Πόσα πρόσθετα «Ε» καταναλώνουμε σε μία ημέρα και πότε γίνονται επικίνδυνα;

Λίγο πολύ έχει συμβεί σε όλους μας: τη στιγμή που τρώμε αφηρημένοι τα δημητριακά, τις τορτίγιες ή ακόμα και τα αγαπημένα μας μπισκότα πιάνουμε τη συσκευασία και χαζεύουμε τα συστατικά της τροφής μας. Και για τους περισσότερους από εμάς άγνωστες λέξεις και έννοιες χοροπηδάνε μπροστά στα μάτια μας. Τι ακριβώς είναι η ασπαρτάμη και τι τρώμε άραγε όταν η ετικέτα αναγράφει ασκορβικό οξύ;

Ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή πως καταναλώνουμε περισσότερα πρόσθετα από όσα φανταζόμαστε.

Τι είναι όμως τα πρόσθετα τροφίμων;

• Πρόκειται για φυσικές ή συνθετικές, με ή χωρίς θρεπτική αξία ουσίες, που προστίθενται σκόπιμα στα τρόφιμα, ώστε να εξυπηρετήσουν ορισμένες τεχνολογικές λειτουργίες, όπως η ενίσχυση του χρώματος και της γεύσης ή η αύξηση της διάρκειας ζωής των τροφίμων.
• Στην Ευρωπαϊκή Ενωση όλα τα πρόσθετα τροφίμων προσδιορίζονται από έναν κωδικό αριθμό με την ένδειξη «E».
• Οπως εξηγούν στην «Κ» οι κλινικοί διαιτολόγοι – διατροφολόγοι Μάνος Δημητρούλης και Μαριέττα Ρούντα τα πρόσθετα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διάφορους σκοπούς.   

→ Οσο περισσότερη επεξεργασία υφίσταται ένα τρόφιμο, τόσο περισσότερα πρόσθετα χρησιμοποιούνται. Αρτοσκευάσματα, γλυκίσματα, αλμυρά σνακ, αρωματισμένα ποτά και επιδόρπια είναι ορισμένα προϊόντα που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία τροφίμων υψηλής επεξεργασίας, όπου προβλέπεται η χρήση πολλών προσθέτων.

Οπως επισημαίνει στην «Κ» ο κ. Δημητρούλης, κάθε πρόσθετο που βρίσκουμε στο πιάτο μας έχει ελεγχθεί διεξοδικά και με βάση επιστημονικές μελέτες έχει ταξινομηθεί ως ασφαλές και έχει εγκριθεί για χρήση από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), καθώς η EFSA αξιολογεί την ασφάλεια των νέων πρόσθετων και των νέων χρήσεων των ήδη εγκεκριμένων προσθέτων στην Ε.Ε.

Από το 2009 έχει αναλάβει την επαναξιολόγηση όλων των προσθέτων τροφίμων που είχαν ήδη επιτραπεί για χρήση στην Ε.Ε. μέχρι τότε, καθώς επίσης και τον ορισμό της αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης (ADI) για κάθε ουσία. Αφορά δηλαδή την αποδεκτή ποσότητα που μπορεί να καταναλώσει κάποιος σε καθημερινή βάση, χωρίς αυτό να επιφέρει κινδύνους για την υγεία του.

Εάν οι κίνδυνοι υπερτερούν των οφελών ή υπάρχουν ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις, οι ρυθμιστικοί φορείς ενδέχεται να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν τη χρήση του συγκεκριμένου αριθμού Ε.

Η κ. Ρούντα προσθέτει ότι τόσο η νομοθεσία, όσο και οι έλεγχοι των ρυθμιστικών αρχών που αφορούν την ασφάλεια των πρόσθετων των τροφίμων είναι πολύ αυστηροί. «Οταν ένας αριθμός Ε διαπιστωθεί ότι είναι τοξικός ή εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία με βάση τα πιο πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία, λαμβάνονται άμεσα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας. Η ασφάλεια των προσθέτων τροφίμων αξιολογείται διεξοδικά μέσω επιστημονικών μελετών και αξιολογήσεων. Εάν οι κίνδυνοι υπερτερούν των οφελών ή υπάρχουν ασφαλέστερες εναλλακτικές λύσεις, οι ρυθμιστικοί φορείς ενδέχεται να απαγορεύσουν ή να περιορίσουν τη χρήση του συγκεκριμένου αριθμού Ε».

Περισσότερα από 30 πρόσθετα «Ε» καταναλώνουμε ημερησίως

Η «Κ» ζήτησε από τους διατροφολόγους να υπολογίσουν το σύνολο των πρόσθετων ουσιών Ε που εμπεριέχονται στα τρόφιμα που καταναλώνουμε βάσει ενός μέσου ημερήσιου διατροφολογίου, το οποίο περιλαμβάνει αραβική πίτα με τυρί light και γαλοπούλα, μπισκότα, ζυμαρικά με σάλτσα ντομάτας, φρυγανιές, τονοσαλάτα. Οπως προκύπτει, τα «Ε» που καταναλώνουμε καθημερινά ακολουθώντας μία παρόμοια διατροφή ανέρχονται σε περισσότερα από 30. 

Πιο συγκεκριμένα:

• η καπνιστή γαλοπούλα συγκεντρώνει 11Ε (πυροφωσφορικά άλατα, τριφωσφορικά άλατα, μονό- και διγλυκερίδια των λιπαρών οξέων, κιτρικό νάτριο, ερυθορβικό νάτριο, καραγενάνη, ξανθανικό κόμμι, όξινο γλουταμινικό νάτριο, άλατα με νάτριο των 5-ριβοζονουκλεοτιδίων, οξικά άλατα του νατρίου και νιτρώδες νάτριο)
• η αραβική πίτα 7Ε (σιρόπι σορβιτόλης, γλυκερίνη, προπυλενογλυκόλη, κόμμι γκουάρ, κόμμι κυτταρίνης, προπιονικό ασβέστιο, σορβικό κάλιο).
• τα λιγότερα Ε τα βρίσκουμε στη λευκή φρυγανιά (μόνο ασκορβικό οξύ), στην τονοσαλάτα κονσέρβας (κιτρικό οξύ) και στο βαλσάμικο (καραμελόχρωμα).
• Οπως επισημαίνουν οι δύο ειδικοί, κάποια E μπορούν να θεωρηθούν παντελώς αβλαβή όπως η λεκιθίνη και η κουρκουμίνη, ενώ για άλλα θα πρέπει να υπάρχει ένας περιορισμός της κατανάλωσής τους σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες.

«Ενδεικτικά, κάποιες χρωστικές ουσίες όπως η ταρτραζίνη σχετίζονται με υπερένταση, διάσπαση προσοχής και διαταραχή συγκέντρωσης σε παιδιά και άτομα με ΔΕΠΥ. Τα νιτρικά και τα νιτρώδη μπορεί να επηρεάζουν τη λειτουργία θυρεοειδούς αδένα και τη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς και μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Οι βενζοϊκές ενώσεις τέλος μπορούν να συνεισφέρουν σε αλλεργίες και κρίσεις άσθματος. Ολα τα παραπάνω σε πολύ μεγάλες ποσότητες κατανάλωσης  είναι δύσκολο να ληφθούν σε καθημερινή βάση. Ωστόσο, οι μελέτες έχουν καταδείξει ότι διατροφές πλούσιες σε επεξεργασμένα τρόφιμα, συνεπακόλουθα πλούσιες σε Ε, συνδέονται με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης πολλών χρόνιων παθήσεων, λόγω της αυξημένης περιεκτικότητάς τους σε απλά σάκχαρα, κορεσμένα και trans λιπαρά οξέα και αλάτι».

Πώς μπορούμε να αναγνωρίζουμε τα πρόσθετα στα τρόφιμα που καταναλώνουμε;

Κάνοντας μια βόλτα στους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ βλέπουμε όλο και περισσότερους καταναλωτές να κοιτάζουν, έστω και φευγαλέα, την ετικέτα των συσκευασμένων τροφίμων πριν τα εναποθέσουν τελικά στο καλάθι των αγορών τους. Δεν είναι μόνο οι θερμίδες που τους απασχολούν, αλλά και τα πρόσθετα που περιέχουν τα οποία υποχρεωτικά καταγράφονται στην ετικέτα του προϊόντος. Οπως εξηγεί ο κ. Δημητρούλης, αναγράφεται η κατηγορία που ανήκει το πρόσθετο (π.χ. αντιοξειδωτικό ή γαλακτωματοποιητής) και ακολουθεί το πλήρες όνομά του (π.χ. ασκορβικό οξύ ή καραγενάνη) ή ο κωδικός του (π.χ. Ε 300 ή Ε407).

Ωστόσο, ο κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος τονίζει ότι είναι πολύ πιο πιθανό στη συσκευασία των τροφίμων, να μην αναγράφεται η κωδικοποίηση Ε, αλλά το πλήρες όνομα του προσθέτου, λόγω παρανοήσεων, δυσπιστίας και των αρνητικών αντιλήψεων του καταναλωτικού κοινού ως προς την ασφάλεια των προσθέτων Ε.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εξής:

1. Αντί για Ε210 στις ετικέτες συναντάμε το πλήρες όνομα που είναι βενζοϊκό οξύ.
2. Αντί για Ε300 θα δούμε να αναγράφεται ασκορβικό οξύ.
3. Στη θέση του Ε620 θα διαβάσουμε γλουταμινικό οξύ.
4. Ασπαρτάμη αντί για Ε951.

«Ως καταναλωτές οφείλουμε να ενημερωνόμαστε από σωστές πηγές σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων που καταναλώνουμε» σημειώνει ο κ. Δημητρούλης. Ο ίδιος προσθέτει πως «θα ήταν καλό η διατροφή μας να εμπλουτιστεί με όσο το δυνατόν περισσότερα μη επεξεργασμένα τρόφιμα, ώστε να αποφύγουμε την έκθεσή μας στις δυνητικά αρνητικές συνέπειες που μπορεί να έχει η αυξημένη έκθεση σε αυτά».

Από την εμπειρία του ο κλινικός διαιτολόγος – διατροφολόγος έχει παρατηρήσει πως «η ενασχόληση με την προετοιμασία του φαγητού φαίνεται πως βοηθάει μικρούς και μεγάλους να βελτιώσουν τόσο την ποιότητα της διατροφής τους όσο και τη διατροφική τους συμπεριφορά μακροπρόθεσμα».

Αλλωστε όπως καταλήγει, η αύξηση κατανάλωσης σπιτικών φαγητών, εποχικών φρούτων και λαχανικών βοηθάει στην αραίωση της κατανάλωσης βαθιά επεξεργασμένων τροφών.