Ματιά στο μέλλον του Homo virtualis

Ματιά στο μέλλον του Homo virtualis

7' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ολα αλλάζουν εκ βάθρων. Οι υπολογιστικές μηχανές, που δεν θα είναι ψηφιακές αλλά κβαντικές· η εργασία, που δεν θα εκτελείται από κάποιο μόνιμο ή εποχικό προσωπικό αλλά μέσω πλειστηριασμού των αναγκαίων έργων· η λογική μας, που από καρτεσιανή θα γίνει «τρισδιάστατη» ολιστική· ο τρόπος που συναλλασσόμαστε (χωρίς τραπεζική ή κρατική διαμεσολάβηση)· ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο: μέσα από μεικτά περιβάλλοντα. Για τα ιλιγγιώδη τεχνολογικά άλματα που μας μεταφέρουν σε έναν εντελώς διαφορετικό αλλά καθόλου μακρινό κόσμο και για τον σημερινό Homo virtualis μιλάει στην «Κ» o Κωνσταντίνος Κοσκινάς, καθηγητής στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

«Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από τη λεγόμενη δυνητικότητα (virtuality). Την κατάσταση όπου ο άνθρωπος μπορεί να κατασκευάσει από τη φαντασία του την πραγματικότητά του. Να γίνει το τέρας ή ο άγγελος των ονείρων του. Ο Homo virtualis είναι αυτός που ζει σε τρία επίπεδα, στη φυσική πραγματικότητα, στη virtual (δυνητική) και σε μια μεικτή, μαζί ψηφιακή και πραγματική. Μπορεί να επιλέγει όποια πραγματικότητα επιθυμεί ζώντας στους διαδικτυακούς κόσμους που κατασκευάζει και βγαίνοντας από αυτούς π.χ. για να τραφεί. Τεχνολογία και πραγματική ζωή γίνονται ένα. Θα περπατάμε δίπλα από την Ακρόπολη και με τα ειδικά γυαλιά θα βλέπουμε στην οθόνη όλες τις πληροφορίες για το μνημείο, θα βαδίζουμε στο Σύνταγμα και θα διαβάζουμε τα στοιχεία των προσώπων που περνούν από μπροστά μας, εφόσον αυτά είναι συνδεδεμένα στο νέο virtual facebook», λέει ο κ. Κοσκινάς.

Οπως μας πληροφορεί ο πανεπιστημιακός καθηγητής, «το Facebook αγόρασε την Oculus, μια virtual reality εταιρεία που έχει κατασκευάσει τα γνωστά γυαλιά και έχει στα σκαριά το virtual facebook. Ολοι οι κοινωνικοί φραγμοί, ιδέες, παραδόσεις, αισθήσεις, που διαμεσολαβούσαν μεταξύ των ανθρώπων, υποχωρούν. Και αντιμετωπίζουμε χωρίς προφυλάξεις τις ψηφιακές οντότητες – τα νέα δίκτυα είναι φτιαγμένα και από υπολογιστικά συστήματα όχι μόνον ανθρώπους, που μπορούν να εμφανιστούν με διαφορετικά ονόματα, να υιοθετήσουν διαφορετικούς ρόλους, να αναπτύξουν μια διάχυτη ταυτότητα. Ολα αυτά έχουν μια τρομακτική επίπτωση στην αντίληψή μας για τον άλλο», εξηγεί ο κ. Κοσκινάς.

«Η τεχνητή νοημοσύνη, η μεγιστοποιημένη νοημοσύνη, το blockchain, τα drones, το διαδίκτυο των πραγμάτων, η ρομποτική, η δυνητική πραγματικότητα, η τρισδιάστατη εκτύπωση, οι οκτώ νέες τεχνολογίες δεν φέρνουν απλά επανάσταση στον τρόπο που ζούμε, διαμορφώνουν έναν νέο άνθρωπο, με πλήθος δυνατότητες και διαφορετικό τρόπο σκέψης». 

Οπως σημειώνει, «υπάρχουν τεχνολογίες που “διαβάζουν” τις αλλαγές στην ίριδα, τους σπασμούς του προσώπου, τη θερμοκρασία του δέρματος, και αποκαλύπτουν τα συναισθήματα που προκαλείς σε κάποιον όταν σε πρωτοσυναντήσει. Πέρα από τα βιογραφικά του στοιχεία στα οποία μπορείς να έχεις πρόσβαση, εφόσον εκείνος το επιτρέπει, λαμβάνεις και πληροφορίες που αφορούν την ίδια του τη συγκρότηση, χωρίς ο ίδιος να το γνωρίζει».

Οι αντιφάσεις

«Βιώνουμε νέες αντιφάσεις και συγκρούσεις. Η ηλεκτρονική επικοινωνία εξάπτει το ενδιαφέρον, ερεθίζει τη φαντασία, πυροδοτεί αντιθετικά συναισθήματα, αντικατοπτρίζοντας κυνικές συμπεριφορές. Θυμώνεις στα κοινωνικά μέσα με κάποιον που δεν γνωρίζεις. Λόγω των πολλαπλών βαθμών ελευθερίας που σου παρέχει το μέσο, ο θυμός σου εκφράζεται με πρωτόγονη συμπεριφορά. Στον νέο ηλεκτρονικό κόσμο, η πόλωση της συναισθηματικής αντίφασης κάνει όλες τις διαφορές και τις συγκρούσεις να γίνονται αντιληπτές πιο έντονα, οδηγώντας σε ακραίες αντιδράσεις. Ο συναισθηματικά φορτισμένος λόγος, ο λυρισμός, εκφράζεται με τρομακτική βιαιότητα. Οπως έλεγε ο Γερμανός κοινωνιολόγος Καρλ Μανχάιμ, ο ρομαντισμός είναι τόσο επαναστατικός όσο και συντηρητικός», σημειώνει ο κ. Κοσκινάς.

Και συνεχίζει: «Τα πράγματα πλέον εξελίσσονται μακριά και πέρα από τη θέληση των κέντρων λήψης αποφάσεων, τα οποία αδυνατούν να οργανώσουν και να διοικήσουν τον κόσμο της επικοινωνίας, τον κόσμο χωρίς σύνορα που τα ίδια δημιούργησαν. Ταυτόχρονα, συγκεντρωτικός αλλά και με τάσεις (κινήματα) αποκέντρωσης είναι ένας κόσμος που ενώνει διά της απρόσκοπτης επικοινωνίας τούς ανθρώπους και με διχαστικές δυνάμεις του παρελθόντος, του μίσους, του ρατσισμού τούς χωρίζει».

Ματιά στο μέλλον του Homo virtualis-1

«Για τον Homo virtualis η ζωή στη μεικτή πραγματικότητα οδηγεί σε έναν νέο τρόπο κατανόησης του άλλου. Οι αντιφάσεις των συναισθημάτων, ο κυνισμός του τεχνο-ρομαντισμού, ο επαναπροσδιορισμός της εμπιστοσύνης με blockchain τεχνολογία είναι τάσεις ενός νέου “γενναίου” κόσμου», λέει ο κ. Κοσκινάς. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ

Αντιφάσεις δημιουργούν και οι αλλαγές στην εργασία. «Μέσα σε ένα ψηφιακό περιβάλλον που καταργεί τον τόπο (μπορείς να δουλεύεις από το σπίτι σου) και τον χρόνο (όχι με ωράριο, αλλά όποτε θέλεις), η εργασία επιμερίζεται σε έργα που ανατίθενται με ένα είδος πλειστηριασμού, μειοδοτικού διαγωνισμού σε όποιον πληροί τις προδιαγραφές και δεσμεύεται για το μικρότερο χρόνο παράδοσης στην πιο συμφέρουσα τιμή. Στο πλαίσιο της αναδυόμενης gig-economy μεταβάλλεται το περιεχόμενο της εργασίας, της απασχόλησης, της παραγωγής, της υπεραξίας, του πλούτου δεν υπάρχει συνδικαλιστικό κίνημα γιατί η εργασία από συλλογική γίνεται ατομική –στη βιομηχανία και στη γεωργία οι αυτοματισμοί θα μειώσουν το εργατικό δυναμικό σε μερικούς ελεγκτές–, όμως ο εργαζόμενος δεν αποξενώνεται από το προϊόν της δουλειάς του, που παραμένει στην “ιδιοκτησία” του», λέει ο κ. Κοσκινάς.

Ο Κβαντικός υπολογιστής

Μια επανάσταση μεγαλύτερη από αυτήν των ηλεκτρονικών υπολογιστών ή του Διαδικτύου φέρνουν οι κβαντικοί υπολογιστές, που πραγματοποιούν υπολογισμούς σε τρομακτικές ταχύτητες και βρίσκουν λύσεις που δεν μπορούν να προσεγγίσουν οι κλασικοί υπολογιστές.

Λειτουργούν με βάση όχι το «κλασικό» δυαδικό σύστημα, την ψηφιακή λογική των bits, ή αλλιώς του 0 και του 1, αλλά των κβαντικών bits, που είναι ταυτόχρονα και 0 και 1. Δηλαδή αποτυπώνουν πάμπολλες εκδοχές πιθανοτήτων, προβλέποντας το ακριβέστερο αποτέλεσμα. «Για παράδειγμα, αν πετάξουμε ένα κέρμα, θα έρθει κορώνα ή γράμματα. Ομως μέχρι να προσγειωθεί στο χέρι μας, στη διαδικασία της κίνησής του, είναι μαζί και κορώνα και γράμματα. Ο κβαντικός υπολογιστής εκμεταλλεύεται την απροσδιοριστία που δημιουργούν οι άπειρες ταυτόχρονες εκδοχές, από τις οποίες θα αντλήσει την ισχυρότερη πιθανότητα», λέει ο κ. Κοσκινάς.

Πώς θα επηρεάσει τη ζωή μας; «Θα αλλάξει, μεταξύ άλλων, τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τα κοινωνικά προβλήματα, π.χ. των ναρκωτικών: ολιστικά. Καμία απαγόρευση ή συμβουλή δεν αρκεί από μόνη της για να πείσει έναν έφηβο να μην κάνει χρήση του ανθρώπινου δικαιώματος της αυτοδιάθεσης. Χρειάζεται, πέρα από τους ηθικούς και κοινωνικούς περιορισμούς, καλύτερη εκπαίδευση και επιπλέον όλο εκείνο το πλέγμα εναλλακτικών λύσεων που παρέχουν οι επιστήμες, η ιστορία, η κοινωνική ανθρωπολογία, λαμβάνοντας υπόψη όλη του την προσωπική ζωή και εμπειρία. Χρειάζονται λύσεις που θα του προσφέρουν την ευχαρίστηση, την ένταση την οποία αποζητάει στις ουσίες και, παράλληλα, τα μέσα για να εκτιμήσει την αξία αυτών των λύσεων». 

Ο κοινωνικός χαρακτήρας της τεχνολογίας blockchain

«Εχουμε ανάγκη από μια φιλοσοφική μηχανική, είχε πει ο Τιμ Μπέρνερς Λι, ο εφευρέτης του παγκόσμιου ιστού, ο οποίος διέθεσε δωρεάν την ανακάλυψή του και είδε το δώρο αυτό να εξελίσσεται σε μονοπώλια. Ο προγραμματιστής –πιστεύει ο Μπέρνερς Λι– θα πρέπει να δουλεύει όχι μόνος του, αλλά χέρι χέρι με έναν κοινωνικό επιστήμονα, διότι με τα προγράμματα που κατασκευάζει παρεμβαίνει στις συνειδήσεις και στις αντιλήψεις των ανθρώπων, χωρίς να αντιλαμβάνεται τα ηθικά διλήμματα που προκύπτουν από μια τέτοια ενέργεια. Μια (πρόσκαιρη) λύση στα προβλήματα που δημιουργούν αυτές οι διλημματικές, αντιφατικές, συγκρουσιακές καταστάσεις προσφέρουν τεχνολογίες όπως το blockchain», σημειώνει ο κ. Κοσκινάς.

«Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ του Διαδικτύου και του blockchain είναι ότι στο δεύτερο δεν χρειάζεται να εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλον, η διαφάνεια και η εμπιστοσύνη είναι μια δεδομένη κατάσταση. Πρόκειται για μια αποκεντρωμένη, διανεμόμενη και διαφανή τεχνολογία επικοινωνίας, που λειτουργεί χωρίς διαμεσολάβηση, χωρίς την παρεμβολή των τραπεζών, του κράτους, των θεσμών. Οι ίδιοι οι συμβαλλόμενοι ρυθμίζουν τη μορφή της σχέσης τους. Δεν υπάρχει κεντρικός κόμβος λήψης αποφάσεων, όλη η πληροφορία, τα ημερολόγια των συναλλαγών του κάθε χρήστη βρίσκονται μέσα στο cloud του δικτύου και ο καθένας μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτά. Οι χρήστες εμφανίζονται με έναν αριθμό, όχι το όνομά τους, το περιεχόμενο της συναλλαγής μένει κρυφό, κοινοποιούνται μόνο ο τίτλος και το αποτέλεσμά της».

«Το blockchain αλλάζει τον τρόπο οργάνωσης, το πώς σκεφτόμαστε τη συναλλαγή, πώς αντιλαμβανόμαστε και αποθηκεύουμε το χρήμα. Σήμερα, τρισεκατομμύρια είναι αποθηκευμένα σε χαρτί, σε ομόλογα ή σε ηλεκτρονική μορφή και κινούνται με πολύ μεγάλη δυσκολία λόγω των ρυθμιστικών πλαισίων που υπάρχουν σε διάφορες χώρες. Οι προτεστάντες του 15ου και 16ου αι. κοιτάζονταν στα μάτια, έδιναν τα χέρια και έκλειναν το συμβόλαιο. Μέσα σε 200-300 χρόνια φτιάξαμε ένα γραφειοκρατικό “τέρας” που κοστολογεί πανάκριβα τη συναλλαγή. Συχνά, το κόστος της γραφειοκρατίας είναι υψηλότερο από την αξία της δοσοληψίας. Φτάσαμε σε ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν μπορούμε πλέον να προχωρήσουμε. Οι ελίτ του κόσμου δυσκολεύονται να κυβερνήσουν», περιγράφει ο κ. Κοσκινάς.

Το blockchain, κατά τον πανεπιστημιακό καθηγητή, «κλείνει το χάσμα ανάμεσα στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και στην ανάπτυξη της οργάνωσης, που αναδύεται συνήθως υπό συνθήκες κρίσης. Απελευθερώνει δυνάμεις καθώς δίνει την ευκαιρία στους χρήστες τραπεζικών προϊόντων για μια άμεση, μη διαμεσολαβούμενη συναλλαγή. Οι Ισραηλινοί, παλαιότερα, βγήκαν μέσα από μια δεκαετή κρίση με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και αργότερα του blockchain, που σήμερα έχει υιοθετηθεί συστηματικά από ΗΠΑ, Ιαπωνία, Μαλαισία, Καναδά, Κύπρο, αλλά και από Μάλτα, Ισπανία, Πορτογαλία». 

Αυτόνομα δίκτυα

Πού εμφανίζεται το blockchain; «Εμφανίζεται στο dark web. Εμείς βλέπουμε το 10% με 15% του Διαδικτύου. Το υπόλοιπο δεν το βλέπουμε, είναι το deep web (οι λογαριασμοί των τραπεζών, που μένουν μεταξύ των τραπεζών και ημών) και το dark web, ένα πλαίσιο περιορισμένης δημοσιότητας, το οποίο γνωρίζουν μόνο όσοι κινούνται εκεί». Υπάρχουν αυτόνομα (dark) επικοινωνιακά δίκτυα στην Ελλάδα; «Ναι, υπάρχουν δίκτυα που παράγουν τη δική τους ενέργεια, δεν παίρνουν ρεύμα από τη ΔΕΗ. Συνδέονται σε ένα τοπικό Διαδίκτυο, το οποίο ανεβαίνει σε μια πλατφόρμα blockchain, προσφέροντας τη δυνατότητα διασύνδεσης των δικτύων αυτών μεταξύ τους αλλά και με τα κεντρικά δίκτυα», λέει ο κ. Κοσκινάς.

Συμπερασματικά, τι θα λέγαμε; «Για τον Homo Virtualis η ζωή στη μεικτή πραγματικότητα οδηγεί σε έναν νέο τρόπο κατανόησης του άλλου. Οι αντιφάσεις των συναισθημάτων, ο κυνισμός του τεχνο-ρομαντισμού, ο επαναπροσδιορισμός της εμπιστοσύνης με blockchain τεχνολογία, είναι τάσεις ενός νέου “γενναίου” κόσμου».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή