Η κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων αλκοολούχων ποτών βλάπτει πολλά όργανα, ιδίως το ήπαρ, τον εγκέφαλο και την καρδιά. Παραδόξως, ωστόσο, ήδη εδώ και περίπου 50 χρόνια μελέτες άρχισαν να δείχνουν ότι η μέτρια κατανάλωση μπορεί στην πραγματικότητα να κάνει καλό στην καρδιά. Η μέτρια κατανάλωση ορίζεται ως ένα με δύο ποτά την ημέρα για τον άνδρα και ένα ποτό την ημέρα για τη γυναίκα. Το «ένα» ποτό ορίζεται ως ένα σφηνάκι αλκοολούχο ποτό (44 ml), ένα ποτήρι κρασί 148 ml ή ένα μπουκάλι μπίρα 355 ml.
Μελέτες που δείχνουν όφελος για την καρδιά
Τα στοιχεία που δείχνουν όφελος για την καρδιά από τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ προέρχονται από μελέτες παρατήρησης που περιλαμβάνουν εκατοντάδες ή χιλιάδες άτομα των οποίων οι συνήθειες ως προς το ποτό και η υγεία παρακολουθούνταν στενά για δεκαετίες. Τα άτομα σε αυτές τις έρευνες διαιρούνταν σε τρεις ομάδες: καθόλου κατανάλωση αλκοόλ, μέτρια κατανάλωση αλκοόλ και υψηλή κατανάλωση αλκοόλ. Με την πάροδο του χρόνου, τα άτομα με μέτρια κατανάλωση αλκοόλ είχαν χαμηλότερα ποσοστά στεφανιαίας νόσου (συμπεριλαμβανομένων λιγότερων καρδιακών προσβολών) σε σύγκριση με τις δύο άλλες ομάδες.
«Αυτό φαίνεται λογικό, καθώς άλλες μελέτες έχουν βρει ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ προκαλεί αύξηση της “καλής” χοληστερόλης και μειώνει την τάση του αίματος να σχηματίζει θρόμβους – και τα δύο αυτά εξηγούν το χαμηλότερο ποσοστό καρδιακών προσβολών», λέει ο δρ Anthony Komaroff, παθολόγος και αρχισυντάκτης των Θεμάτων Υγείας του Χάρβαρντ.
Βάσει αυτών των αποτελεσμάτων, οι τρέχουσες Διατροφικές Κατευθυντήριες Οδηγίες για Αμερικανούς συνιστούν μόνο μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ή και καθόλου. Άλλοι οργανισμοί, όπως το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) και η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, προσυπογράφουν αυτή τη συμβουλή. Ωστόσο, καμία από αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες δεν συνιστά τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ ως τρόπο προστασίας από την καρδιοπάθεια, γιατί οι μελέτες παρατήρησης δεν μπορούν να αποδείξουν την αξία ενός φαρμάκου ή μιας πρακτικής, όπως η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ.
Περιορισμοί των μελετών παρατήρησης
Αν μια μελέτη παρατήρησης βρει ότι τα άτομα που πίνουν μόνο ένα ποτό την ημέρα έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιοπάθεια σε σχέση με τα άτομα που δεν πίνουν καθόλου, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ είναι η αιτία για το χαμηλότερο ποσοστό καρδιοπάθειας. Μπορεί τα άτομα που κάνουν μέτρια κατανάλωση να διαφέρουν σε κάτι άλλο (που οι μελέτες δεν κατέγραψαν), το οποίο τα προστατεύει από την ανάπτυξη καρδιοπάθειας.
Για παράδειγμα, μπορεί τα άτομα που κάνουν μέτρια κατανάλωση αλκοόλ να έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες από τα άτομα που δεν πίνουν να υιοθετήσουν και άλλες συνήθειες που είναι υγιεινές για την καρδιά, οι οποίες όμως δεν είναι ακόμη γνωστό ότι είναι υγιεινές και, επομένως, δεν συνυπολογίζονται στη μελέτη. Μπορεί να είναι αυτές οι άλλες συνήθειες –και όχι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ– που εξηγούν τον χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιοπάθειας.
Ή μπορεί τα άτομα που δεν πίνουν να έχουν γεννηθεί με ένα γονίδιο που προκαλεί δυσάρεστη αντίδραση όταν πιουν αλκοόλ – και αυτός είναι ο λόγος που δεν πίνουν. Ας υποθέσουμε επίσης ότι το ίδιο αυτό γονίδιο αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρδιοπάθειας. Δεν έχει ανακαλυφθεί κάποιο τέτοιο γονίδιο, αλλά θα μπορούσε να υπάρχει. Αν αυτό το γονίδιο είναι ο λόγος που τα άτομα που δεν πίνουν έχουν αυξημένο κίνδυνο καρδιοπάθειας από ό,τι τα άτομα που πίνουν ένα ποτό την ημέρα, τότε τα άτομα χωρίς το γονίδιο δεν θα έχουν καρδιολογικά οφέλη από την κατανάλωση ενός ποτού την ημέρα.
«Οι καλές μελέτες παρατήρησης καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να συνυπολογίσουν όλους τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν ένα αποτέλεσμα», δηλώνει ο δρ Komaroff. «Δυστυχώς, δεν μπορούν να είναι τέλειες και δεν μπορούν να λάβουν υπόψη παράγοντες κινδύνου που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί».
Μελέτες-πρότυπο
Ο σωστός τρόπος για να αποδειχθεί η αξία οποιουδήποτε είδους θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών συνηθειών, όπως η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, είναι η διεξαγωγή τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων μελετών. Σε αυτές τις μελέτες, η θεραπεία ή η πρακτική εκχωρείται με τυχαίο τρόπο σε κάποιους ανθρώπους, αλλά όχι σε άλλους. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχουν δύο ομάδες ατόμων που είναι πολύ παρόμοιες από όλες τις απόψεις εκτός από μία – στη συγκεκριμένη περίπτωση, το κατά πόσο κάνουν μέτρια κατανάλωση αλκοόλ. Η υγεία και των δύο ομάδων παρακολουθείται προσεκτικά στην πάροδο του χρόνου.
Η ιδανική τυχαιοποιημένη μελέτη για τη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ θα χώριζε πολλές χιλιάδες ανθρώπους με τυχαίο τρόπο σε δύο ομάδες, έτσι ώστε είτε να πίνουν ένα ποτό την ημέρα είτε να μην πίνουν ποτέ –καθημερινά, για χρόνια–, ενώ παράλληλα θα υποβάλλονταν σε τακτικούς ελέγχους για να καθοριστεί αν πράγματι έκαναν αυτό που είχαν κληθεί να κάνουν. Μια τέτοια μελέτη θα παρείχε ισχυρά στοιχεία για το κατά πόσο τα άτομα που πίνουν ένα ποτό την ημέρα έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιοπάθεια από τα άτομα που δεν πίνουν ποτέ. Έχουν πραγματοποιηθεί κάποιες τυχαιοποιημένες μελέτες για διατροφικές συνήθειες, αλλά δεν είναι εύκολο να βρεθούν άτομα πρόθυμα να συμμετάσχουν.
Μια επισήμανση από νεότερες μελέτες
Αν θέλουμε να εξετάσουμε κατά πόσο η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ βελτιώνει την υγεία της καρδιάς, το μόνο που μας μένει είναι οι μεγάλες μελέτες παρατήρησης. Αρκετές πρόσφατες έρευνες εντόπισαν σαφή στοιχεία που δείχνουν ότι τα άτομα που πίνουν ένα ποτό την ημέρα έχουν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιοπάθεια από ό,τι τα άτομα που δεν πίνουν. Αυτά τα νέα στοιχεία δεν ακυρώνουν παλαιές μελέτες – απλώς πρέπει να σταθμιστούν έναντι των παλαιών μελετών.
Η καλύτερη δυνατή εκτίμηση
Προς το παρόν, τα στοιχεία μάς οδηγούν στα εξής συμπεράσματα:
• Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προσφέρει κάποια καρδιακά οφέλη, αλλά δεν τη συνιστούμε με στόχο την επίτευξη αυτών των μη αποδεδειγμένων οφελών.
• Η αποφυγή του αλκοόλ δεν είναι επιβλαβής, παρόλο που υπάρχουν κάποια στοιχεία που δείχνουν ότι τα άτομα που κάνουν μέτρια κατανάλωση αλκοόλ και μετά τη σταματούν, μπορεί στη συνέχεια να έχουν κάπως υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη και καρδιοπάθεια.
• Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ –τρία ή περισσότερα ποτά κατά μέσο όρο την ημέρα– προκαλεί πολλά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιολογικών προβλημάτων.
«Όλοι ευχόμαστε να μπορούσε η επιστήμη να δώσει οριστικές και τελικές απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα, αλλά αυτό σπάνια συμβαίνει», αναφέρει ο δρ Komaroff. «Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι μια σημερινή εκτίμηση για το πώς σταθμίζουμε τα κάπως αντικρουόμενα δεδομένα. Μείνετε συντονισμένοι!»