Ο όρος “gaslighting” χρησιμοποιείται συνήθως για τις προσωπικές σχέσεις, όταν η χειραγώγηση που ασκεί ο/η σύντροφός σας σας κάνει να αμφιβάλλετε για τις νοητικές σας ικανότητες, τις σκέψεις σας και τα συναισθήματά σας. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το gaslighting έχει αναγνωριστεί και στον ιατρικό τομέα.
Ιατρικό gaslighting συμβαίνει όταν οι επαγγελματίες υγείας δίνουν την εντύπωση ότι ακυρώνουν ή αγνοούν τις ανησυχίες σας. Μπορεί να οδηγήσει σε απουσία διάγνωσης, καθυστέρηση της θεραπείας και κακές εκβάσεις της υγείας. Μπορεί να κλονίσει την εμπιστοσύνη σας στο σύστημα υγείας και να σας αποθαρρύνει από την αναζήτηση φροντίδας.
Πιθανές αιτίες
Γιατί συμβαίνει το gaslighting; Μπορεί να γίνεται ακούσια. «Ο γιατρός μπορεί να έχει ανεπαρκείς ικανότητες επικοινωνίας, να έχει περιορισμένο χρόνο για να μιλήσει με κάθε ασθενή ή να μην έχει αρκετές ιατρικές γνώσεις ώστε να ξέρει τι πρέπει να κάνει», σχολιάζει ο δρ Jonathan M. Marron, ιατρός και διευθυντής Κλινικής Δεοντολογίας στο Κέντρο Βιοηθικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ.
Το ιατρικό gaslighting μπορεί επίσης να οφείλεται στο ότι έχετε μια νόσο που δεν είναι καλά κατανοητή, όπως η μακρά COVID. «Gaslighting μπορεί επίσης να υπάρξει όταν κάποιος έχει μια διαταραχή για την οποία δεν υπάρχει ένα άμεσο τεστ που να οδηγεί σε διάγνωση», προσθέτει ο δρ Marron. Επίσης, είναι πιθανό, εάν ο γιατρός είναι μπερδεμένος με τα συμπτώματα του ασθενούς και αυτό τον ενοχλεί, να αντιδράσει λέγοντας ότι τα συμπτώματα του ασθενούς δεν είναι σημαντικά, αντικατοπτρίζοντας έτσι τη δική του αβεβαιότητα ή ανασφάλεια.
Και δυστυχώς, το ιατρικό gaslighting μπορεί επίσης να οφείλεται σε συνειδητές ή ασυνείδητες προκαταλήψεις. «Γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένας σημαντικός βαθμός μη συνειδητών προκαταλήψεων στην άσκηση της ιατρικής. Μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα από περιθωριοποιημένες ομάδες, ιδίως οι γυναίκες και τα σκουρόχρωμα άτομα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να δουν τις ανησυχίες ή τις ερωτήσεις τους να πέφτουν στο κενό, γεγονός που μπορεί να σχετιστεί με χειρότερες εκβάσεις υγείας», επισημαίνει ο δρ Marron.
Αποφυγή του ιατρικού gaslighting
Για να αποφύγετε το ιατρικό gaslighting, ο δρ Marron συνιστά να πηγαίνετε σε ένα ραντεβού όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι. Θα μπορούσατε να έχετε μαζί σας:
• ένα ημερολόγιο στα οποίο καταγράφετε τα συμπτώματα που εμφανίζετε,
• μια σύντομη και ακριβή διατύπωση των ανησυχιών σας για την υγεία σας,
• έναν σύντομο κατάλογο ερωτήσεων για τον γιατρό,
• κάποιον φίλο που μπορεί να σας υποστηρίξει, να κρατήσει σημειώσεις και να παρατηρήσει την αλληλεπίδρασή σας με τον γιατρό.
Στην αρχή του ραντεβού, πείτε στον γιατρό ότι έχετε μερικές ερωτήσεις που θα θέλατε να θέσετε στο τέλος του ραντεβού (λάβετε υπόψη ότι μπορεί να μην υπάρχει χρόνος για όλες). «Αν δεν ξέρετε τι πρέπει να ρωτήσετε, μπορείτε να δοκιμάσετε το εξής: “Αν ήσασταν εγώ, τι θα ρωτούσατε αυτήν τη στιγμή;” Μη φύγετε χωρίς να έχετε κατανοήσει το γενικό σχέδιο και τα επόμενα βήματα», συνιστά ο δρ Marron.
Αντιμετώπιση του gaslighting
Μία από τις δυσκολίες με το ιατρικό gaslighting είναι ότι οι περισσότεροι γιατροί μάλλον δεν αντιλαμβάνονται ότι το κάνουν, αναφέρει ο δρ Marron. Αυτό κάνει πιο πολύπλοκα τα πράγματα αν αντιλαμβάνεστε ότι υφίστασθε gaslighting. Πώς μπορείτε να αντιδράσετε άμεσα;
Αν εσείς και ο γιατρός δεν μπορείτε να βρείτε λύση, έχετε κάθε δικαίωμα να αλλάξετε γιατρό ή να λάβετε μια δεύτερη γνώμη.
Κάντε ένα βήμα πίσω. «Ίσως υπάρχει κάποια παρανόηση ανάμεσα σε εσάς και στον γιατρό. Μπορείτε να δηλώσετε αυτή την άποψη και στη συνέχεια να αναδιατυπώσετε την ερώτηση ή το αίτημά σας και να δείτε αν θα λάβετε διαφορετική απάντηση», προτείνει ο δρ Marron.
Ζητήστε υποστήριξη από τον/τη συνοδό σας. Ίσως ο φίλος που σας συνοδεύει μπορεί να σας υπερασπιστεί και να ενισχύσει την αξιοπιστία των λεγομένων σας ή των ερωτήσεών σας.
Προετοιμαστείτε για μια διαφωνία. Αν το ραντεβού δείχνει να πνέει τα λοίσθια, μπορείτε να επισημάνετε τις ανησυχίες σας. «Είναι λογικό να επισημάνετε το gaslighting. Καταλαβαίνετε, όμως, ότι η συζήτηση που θα ακολουθήσει δεν θα είναι και πολύ άνετη. Κάποιοι γιατροί μπορεί να αισθανθούν ότι τους επιτίθεστε. Διευκρινίστε ότι δεν είναι αυτή η πρόθεσή σας», συνιστά ο δρ Marron.
Δείτε άλλο γιατρό. Αν εσείς και ο γιατρός δεν μπορείτε να βρείτε λύση, ίσως είναι καλή ιδέα να πάτε παρακάτω. Αξίζετε καλύτερη αντιμετώπιση. «Καθένας έχει το δικαίωμα να αλλάξει γιατρό ή να λάβει μια δεύτερη γνώμη», παρατηρεί ο δρ Marron. «Όσο περισσότερο εσείς και η οικογένειά σας το αντιλαμβάνεστε αυτό και νιώθετε δυνατοί, τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες το gaslighting να έχει αρνητικό αντίκτυπο πάνω σας».
Συμβουλές για να αναγνωρίσετε το ιατρικό gaslighting
Μερικές φορές είναι δύσκολο να εντοπίσετε το ιατρικό gaslighting την ώρα που συμβαίνει, ιδίως αν η συμπεριφορά του γιατρού είναι ανεπαίσθητη ή αν αισθάνεστε άρρωστοι ή στρεσαρισμένοι. Κάποια προειδοποιητικά σημάδια στη συμπεριφορά του γιατρού μπορεί να είναι τα εξής:
• δεν σας ακούει ή σας διακόπτει,
• υποβαθμίζει τα συμπτώματά σας,
• αποδίδει τα συμπτώματά σας στην ηλικία, στο φύλο, στο βάρος, στον τρόπο ζωής ή στον σεξουαλικό προσανατολισμό σας,
• λέει ότι τα συμπτώματά σας μάλλον οφείλονται σε άγχος, κατάθλιψη ή στρες,
•ολοκληρώνει το ραντεβού σας βιαστικά.
Κλασικό παράδειγμα είναι ένας ασθενής 70 ετών που ανησυχεί επειδή έχει πόνους στο σώμα περισσότερους από τους συνηθισμένους και μειωμένη ενέργεια, και ο γιατρός του τού λέει ότι αυτό μάλλον οφείλεται στην ηλικία, χωρίς να τον παραπέμψει για εξετάσεις.