Η βαλβίδα που βρίσκεται στο όριο της αριστερής κοιλίας και της αορτής και διασφαλίζει τη ροή του αίματος μόνο προς τη μία κατεύθυνση, ανοίγει και κλείνει με κάθε καρδιακό παλμό, ελέγχοντας τη ροή του αίματος στο σώμα. Με την ηλικία, όμως, οι γλωχίνες (ή πτερύγια, πτυχές) αυτής της σκληρά εργαζόμενης βαλβίδας μπορεί να σκληρύνουν από εναποθέσεις ασβεστίου και να προκληθεί μερική απόφραξη, μια κατάσταση που είναι γνωστή ως στένωση αορτής. Πλήττει περίπου ένα στα 20 άτομα ηλικίας 65 ετών και γίνεται ακόμη πιο συχνή με την αύξηση της ηλικίας.
Δυστυχώς, δεν υπάρχουν φάρμακα που να προλαμβάνουν ή να αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. Τα καλά νέα είναι τα εξής: στα άτομα με σοβαρά περιστατικά (βλ. «Συμπτώματα της στένωσης αορτής») μπορεί να τοποθετηθεί νέα βαλβίδα προς αντικατάσταση της ελαττωματικής. Μια μη χειρουργική προσέγγιση για την τοποθέτηση νέας βαλβίδας έχει γίνει πολύ δημοφιλής τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν είναι κατάλληλη για όλους.
«Παραδοσιακά, η χειρουργική επέμβαση ήταν η μόνη επιλογή για την αντικατάσταση μιας αορτικής βαλβίδας. Όμως, πολλά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας δεν ήταν καλοί υποψήφιοι γι’ αυτή τη σοβαρή επέμβαση ανοιχτής καρδιάς, επειδή είχαν πολλά άλλα ιατρικά προβλήματα», εξηγεί ο δρ Pinak B. Shah, διευθυντής του Εργαστηρίου Καρδιακού Καθετηριασμού στο Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. Περίπου 20 χρόνια πριν, οι γιατροί έλεγξαν για πρώτη φορά μια διαδικασία αντικατάστασης της ελαττωματικής αορτικής βαλβίδας, χρησιμοποιώντας έναν καθετήρα που προωθείται από μια αρτηρία του ποδιού έως την καρδιά.
Η επέμβαση αυτή, η οποία ονομάζεται διακαθετηριακή (ή διαδερμική) αντικατάσταση (ή εμφύτευση) αορτικής βαλβίδας (TAVR), χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά μόνο σε ηλικιωμένα άτομα υψηλού κινδύνου. Μετά την έγκρισή της όμως το 2011, η χρήση της TAVR έχει διευρυνθεί εντυπωσιακά, συμπεριλαμβάνοντας και άτομα κάτω των 65 ετών τα οποία διατρέχουν χαμηλό κίνδυνο από μια επέμβαση, αναφέρει ο δρ Shah. Όπως είναι λογικό, οι ασθενείς προτιμούν την TAVR, δεδομένου ότι δεν χρειάζεται γενική αναισθησία και έχει ευκολότερη και πιο σύντομη ανάρρωση σε σύγκριση με τη χειρουργική επέμβαση. Όμως, για τα άτομα ηλικίας 60-70 ετών η κατάσταση είναι λίγο πιο πολύπλοκη.
Διαφορετικές βαλβίδες και τεχνικές
Υπάρχουν δύο τύποι βαλβίδων για την αντικατάσταση: μηχανικές βαλβίδες (κατασκευασμένες από ανθεκτικά μέταλλα, όπως τιτάνιο και άνθρακα) και βαλβίδες από ιστό (ο οποίος έχει ληφθεί από καρδιά χοίρου ή αγελάδας). Οι κατευθυντήριες οδηγίες των ειδικών συνιστούν τα άτομα κάτω των 50 ετών να λαμβάνουν μηχανική βαλβίδα, επειδή αυτές οι ανθεκτικές βαλβίδες –οι οποίες πρέπει να τοποθετηθούν χειρουργικά– διαρκούν συνήθως για το υπόλοιπο της ζωής ενός ατόμου. Επειδή, ωστόσο, στις μηχανικές βαλβίδες μπορεί να σχηματιστούν θρόμβοι αίματος, οι λήπτες θα πρέπει να λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Με τη βαλβίδα από ιστό, τα αντιπηκτικά φάρμακα δεν είναι απαραίτητα και η βαλβίδα μπορεί να τοποθετηθεί είτε με χειρουργική επέμβαση είτε με TAVR. Ωστόσο, οι γλωχίνες μιας βαλβίδας από ιστό δεν διαρκούν για πάντα, επισημαίνει ο δρ Shah. «Μπορούμε να ελπίζουμε ότι η νέα βαλβίδα θα διαρκέσει δέκα χρόνια. Και παρότι κάποιες διαρκούν έως και δεκαπέντε χρόνια, άλλες μπορεί να εμφανίσουν βλάβη στα επτά με οκτώ χρόνια», αναφέρει. Αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άνθρωποι μπορεί να χρειαστούν και δεύτερη αντικατάσταση βαλβίδας αργότερα στη ζωή τους.
Γιατί η ηλικία παίζει ρόλο
Σήμερα, το μέσο προσδόκιμο ζωής στις ΗΠΑ είναι περίπου 78 έτη, το οποίο σημαίνει ότι ένα τυπικό άτομο άνω των 70 ή 80 ετών είναι απίθανο να χρειαστεί δεύτερη αντικατάσταση βαλβίδας. Όμως τα άτομα 60-70 ετών είναι πιθανό να χρειαστούν και άλλη βαλβίδα – και αυτό σημαίνει ότι η χρήση TAVR την πρώτη φορά μπορεί να μην είναι η καλύτερη επιλογή. Κατ’ αρχάς, η διάγνωση και θεραπεία της στεφανιαίας νόσου –της πιο συχνής μορφής καρδιοπάθειας– μπορεί να είναι πιο δύσκολη σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε TAVR. Δεύτερον, η χειρουργική επέμβαση για την αντικατάσταση μιας ελαττωματικής βαλβίδας TAVR είναι πιο πολύπλοκη και πιο επικίνδυνη από τη χειρουργική επέμβαση αντικατάστασης μιας κανονικής βαλβίδας, εξηγεί ο δρ Shah. Εάν πρόκειται να χρειαστείτε τουλάχιστον μία κλασική χειρουργική επέμβαση βαλβίδας, είναι προτιμότερο να την κάνετε σε ηλικία 60-70 ετών παρά σε ηλικία 70-80 ετών, λέει ο δρ Shah. Έτσι, μπορείτε να κάνετε χειρουργική επέμβαση την πρώτη φορά και TAVR τη δεύτερη φορά.
Η μη χειρουργική προσέγγιση για την τοποθέτηση νέας βαλβίδας έχει γίνει πολύ δημοφιλής, αλλά δεν είναι κατάλληλη για όλους.
Εάν χρειάζεστε αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας, είναι σημαντικό να αξιολογηθείτε από μια ομάδα ειδικών, η οποία περιλαμβάνει έναν επεμβατικό καρδιολόγο που εκτελεί TAVR, καθώς και έναν καρδιοχειρουργό, δηλώνει ο δρ Shah. Θα πρέπει να εξετάσουν την κατάστασή σας προσεκτικά για να σας βοηθήσουν να κάνετε την καλύτερη επιλογή.
Διακαθετηριακή αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας (TAVR)
Σε μια επέμβαση TAVR, μια βαλβίδα από ιστό αγελάδας ή χοίρου τοποθετείται διπλωμένη στο άκρο ενός λεπτού, εύκαμπτου σωλήνα (καθετήρα). Ο γιατρός περνά τον καθετήρα από το πάνω μέρος του μηρού έως το άνοιγμα ανάμεσα στην καρδιά και την αορτή. Μόλις φτάσει στην ελαττωματική αορτική βαλβίδα, η νέα βαλβίδα ξεδιπλώνεται (με χρήση μπαλονιού ή μιας εκτεινόμενης συσκευής) και στη συνέχεια αγκιστρώνεται στην παλιά βαλβίδα.
Συμπτώματα της στένωσης αορτής
Τα περισσότερα προβλήματα καρδιακής βαλβίδας ανακαλύπτονται όταν ο γιατρός ακούει έναν μη φυσιολογικό ήχο κατά την ακρόαση της καρδιάς με στηθοσκόπιο. Μια δύσκαμπτη αορτική βαλβίδα δεν ανοίγει τόσο εύκολα και, έτσι, μια βασική κοιλότητα της καρδιάς (η αριστερή κοιλία) επιβαρύνεται, με αποτέλεσμα να αναπτύσσεται αυξημένη πίεση πίσω από τη βαλβίδα. Η ροή αίματος διά μέσου του στενεμένου ανοίγματος είναι θορυβώδης, προκαλώντας ένα «φύσημα», το οποίο αρχικά είναι δυνατό και στη συνέχεια πιο χαμηλής έντασης, καθώς στην κοιλία παραμένει λιγότερο αίμα. Ένα υπερηχογράφημα καρδιάς (υπερηχοκαρδιογράφημα) μπορεί να αποκαλύψει τη στένωση της βαλβίδας και να επιβεβαιώσει τη διάγνωση. Αν έχετε ήπιο πρόβλημα καρδιακής βαλβίδας χωρίς καθόλου συμπτώματα, μπορεί απλώς να χρειαστεί να παρακολουθείτε την κατάσταση με τον γιατρό σας και να παραμείνετε σε εγρήγορση για τυχόν συμπτώματα, όπως:
• λαχάνιασμα,
• πόνο ή σφίξιμο στον θώρακα στη διάρκεια δραστηριότητας,
• ζάλη.