Ιεροτελεστίες και όργια, ποτάμια περιττωμάτων, αιγυπτιακές θεότητες, σώματα σε αποσύνθεση, χορογραφημένες καταστροφές και όψεις της αμερικανικής υπαίθρου: σαγηνευτικές και αποτρόπαιες εικόνες βομβαρδίζουν τον θεατή του «River of Fundament», του τελευταίου εγχειρήματος του Αμερικανού καλλιτέχνη Μάθιου Μπάρνι. Ορισμένες σκηνές της ταινίας, που δεν είναι ακριβώς ταινία αλλά μια όπερα σε επτά μέρη βασισμένη στα «Αρχαία δειλινά» του Νόρμαν Μέιλερ, ακολουθούν πιστά τους κανόνες της συμβατικής αφήγησης. Αλλες είναι σχεδόν ακατανόητες, καθώς φαινομενικά ασύνδετα πρόσωπα, τοπία, δωμάτια, αυτοκίνητα -πολλά αυτοκίνητα, τα οποία διαλύονται τελετουργικά σε μια μεταφορική αποδόμηση της αμερικανικής κουλτούρας-, λήψεις από ζωντανές εκτελέσεις και έργα γλυπτικής εναλλάσσονται αέναα, υπό τη συνοδεία της καθηλωτικής μουσικής του Τζόναθαν Μπέπλερ.
Οι συνδέσεις, βέβαια, υπάρχουν πάντοτε, δεδομένου ότι ο καινοτόμος εικαστικός, φωτογράφος και κινηματογραφιστής δεν συνηθίζει να αφήνει τίποτα στην τύχη: το «River of Fundament» ολοκληρώθηκε σε διάστημα επτά χρόνων, και αν δεν συνιστά ακριβώς ψυχαγωγικό θέαμα, κανένας δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι στερείται νοήματος.
Με πρωταγωνιστές γνωστές προσωπικότητες, όπως η ηθοποιός Μάγκι Τζίλενχαλ, ο συγγραφέας Σάλμαν Ρούσντι, η τραγουδίστρια Ντέμπι Χάρι, η πορνοστάρ Μπόμπι Σταρ, ο Μπάρνι αυτοπροσώπως παρακολουθεί την προσπάθεια του Μέιλερ, τον οποίο υποδύεται ο γιος του Τζον Μπάφαλο Μέιλερ, να αναγεννηθεί, αφού πρώτα έρθει αντιμέτωπος με την παρακμή και τη φθορά. Μαζί με τον επίμονο ήρωα αγωνίζεται να αναγεννηθεί από τις στάχτες του ο σύγχρονος αμερικανικός πολιτισμός, κάτι που, στα μάτια του Μπάρνι, είναι κάθε άλλο παρά ανέφικτο.
Στο πλαίσιο της παγκόσμιας περιοδείας του, το φιλμ προβάλλεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, προσφέροντας στο αθηναϊκό κοινό την ευκαιρία να επιχειρήσει να αποκωδικοποιήσει με τον δικό του τρόπο ένα έργο που έχει χαρακτηριστεί «ιδιοφυές», «πρωτοποριακό» και «σάπιο ώς τον πυρήνα του».
«Σαφέστατα με ενδιαφέρει να φτιάχνω πράγματα που αφήνουν χώρο στον θεατή να συμπληρώσει την αφήγηση», λέει στην «Κ» ο πολυσχιδής δημιουργός. «Υπάρχει μια πτυχή του “River of Fundament” που σχετίζεται με την όπερα, μια φόρμα η οποία αφήνει πολύ χώρο για ερμηνεία από το κοινό. Ταυτόχρονα, αισθάνομαι ότι το μυθιστόρημα “Αρχαία δειλινά”, που δίνει στο “River of Fundament” το λιμπρέτο του, ή τουλάχιστον τον αφηγηματικό του σπόρο, είναι μια δύσκολη ιστορία για να παρακολουθήσει κανείς: για παράδειγμα, ποτέ δεν είσαι απόλυτα σίγουρος ποια οπτική γωνία εκπροσωπείται στο βιβλίο», συνεχίζει. «Για μένα, η αφηγηματική αβεβαιότητα κατέληξε να λειτουργεί απελευθερωτικά, από τη στιγμή που συνειδητοποίησα ότι υπήρχε μιας μορφής αφαίρεση στη φόρμα».
Ο Νόρμαν Μέιλερ
Αφετηρία για τη δημιουργία του έργου ήταν μια συνάντηση του Νόρμαν Μέιλερ με τον Μπάρνι, λίγο καιρό πριν από τον θάνατο του συγγραφέα. Ο Μέιλερ πρότεινε στον καλλιτέχνη, με τον οποίο είχε συνεργαστεί στη σειρά «Cremaster», να διαβάσει το μυθιστόρημά του «Αρχαία δειλινά». «Εχω την αίσθηση ότι ήλπιζε να βρει σκηνοθέτες που θα ενδιαφέρονταν να μεταφέρουν τα μυθιστορήματά του στον κινηματογράφο», αναφέρει ο Μάθιου Μπάρνι. Την περίοδο εκείνη, «ο Τζόναθαν (Μπέπλερ) κι εγώ εξετάζαμε το ενδεχόμενο να κάνουμε ένα “ζωντανό” έργο. Δεν ήμασταν σίγουροι πώς θα σχετιζόταν με την οπερατική παράδοση. Αλλά η ιδέα να χρησιμοποιήσω ένα κείμενο που δεν ήταν δικό μου, ούτε δικό του, έμοιαζε ενδιαφέρουσα».
Τότε εμφανίστηκαν τα «Αρχαία δειλινά», αν και αρχικά οι δύο συνεργάτες δυσκολεύτηκαν να φανταστούν πώς το κείμενο θα μπορούσε να μετατραπεί σε λιμπρέτο. «Υπήρχαν αρκετές λεπτομέρειες που καθιστούσαν το εγχείρημα δύσκολο, αλλά οι δυσκολίες άρχισαν να μου φαίνονται πιο ελκυστικές στο πέρασμα του χρόνου».
Ο κύκλος ταινιών «Cremaster», που δημιούργησε ο Μπάρνι στο διάστημα 1994 με 2002, χαρακτηρίστηκε από τον Guardian «ένα από τα πιο ευφάνταστα και ευφυή επιτεύγματα στην ιστορία του αβανγκάρντ σινεμά». Τα πέντε φιλμ πραγματεύονται την έννοια της δημιουργίας, με αναφορές στη σεξουαλική διαφοροποίηση κατά την εμβρυϊκή φάση.
Οπως το «River of Fundament», η σειρά αποτελεί καρπό της συνεργασίας του Μπάρνι με τον Μπέπλερ και οι συσχετισμοί είναι εμφανείς. Οπως στο «Cremaster 3», o πρωταγωνιστής αντικαθίσταται από ένα αμερικανικό αυτοκίνητο, το οποίο με τη σειρά του περνάει από διάφορες μεταμορφώσεις. Η διαδικασία «αντανακλά τον τρόπο με τον οποίο ο πρωταγωνιστής του βιβλίου αλλάζει διαρκώς, καθώς μετενσαρκώνεται», εξηγεί ο καλλιτέχνης.
Το «River of Fundament» θα προβάλλεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών από τις 22 έως τις 24 Μαΐου.