Τα αντιθρομβωτικά ή αντιπηκτικά ίσως είναι από τα πιο παρεξηγημένα φάρμακα. Παρότι στα αγγλικά λέγονται «blood thinners», δεν αραιώνουν ούτε διαλύουν το αίμα – ορθότερο θα ήταν να πούμε ότι αποτρέπουν την πήξη του.
«Τα αντιθρομβωτικά φάρμακα προλαμβάνουν τον σχηματισμό δυνητικά επικίνδυνων θρόμβων αίματος στα άτομα υψηλού κινδύνου», λέει ο δρ Gregory Piazza, καρδιολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Υποψήφιοι για λήψη αντιθρομβωτικών είναι, μεταξύ άλλων, όσοι πάσχουν από κολπική μαρμαρυγή (ΚΜ, έναν γρήγορο, ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό, εξαιτίας του οποίου αίμα λιμνάζει στις άνω κοιλότητες της καρδιάς) ή άτομα στα οποία τοποθετήθηκε πρόσφατα ενδοπρόθεση (ένα μικροσκοπικό κυλινδρικό πλέγμα που εισάγεται σε ένα αιμοφόρο αγγείο με στένωση ώστε να αποκατασταθεί η φυσιολογική ροή του αίματος).
Από τα αντιθρομβωτικά φάρμακα είναι δυνατό να ωφεληθούν ασθενείς που βρίσκονται σε ακινησία μετά από χειρουργική επέμβαση και όσοι έχουν υποστεί εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση (δηλαδή κινδυνεύουν από θρόμβους στις φλέβες των άκρων) ή πνευμονική εμβολή (από θρόμβους στους πνεύμονες).
Πώς δουλεύουν τα αντιθρομβωτικά φάρμακα
Γιατί οι θρόμβοι αίματος είναι τόσο επικίνδυνοι; Και με ποιον τρόπο βοηθούν τα αντιθρομβωτικά φάρμακα;
Ένας θρόμβος αποτελείται από δύο κύρια συστατικά: το ινώδες και τα αιμοπετάλια. Το ινώδες είναι μια πρωτεΐνη η οποία σχηματίζει ένα πλέγμα που παγιδεύει τα ερυθροκύτταρα, ενώ τα αιμοπετάλια είναι μικροσκοπικά κύτταρα τα οποία συσσωρεύονται μεταξύ τους. Συνεργάζονται ώστε να υπάρξει ανθεκτικότητα του θρόμβου, με συνέπεια τη διακοπή ή την επιβράδυνση της ροής του αίματος. Οι θρόμβοι συνήθως είναι κάτι καλό. Όταν κοπείτε σε ένα σημείο του σώματος, σχηματίζεται ένας θρόμβος προκειμένου να διακοπεί η αιμορραγία. Ωστόσο, όταν ένας θρόμβος σχηματιστεί εκεί που δεν πρέπει, μπορεί να προκληθεί βλάβη, ακόμη και θάνατος.
Το πού σχηματίζεται ένας επικίνδυνος θρόμβος συχνά συνδέεται με την αναλογία του καθενός από τα δύο συστατικά που τον αποτελούν. Παραδείγματος χάριν, οι θρόμβοι που προκαλούν εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση και οι θρόμβοι στο εσωτερικό της καρδιάς αποτελούνται κυρίως από ινώδες. Οι θρόμβοι που σχηματίζονται στις αρτηρίες οι οποίες τροφοδοτούν την καρδιά και τον εγκέφαλο συνήθως προκαλούνται από τη δράση των αιμοπεταλίων.
Τις περισσότερες φορές, ο θρόμβος που έχει σχηματιστεί πάνω σε μια πληγή διαλύεται μετά την ίαση του τραύματος. Αλλά ένας θρόμβος αίματος που σχηματίζεται στο εσωτερικό μιας αρτηρίας ή φλέβας μπορεί να μη διαλυθεί αυτόματα, και μάλιστα, ίσως αυξηθεί σε μέγεθος. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής του αίματος, γεγονός που με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο.
Πολλοί είναι οι παράγοντες που συμβάλλουν στον σχηματισμό θρόμβων αυτού του είδους, όπως μια φλεγμονή, μια λοίμωξη, η ακινησία, ένας καρκίνος ή μια χειρουργική επέμβαση. «Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεστε αντιθρομβωτικά φάρμακα, τα οποία θα βοηθήσουν τον οργανισμό να διαλύσει τους υπάρχοντες ανεπιθύμητους θρόμβους και να αποτρέψει τη δημιουργία νέων, ενώ παράλληλα επιτρέπουν στο αίμα να δημιουργήσει έναν θρόμβο όποτε χρειάζεται, όπως έπειτα από έναν τραυματισμό», λέει ο δρ Piazza.
Δύο κατηγορίες
Τα αντιθρομβωτικά περιλαμβάνουν δύο κατηγορίες φαρμάκων: τα αντιπηκτικά και τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα. Το ποιο από τα δύο χρειάζεστε εξαρτάται από τον κίνδυνο θρόμβωσης που διατρέχετε.
Τα αντιπηκτικά επηρεάζουν το ινώδες. Εκτός από την αντιμετώπιση και την πρόληψη της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης και άλλων φλεβικών θρόμβων, χορηγούνται συνήθως και σε άτομα με κολπική μαρμαρυγή.
Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα προλαμβάνουν τη συγκόλληση των αιμοπεταλίων μεταξύ τους. Χρησιμοποιούνται για την πρόληψη καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου σε άτομα με καρδιαγγειακή νόσο ή τα οποία ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για ΚΝ.
Η κύρια ανεπιθύμητη ενέργεια των αντιπηκτικών φαρμάκων είναι η υπερβολική αιμορραγία. Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα παρακάτω συμπτώματα:
• Επανειλημμένη αιμορραγία των ούλων μετά το βούρτσισμα ή τη χρήση οδοντικού νήματος.
• Ρινορραγίες ή αιμορραγίες από ασήμαντα τραύματα που αργούν περισσότερο από το κανονικό να σταματήσουν.
• Συχνοί μώλωπες, ιδίως στον κορμό.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο φόβος αιμορραγίας μπορεί να αποτρέψει άτομα που έχουν ανάγκη τα αντιπηκτικά φάρμακα να τα λάβουν. Αυτό συμβαίνει κατεξοχήν σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή που ήδη λαμβάνουν τακτικά ασπιρίνη (η οποία επίσης επηρεάζει τον σχηματισμό θρόμβων) και ανησυχούν μήπως έχουν υψηλότερο κίνδυνο αιμορραγίας εάν προσθέσουν ένα αντιπηκτικό στην αγωγή τους.
«Πολλές φορές, όμως, τα άτομα αυτά δεν χρειάζεται να λαμβάνουν ασπιρίνη και μπορούν να πάρουν απλώς το αντιπηκτικό», λέει ο δρ Piazza. (Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας εάν λαμβάνετε αγωγή με ασπιρίνη.)
Όσοι είναι 75 ετών και άνω διατρέχουν επίσης υψηλότερο κίνδυνο αιμορραγίας από αντιπηκτικά φάρμακα σε σχέση με τους νεότερους. Ωστόσο, προσθέτει ο δρ Piazza, οι περισσότεροι μπορούν να ανεχτούν το φάρμακο και, εάν ανησυχούν για αιμορραγίες, θα πρέπει να το συζητήσουν με τον γιατρό τους. «Μαζί με τον γιατρό σας θα σταθμίσετε τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου έναντι της πιθανότητας σοβαρής αιμορραγίας», επισημαίνει.
Δοσολογία και ανάγκες
Το πόσο διάστημα θα χρειαστείτε ένα αντιθρομβωτικό φάρμακο και σε ποια δοσολογία εξαρτάται από την κατάστασή σας. Για παράδειγμα, άτομα στα οποία έχει τοποθετηθεί ενδοπρόθεση λαμβάνουν συνήθως δύο αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα για έξι μήνες έως έναν χρόνο. Στη συνέχεια λαμβάνουν μόνο ένα αντιαιμοπεταλιακό, συνήθως ασπιρίνη χαμηλής δοσολογίας, επ’ αόριστον.
«Εκείνοι που έχουν κολπική μαρμαρυγή μπορεί να λαμβάνουν αντιθρομβωτικά για το υπόλοιπο της ζωής τους», λέει ο δρ Piazza. «Όμως θα πρέπει να επανεξετάζουν την κατάστασή τους με τον γιατρό τους κάθε χρόνο, ώστε να δουν εάν χρειάζεται να τροποποιήσουν τη δοσολογία τους ή ακόμη και κατά πόσο χρειάζεται να συνεχίσουν να λαμβάνουν τα φάρμακα».
Άλλες καταστάσεις απαιτούν βραχυπρόθεσμη φαρμακευτική αγωγή, όπως, παραδείγματος χάριν, έπειτα από αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου απαιτείται αγωγή 14 ημερών έως έξι εβδομάδων για την πρόληψη εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης. «Μερικές φορές, ορισμένοι χρειάζεται να λάβουν ταυτόχρονα ένα αντιπηκτικό και ένα αντιαιμοπεταλιακό εάν λαμβάνουν θεραπευτική αγωγή για διαφορετικά ζητήματα, όπως για ΚΜ και για τοποθέτηση ενδοπρόθεσης», λέει ο δρ Piazza.
Επίσης, κάποιες υποκείμενες παθήσεις επηρεάζουν την επιλογή και τη δοσολογία ενός αντιθρομβωτικού φαρμάκου. Παραδείγματος χάριν, άτομα με έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να μην είναι σε θέση να λάβουν νεότερα αντιθρομβωτικά. Εκείνοι που έχουν υποστεί αιμορραγία στο γαστρεντερικό χρειάζεται να εξισορροπήσουν τον κίνδυνο θρόμβου έναντι του κινδύνου σοβαρής αιμορραγίας.
Ορισμένα μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα, όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη, επίσης είναι δυνατό να αλληλεπιδράσουν με αντιθρομβωτικά φάρμακα, επομένως συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν λάβετε κάποιο από αυτά.