Μέσα σε όλα της τα μειονεκτήματα, η πανδημία μάς βοήθησε να αρχίσουμε να μιλάμε πιο ανοιχτά για την ψυχική υγεία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι κατάφεραν όλοι να δουν πόσο συχνότατη είναι η ψυχική νόσος – ή ότι απέκτησαν ανοσία απέναντι στα επίμονα στερεότυπα που στιγματίζουν ως «ελαττωματικούς» τους ανθρώπους οι οποίοι αντιμετωπίζουν και προσπαθούν να ξεπεράσουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Εκτιμάται ότι 58 εκατομμύρια ενήλικοι Αμερικανοί –πάνω από ένας στους πέντε– ζουν με κάποια ψυχική νόσο, όπως άγχος, κατάθλιψη, διπολική διαταραχή, μετατραυματικό στρες ή ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή, μεταξύ άλλων.
Οι γυναίκες που λαμβάνουν θεραπεία για κάποιο τέτοιο πρόβλημα, είτε φαρμακευτική αγωγή είτε συμβουλευτική, είναι περισσότερες από τους άνδρες, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ.
Ωστόσο, παρά την υψηλή της συχνότητα, η ψυχική νόσος εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να συνοδεύεται από στίγμα, δηλώνει ο δρ Arthur Barsky, ψυχίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
«Εξακολουθεί να υπάρχει ένας υπαινιγμός ότι η ψυχική διαταραχή αποτελεί αποτυχία των εσωτερικών δυνάμεων ενός ατόμου – μια μορφή αδυναμίας», αναφέρει ο δρ Barsky. «Τα άτομα με ψυχική νόσο θεωρούνται αποτυχημένα, ότι έχουν χάσει το παιχνίδι».
Καταστροφικές συνέπειες
Όπως είναι αναμενόμενο, ένα τέτοιο στίγμα μπορεί να αποβεί πολύ καταστροφικό για τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, επηρεάζοντας το ηθικό τους, ακόμη και τη θεραπεία τους.
Η αίσθηση του στίγματος και της περιθωριοποίησής τους λόγω της πάθησής τους μπορεί να επιδεινώσει την κατάθλιψη ή το άγχος ενός ατόμου – ωθώντας το, για παράδειγμα, στην κατάχρηση ουσιών ή στη μυστικοπάθεια και στην κοινωνική απόσυρση.
«Επιδεινώνει την υποκείμενη διαταραχή, επειδή αισθάνεσαι ότι σε κατηγορούν γι’ αυτήν», αναφέρει ο δρ Barsky. «Δυστυχώς, μπορεί να εσωτερικεύσεις αυτόν τον τρόπο σκέψης σε κάποιον βαθμό, πιστεύοντας ότι, αν ήσουν πιο δυνατή, θα μπορούσες να νικήσεις τη νόσο. Πιστεύω ότι ο στιγματισμός αλλάζει την άποψη για τον εαυτό σου και δημιουργεί περισσότερη απομόνωση».
Οι απόψεις αλλάζουν
Ευτυχώς, οι επιστημονικές εξελίξεις βοηθούν να καταρριφθούν αυτές οι μακρόχρονες απόψεις για την ψυχική νόσο.
«Ένα στοιχείο που βοηθά να αναστραφεί αυτό το κλίμα είναι η απεικόνιση του εγκεφάλου, που δείχνει με σαφήνεια δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο των ατόμων με ορισμένες ψυχικές διαταραχές», λέει ο δρ Barsky. «Αυτό έχει μάλλον μειώσει σε κάποιον βαθμό το στίγμα».
Για παράδειγμα, περισσότεροι άνθρωποι σήμερα κατανοούν ότι κάποιος με κατάθλιψη δεν είναι σε θέση «απλώς να ξεκολλήσει», ακριβώς όπως και κάποιος με ηπατική νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια ή άλλη σωματική νόσο δεν μπορεί απλώς να αποφασίσει ότι δεν θα έχει πλέον τη νόσο.
«Πρόσφατα αναγνωρίστηκε επίσης σε κάποιο βαθμό ότι οι αγχώδεις διαταραχές είναι πραγματική πάθηση και ότι δεν ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας», δηλώνει ο δρ Barsky. «Η πανδημία επιτάχυνε αυτή τη συνειδητοποίηση, αλλά γενικά υπήρχε μια τάση να νομιμοποιηθεί το γεγονός ότι οι ψυχιατρικές νόσοι δεν αποτελούν προσωπική αποτυχία».
Αντιστροφή του κλίματος
Αν αντιμετωπίζετε προβλήματα ψυχικής υγείας, ο δρ Barsky προτείνει τις εξής μεθόδους για να καταπολεμήσετε τυχόν αρνητικά συναισθήματα στιγματισμού:
Ακολουθήστε τη θεραπεία σας. Μην αφήσετε τις ταμπέλες να σας εμποδίσουν να λάβετε τη θεραπεία που χρειάζεστε, είτε πρόκειται για ψυχοθεραπεία, είτε για φαρμακευτική αγωγή, είτε και για τα δύο (βλ. «Συμβουλές για να αξιοποιήσετε την ψυχοθεραπεία σας στο έπακρο»). «Παρότι δεν έχουμε το θαυματουργό ραβδάκι, διαθέτουμε μια μεγάλη ποικιλία από αποτελεσματικές θεραπείες», δηλώνει ο δρ Barsky. «Δεν χρειάζεται να υποφέρετε χωρίς λόγο».
Μην πιστέψετε ότι είστε η νόσος σας. Να θυμάστε ότι η πάθησή σας είναι μια ξεχωριστή οντότητα. Για παράδειγμα, να λέτε «έχω διπολική διαταραχή» και όχι «είμαι διπολική».
Μην παίρνετε προσωπικά τα ασυνείδητα σχόλια. Ακόμη και άνθρωποι με καλές προθέσεις λένε περιστασιακά λάθος πράγματα, ενώ κάποιοι άλλοι είναι απρόσεκτοι ή αιχμηροί στα λόγια. «Σκεφτείτε γιατί κάποιος λέει κάτι και τι δείχνει αυτό για τον ίδιο μάλλον παρά για εσάς», συμβουλεύει ο δρ Barsky.
Μοιραστείτε την ιστορία σας, αν νιώθετε άνετα. Όταν ακούτε λανθασμένες ή παραπλανητικές πληροφορίες, μπορείτε να αποκαταστήσετε τα πράγματα επιλέγοντας να αποκαλύψετε κάποιες λεπτομέρειες για την κατάστασή σας. «Αυτό μπορεί να είναι πολύ δύσκολο, αλλά είναι πολύ ευεργετικό», παροτρύνει ο δρ Barsky. «Μπορεί να σας βοηθήσει να απαλλάξετε το μυαλό σας από ένα τεράστιο φορτίο».
Συμβουλές για να αξιοποιήσετε την ψυχοθεραπεία σας στο έπακρο
Όταν κάποιος ξεκινά ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει, μπορεί να νιώθει σαν να καλείται να δείξει σε κάποιον άλλο τυφλή εμπιστοσύνη. Αν όμως το κάνετε αυτό απρόθυμα, μάλλον δεν θα μπορέσετε να αξιοποιήσετε τη διαδικασία αυτή στο έπακρο, αναφέρει ο δρ Arthur Barsky, ψυχίατρος στο Brigham and Women’s Hospital.
«Οι άνθρωποι πολλές φορές αντιστέκονται αρχικά στο να λάβουν βοήθεια», αναφέρει ο δρ Barsky. «Κάποιοι έχουν επίσης μια τάση να προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους μόνοι τους – να μη ζητούν βοήθεια ή να μην παραδέχονται ότι αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα το οποίο δεν μπορούν να λύσουν μόνοι τους». Μόλις εμπιστευθείτε τη θεραπεία, ωστόσο, μπορείτε να μεγιστοποιήσετε τα αποτελέσματα –και να προαγάγετε την επούλωσή σας– κάνοντας αρκετά βασικά βήματα.
Επιλέξτε ψυχοθεραπεύτρια προσεκτικά. Μη συμβιβαστείτε με κάποια που απλώς είναι κοντά στο σπίτι σας ή στο γραφείο σας. Αναζητήστε μια ψυχοθεραπεύτρια που ειδικεύεται στο δικό σας πρόβλημα. Όταν τη συναντήσετε, δείτε αν αισθάνεστε και οι δύο άνετα και πόσο καλά επικοινωνείτε. «Εξετάστε αν πρόκειται για ένα άτομο με το οποίο μπορείτε να περάσετε χρόνο μαζί και να το εμπιστευθείτε», συνιστά ο δρ Barsky.
Αντιμετωπίστε τη θεραπεία ως μια ομαδική δουλειά. «Αρχικά, θα πρέπει να πάρετε τα ηνία στα χέρια σας», δηλώνει ο δρ Barsky. «Με τον καιρό όμως, καθώς η ψυχοθεραπεύτρια θα σας γνωρίζει καλύτερα και θα κατανοεί την κατάστασή σας, θα σας δίνει περισσότερες εξηγήσεις και οδηγίες και θα σας κάνει προτάσεις για το πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε το πρόβλημα. Πρόκειται για μια συνεργασία, όχι για μια συμβατική προσέγγιση της σχέσης ιατρού-ασθενούς».
Ανοιχτείτε. ∆εν μπορείτε να ωφεληθείτε από τη θεραπεία αν δεν είστε πρόθυμη να ανοιχτείτε εντελώς σχετικά με τις εμπειρίες σας και τα συναισθήματά σας. Και παρότι μπορεί να μη νιώθετε άνετα, θα πρέπει να είστε πρόθυμη να μιλήσετε για πράγματα που συχνά θα προτιμούσατε να μην τα συζητήσετε. «Θα πρέπει να μοιραστείτε πράγματα που μπορεί να σας προκαλούν αισθήματα ντροπής, να σας είναι επώδυνα ή να σας καταθλίβουν», αναφέρει ο δρ Barsky. «Η ψυχοθεραπεύτριά σας δεν μπορεί να σας βοηθήσει αν δεν γνωρίζει ακριβώς τι σας απασχολεί».
Λάβετε τυχόν συνταγογραφούμενα φάρμακα. «Είναι εντελώς προφανές, αλλά, αν ο ψυχίατρός σας πιστεύει ότι πρέπει να πάρετε φαρμακευτική αγωγή και συμφωνείτε, θα πρέπει να πάρετε τα χάπια», λέει ο δρ Barsky. «∆εν πρέπει ωστόσο να συμφωνήσετε και μετά να πάτε σπίτι και να μην τα πάρετε». Πολλές φορές υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες επιλογές φαρμάκων. Ρωτήστε για τις ανεπιθύμητες ενέργειες, τους κινδύνους και τα οφέλη και συνεργαστείτε με τον ψυχίατρο για να κάνετε την καλύτερη επιλογή.
Ορίστε την επιτυχία. Θέτοντας κάποιους στόχους μαζί με την ψυχοθεραπεύτριά σας, μπορείτε να δημιουργήσετε το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθείτε. Έχετε όμως υπόψη σας ότι συχνά η ψυχοθεραπεία δεν είναι μια ευθεία γραμμή, κατά την οποία εξηγείτε το πρόβλημα και αμέσως ανακαλύπτετε τη λύση. Αυτό που θα συμβεί είναι ότι θα αναπτύξετε τρόπους σκέψης και συμπεριφορές που θα οδηγούν σε πιο υγιείς τρόπους αντιμετώπισης της ζωής. «Είναι σημαντικό να μπορείτε να σκεφτείτε πού θα θέλατε να είστε στο τέλος της θεραπευτικής διαδικασίας και να ρωτήσετε την ψυχοθεραπεύτρια κατά πόσο πιστεύει ότι αυτό είναι εφικτό ή πιθανό», δηλώνει ο δρ Barsky.
∆είξτε υπομονή. Ανάλογα με το θέμα που έχετε, η αποτελεσματική ψυχοθεραπεία μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια. «∆εν μπορείτε να περιμένετε ότι θα κάνετε μερικές συνεδρίες και το πρόβλημα θα εξαφανιστεί», λέει ο δρ Barsky. «Μπορεί να είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι χρήσιμη».