Η Τριασική περίοδος σφραγίστηκε από την εμφάνιση των δεινοσαύρων. Η Παλαιογενής βίωσε την απαρχή των αρχαϊκών θηλαστικών. Η Πλειστόκαινος περιελάμβανε τις τελευταίες εποχές των παγετώνων.
Μήπως ήρθε η ώρα της Ανθρωπόκαινου; Ενός νέου κεφαλαίου στην Ιστορία του γεωλογικού χρόνου που χαρακτηρίζεται από τις τεκτονικές, ανθρωπογενείς παρεμβάσεις στον πλανήτη;
Οχι ακόμα, αποφάσισαν οι επιστήμονες μετά από συζήτηση σχεδόν δύο δεκαετιών.
Στις 4 Μαρτίου, η Υποεπιτροπή για τη Στρωματογραφία της Τεταρτογενούς περιόδου (Subcommission on Quaternary Stratigraphy – SQS), το αρμόδιο δηλαδή σώμα για την ταυτοποίηση χρονικών μονάδων στις περιόδους γεωλογικού χρόνου, απέρριψε την πρόταση, με το επιχείρημα πως ο τερματισμός της Ολόκαινου εποχής και η διαδοχή της από την Ανθρωπόκαινο (Anthropocene) δεν στοιχειοθετείται από τα πρότυπα καθορισμού των εποχών.
«Η απόφαση είναι οριστική» σημείωσε ο Φίλιπ Γκίμπαρντ, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και ένας εκ των μελών της επιτροπής. «Δεν υπάρχουν εκκρεμή ζητήματα προς επίλυση. Η υπόθεση έκλεισε».
Στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια της Γης –όπως τουλάχιστον ορίζει το χρονολόγιο των γεωλόγων– αυτή τη στιγμή η ανθρωπότητα βρίσκεται στην Ολόκαινο εποχή – που ξεκίνησε πριν από 11.700 χρόνια με την πιο πρόσφατη υποχώρηση των μεγάλων παγετώνων.
Η Ανθρωπόκαινος, όρος που προέρχεται από τα ελληνικά, εκτιμάτο πως ξεκίνησε κάποια στιγμή μεταξύ 1950 και 1954, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεδομένων των σημαντικών ανθρωπογενών αλλαγών στις γεωλογικές συνθήκες – από την κλιματική αλλαγή και την ατμοσφαιρική ρύπανση έως την απώλεια ειδών πανίδας και χλωρίδας.
Οι αντεγκλήσεις και η λίμνη Κρόφορντ
Κάποιοι από τους πολέμιους της Ανθρωπόκαινου ως βιώσιμου όρου υποστήριξαν πως, καίτοι τεράστιος, ο αντίκτυπος του ανθρώπου στον πλανήτη δεν είναι τόσο βαθύς ώστε να δικαιολογεί την αλλαγή μιας γεωλογικής εποχής. Αλλοι αντέτειναν πως τα στοιχεία από τη λίμνη Κρόφορντ δεν είναι επαρκή. Η λίμνη Κρόφορντ στον Καναδά αποτελεί «δείκτη» γεωλογικών μεταβολών, καθώς στα ιζηματογενή της στρώματα καταγράφονται με θεαματική «διαύγεια» οι επιπτώσεις ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, από την καύση των ορυκτών καυσίμων και τις δοκιμές πυρηνικών όπλων έως την απόρριψη λυμάτων και την πλαστική ρύπανση.
Ενας από τους βασικούς, όμως, λόγους για τον οποίο οι γεωλόγοι απέρριψαν την πρόταση είναι πως το χρονικό εύρος της προτεινόμενης γεωλογικής εποχής είναι εξαιρετικά μικρό για να περιλαμβάνει τη βαθύτερη ανθρωπογενή επίδραση στον πλανήτη. Οπως το είχε θέσει ο γεωλόγος Μπιλ Ράντιμαν στο περιοδικό Science, το 2015, «έχει πραγματικά νόημα να οριστεί η απαρχή μιας εποχής που κυριαρχείται από τον άνθρωπο χιλιετίες μετά την αποψίλωση των περισσότερων δασών για τη γεωργία;».
A team of scientists said that sediment deposits at Crawford Lake in Canada show that the Earth has entered a new human-driven geological chapter called the Anthropocene epoch https://t.co/AtS0SE8Mtf pic.twitter.com/xwIfCEPZ0p
— Reuters (@Reuters) July 12, 2023
Υπό αυτή την έννοια, γιατί το ορόσημο της Ανθρωπόκαινου να μην είναι η εμφάνιση της γεωργίας στον πλανήτη ή οι τεράστιες μεταβολές μετά την ευρωπαϊκή εισβολή στον Νέο Κόσμο; «Ο ανθρώπινος αντίκτυπος εκτείνεται πολύ βαθύτερα στον γεωλογικό χρόνο. Αν το αγνοήσουμε αυτό, αγνοούμε τον πραγματικό αντίκτυπο που έχει ο άνθρωπος στον πλανήτη μας», σημείωσε ο Μάικ Γουόκερ, γεωεπιστήμονας και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Trinity Saint David της Ουαλίας και μέλος της αρμόδιας επιτροπής.
Υπό το πρίσμα της Στρωματογραφίας (του κλάδου της γεωλογίας που μελετά τα στρωματοποιημένα πετρώματα του στερεού φλοιού της Γης), κάθε περίοδος του γήινου χρόνου χρειάζεται ένα σαφές, αντικειμενικό σημείο εκκίνησης, με παγκόσμια ισχύ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο δρ Γουόκερ –μεταξύ άλλων επιστημόνων– περιγράφει την Ανθρωπόκαινο (που κυριαρχείται από τη μεταπολεμική έκρηξη της οικονομικής ανάπτυξης, την παγκοσμιοποίηση, την αστικοποίηση και τη χρήση ενέργειας) ως «γεγονός» και όχι ως «εποχή». Σημειώνεται πως στη γλώσσα της γεωλογίας, το «γεγονός» (event) αποτελεί έναν πιο ήπιο όρο που δεν εμφανίζεται σε επίσημα χρονολόγια, ούτε απαιτεί έγκριση από τις αρμόδιες επιτροπές.
«Η Ανθρωπόκαινος εποχή προωθήθηκε από την αρχή μέσω των μέσων ενημέρωσης. Ετυχε ευρείας προβολής», υποστηρίζει ο Στάνλεϊ Φίνεϊ, καθηγητής Στρωματογραφίας σε πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, αποδίδοντας στη δημοσιότητα τους λόγους της χρόνιας αναποφασιστικότητας για το θέμα.
Οι υποστηρικτές της Ανθρωπόκαινου θα πρέπει τώρα να περιμένουν για άλλη μία δεκαετία προτού η πρότασή τους επανεξεταστεί – χρόνος «ανάπαυλας» που έχει οριστεί ώστε οι φλογερές αντιπαραθέσεις μεταξύ επιστημόνων να υποχωρήσουν υπό το βάρος των επιχειρημάτων.
Πηγή: New York Times/Science/The Conversation