Η σεμαγλουτίδη, ένα περιζήτητο φάρμακο που οδηγεί σε εντυπωσιακή απώλεια βάρους, μπορεί επίσης να προλαμβάνει τις καρδιακές προσβολές, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και τους θανάτους σε άτομα με καρδιοπάθεια. Το εύρημα αυτό, το οποίο αναφέρθηκε στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine (NEJM) το φθινόπωρο του 2023, δείχνει για πρώτη φορά μια θεραπεία κατά της παχυσαρκίας που βοηθά τους ανθρώπους να ζήσουν περισσότερο και να έχουν λιγότερα καρδιαγγειακά προβλήματα (βλ. «Φάρμακα αδυνατίσματος: μια αποκαρδιωτική ιστορία»).
Η σεμαγλουτίδη αναπτύχθηκε αρχικά ως φάρμακο για την αντιμετώπιση του διαβήτη τύπου 2. Όμως, πέρα από τη βελτίωση του ελέγχου του σακχάρου στο αίμα, το φάρμακο βοηθούσε επίσης τους ασθενείς να χάσουν σημαντική ποσότητα βάρους. Μετά την επιβεβαίωση αυτού του οφέλους σε κλινικές μελέτες, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ ενέκρινε ένα σκεύασμα υψηλότερης δόσης σεμαγλουτίδης (με διαφορετική εμπορική ονομασία) για άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα.
Στοιχεία που δείχνουν τα καρδιακά οφέλη
Η μελέτη του NEJM συνέκρινε μία δόση σεμαγλουτίδης 2,4 mg (την υψηλότερη δόση του σκευάσματος κατά της παχυσαρκίας) έναντι του εικονικού φαρμάκου σε περισσότερα από 17.000 άτομα με καρδιαγγειακή νόσο. Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, αλλά κανένας δεν είχε διαβήτη. Μετά από μια περίοδο παρακολούθησης διάρκειας 3,3 ετών κατά μέσο όρο, τα άτομα που λάμβαναν σεμαγλουτίδη είχαν 20% μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή να καταλήξουν από καρδιολογικά αίτια, σε σύγκριση με τα άτομα που λάμβαναν εικονικό φάρμακο.
Η σεμαγλουτίδη, πέρα από τον έλεγχο του σακχάρου, βοηθούσε τους ασθενείς να χάσουν σημαντική ποσότητα βάρους.
«Τα ευρήματα τονίζουν το γεγονός ότι η παχυσαρκία είναι παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο», δηλώνει ο δρ Benjamin Scirica, καρδιολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. Τα άτομα που λάμβαναν σεμαγλουτίδη έχασαν κατά μέσο όρο σχεδόν 8,5 κιλά, το οποίο εξηγεί πιθανότατα τη βελτίωση στην αρτηριακή πίεση, στα τριγλυκερίδια, στην LDL χοληστερόλη και στο επίπεδο φλεγμονής. Ωστόσο, μπορεί να εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες, προσθέτει.
Ένα μιμητικό ορμόνης
Η σεμαγλουτίδη ανήκει σε μια κατηγορία φαρμάκων που είναι γνωστή ως αγωνιστές των υποδοχέων του GLP-1, τα οποία μιμούνται ορμόνες που παράγονται φυσιολογκά από το έντερο και τον εγκέφαλο. Τα φάρμακα αυτά ενεργοποιούν το πάγκρεας ώστε να απελευθερώσει ινσουλίνη, η οποία βοηθά στον έλεγχο του σακχάρου στο αίμα. Επίσης επιβραδύνουν την κένωση του στομάχου και καταστέλλουν την όρεξη, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να τρώνε λιγότερο. Ωστόσο, υποδοχείς του GLP-1 υπάρχουν επίσης στην καρδιά, στους νεφρούς και στα αιμοφόρα αγγεία. Αυτό σημαίνει ότι ορισμένα από τα καρδιολογικά οφέλη μπορεί να μη σχετίζονται με την απώλεια βάρους, επισημαίνει ο δρ Scirica.
Ένα παρόμοιο φάρμακο, η τιρζεπατίδη, συνδυάζει το GLP-1 με GIP, μια ορμόνη που πιστεύεται ότι προάγει τις δράσεις του GLP-1. Η τιρζεπατίδη, η οποία διατίθεται σε σκεύασμα για την αντιμετώπιση του διαβήτη και σε άλλο σκεύασμα για την απώλεια βάρους, φαίνεται ότι παρέχει ακόμη μεγαλύτερη απώλεια βάρους από τη σεμαγλουτίδη. Σε εξέλιξη βρίσκεται σήμερα μια κλινική μελέτη που ελέγχει την τιρζεπατίδη σε άτομα με παχυσαρκία και υψηλό κίνδυνο καρδιοπάθειας.
Ποιος είναι υποψήφιος;
Οποιοσδήποτε με διαβήτη τύπου 2 είναι υποψήφιος για οποιοδήποτε από τα δύο σκευάσματα τιρζεπατίδης. «Έχω πολλούς ασθενείς που τα πάνε καλά με αυτά τα φάρμακα και συνήθως καλύπτονται από την ασφάλιση», δηλώνει ο δρ Scirica. Ωστόσο, μόνο περίπου 30% των ατόμων με καρδιαγγειακό νόσημα έχουν διαβήτη. Ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό –πολύ πάνω από το 50%– των ατόμων με καρδιαγγειακή νόσο είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.
Τα δύο σκευάσματα της σεμαγλουτίδης είναι εγκεκριμένα από τον FDA για την απώλεια βάρους σε άτομα που πληρούν τον ορισμό της παχυσαρκίας [δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) 30 ή μεγαλύτερος], καθώς και για άτομα που εμπίπτουν στο άνω άκρο της κατηγορίας των υπέρβαρων (ΔΜΣ 27 έως 29,9) και τα οποία έχουν επίσης ιατρικό πρόβλημα σχετιζόμενο με το υπερβάλλον βάρος, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση ή υψηλή χοληστερόλη. Ωστόσο, η τεράστια ζήτηση γι’ αυτά τα φάρμακα έχει οδηγήσει σε έλλειψή τους, αναφέρει ο δρ Scirica. Επιπλέον, είναι πολύ ακριβά, καθώς το κόστος τους στις ΗΠΑ κυμαίνεται από 900 έως 1.600 δολάρια τον μήνα. Το κρατικό πρόγραμμα Medicare δεν καλύπτει κανένα φάρμακο για την απώλεια βάρους, αν και ορισμένες ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες τα καλύπτουν.
Ωστόσο, δεδομένου του έντονου ενδιαφέροντος και ενθουσιασμού γι’ αυτά τα φάρμακα, οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι συστάσεις για το ποιος θα πρέπει να τα χρησιμοποιεί θα αλλάξουν τα επόμενα χρόνια. Τι μπορείτε να κάνετε στο μεταξύ; «Επικοινωνήστε με την ασφαλιστική σας εταιρεία για να δείτε τι επιλογές έχετε βάσει της σημερινής ιατρικής σας κατάστασης και στη συνέχεια μιλήστε με τον γιατρό σας», συνιστά ο δρ Scirica.
Φάρμακα αδυνατίσματος: μια αποκαρδιωτική ιστορία
Για δεκαετίες, οι φαρμακευτικές εταιρείες αγωνίζονταν να αναπτύξουν ένα αποτελεσματικό, ασφαλές φάρμακο που να βοηθά στην απώλεια βάρους. «Όμως πολλά φάρμακα που αρχικά φάνηκαν ελπιδοφόρα δεν προχώρησαν στη φάση ανάπτυξης, ενώ άλλα χρειάστηκε να αποσυρθούν από την αγορά», δηλώνει ο δρ Benjamin Scirica, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Το πιο διαβόητο παράδειγμα χρονολογείται στο 1997. Ένας συνδυασμός δύο φαρμάκων, της φενφλουραμίνης και της φαιντερμίνης (γνωστός ως phen-fen), αποσύρθηκε από τα ράφια των φαρμακείων όταν άτομα που τον λάμβαναν ανέπτυξαν βαριά βαλβιδοπάθεια και πνευμονική υπέρταση. Το 2010, η σιβουτραμίνη αποσύρθηκε επίσης από την αγορά όταν μελέτες συνέδεσαν τη χρήση της με αυξημένο κίνδυνο καρδιακής προσβολής και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.