης ροής αίματος προς την καρδιά, είτε κατά την άσκηση είτε έπειτα από μια έγχυση φαρμάκου που μιμείται τις δράσεις της άσκησης. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει τη διενέργεια ηλεκτροκαρδιογραφήματος (μια παραλλαγή του που ονομάζεται δυναμικό ηχωκαρδιογράφημα) ή μια έγχυση μικρής ποσότητας μιας ραδιενεργής ουσίας και μια ποζιτρονιακή τομογραφία ή PET scan, και ειδικότερα μια παραλλαγή της που ονομάζεται δυναμικό σπινθηρογράφημα).
Δεν ωφελούν, πιθανόν να βλάπτουν
Όταν άτομα χωρίς συμπτώματα κάνουν εξετάσεις «έτσι, για να είμαστε σίγουροι», τα αποτελέσματα είναι άχρηστα – και σε ορισμένες περιπτώσεις επιζήμια, λέει ο δρ Kazi, ο οποίος ήταν μέλος της επιτροπής για την εκπόνηση των νέων κατευθυντήριων οδηγιών. Για παράδειγμα, εάν τα αποτελέσματα των εξετάσεων δεν είναι σαφή, αυτό συχνά οδηγεί σε επιπρόσθετες εξετάσεις ή σε περιττές επεμβατικές διαδικασίες, μεταξύ των οποίων κάποιες εκθέτουν τους εξεταζόμενους σε ακτινοβολία, χωρίς λόγο. Οι εξετάσεις αυτές επιφέρουν δαπάνες χωρίς κανένα ανάλογο όφελος και το κόστος επιστρέφει εκθετικά στους ασθενείς με τη μορφή συμμετοχής στις πληρωμές ή μεγαλύτερων ασφαλίστρων, προσθέτει.
Αλλού θα πρέπει να στραφούν οι πάσχοντες από χρόνια στεφανιαία νόσο για «να πιάσουν τόπο τα λεφτά τους», λέει ο δρ Kazi. Όπως υπογραμμίζουν οι κατευθυντήριες οδηγίες, θα πρέπει να επικεντρώνονται στο να ασκούνται τακτικά, να ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή και να λαμβάνουν φάρμακα για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης τους – που είναι στρατηγικές που γνωρίζουμε ότι συμβάλλουν στη μακροζωία και στην καλή υγεία», επισημαίνει.
Τι είναι η χρόνια στεφανιαία νόσος;
Λέγεται ότι κάποιος έχει χρόνια στεφανιαία νόσο όταν:
• Έχει υποστεί καρδιακή προσβολή ή έχει σταθερή στηθάγχη (πόνο στο στήθος που παρουσιάζεται με τη φυσική δραστηριότητα ή με συναισθηματική πίεση).
• Έχει υποβληθεί σε επεμβατική διαδικασία για την αποκατάσταση της ροής του αίματος στην καρδιά (αγγειοπλαστική με ενδοπρόθεση ή επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης).
• Έχει χαμηλό κλάσμα εξώθησης λόγω στένωσης των στεφανιαίων αρτηριών.
• Εμφανίζει ενδείξεις στεφανιαίας νόσου σε μια απεικονιστική εξέταση.