Πέρα από προσωπικές γνώμες, πέρα από διαδρομές μιας ζωής, πέρα από τη θαυμαστή συνθήκη να είμαστε όντα σύνθετα, αντιφατικά και ρευστά, φαίνεται πως στην εποχή μας, αυτό που προέχει είναι το πανό που θα σπεύσουμε να ξεδιπλώσουμε και το στρατόπεδο το οποίο, εκόντες άκοντες, θα δείξουμε ότι ενισχύουμε. Είναι σαφές πως λίγο ενδιαφέρει το «πρόσωπο», ως έννοια που δέχονται η φιλοσοφία, η θεολογία και η ψυχανάλυση. Πρωτίστως ενδιαφέρει το προσωπείο που κρατάμε μπροστά στη μορφή μας.
Καθώς κινούμαστε, μεσούντων των κυνικών καυμάτων, προς ένα δύσκολο χειμώνα, ίσως τον δυσκολότερο της μεταπολεμικής εποχής, σύμφωνα με τα κλισέ της δημοσιογραφίας, έχει ήδη διαφανεί πως η πίεση που εξασκείται στο κοινωνικό σύνολο ολοένα και θα ενισχύει την αντίληψη των ισοπεδωτικών διαιρέσεων και των προκρούστειων γενικεύσεων.
Μέσα στο κλίμα αυτό, που δυστυχώς φαίνεται πως θα επηρεάσει την προεκλογική περίοδο κατά τρόπο που προκαλεί ήδη ψυχική κόπωση, καλλιεργούνται τεχνηέντως εστίες εντάσεως, ποικίλης αιτιολογίας. Με κοινό άξονα την επιστράτευση μιας πολεμικής ρητορικής που συναιρεί συμπλέγματα και απωθημένα σε μια γλώσσα εύληπτη, πυριφλεγή και κοινωνικά διεισδυτική, ο στόχος θα καθίσταται σαφέστερος.
Αυτό που ανοίγεται μπροστά μας στην ελληνική κοινωνία δεν είναι ξένο προς ό,τι συμβαίνει διεθνώς. Αποτελεί συνάρτηση και κεφάλαιο μιας διεθνούς αναταραχής, που στην επιφάνεια εμφανίζεται ως προϊόν πολιτικής κρίσης ή αποτέλεσμα της κρίσης αξιών, αλλά στον βυθό της αποκαλύπτει τεράστιες κινήσεις μέσα στην κοινωνία, κινήσεις συχνά απρόβλεπτες και γι’ αυτό κρυπτικές, ενδεχομένως με δυνατότητα αιφνιδιασμού.
Το απρόβλεπτο των εξελίξεων μπορεί να το δει ο καθένας σε μικρογραφία στον κοινωνικό κύκλο του, καθώς όλοι μπορεί να έχουμε αιφνιδιαστεί από τον κατά τα άλλα συγκροτημένο και φιλήσυχο φίλο που διατυπώνει με έμφαση –και προς έκπληξή μας– καινοφανείς θεωρίες για τη νέα τάξη πραγμάτων.
Η εποχή των πανό δίνει τη δυνατότητα αυτομόλησης σε ένα νέο κοινωνικό χάρτη, που θα επιτρέπει συστοιχήσεις γκρόσο μόντο, με μπάντες χρωματικής διαφοροποίησης, με καταγγελίες και αποκλεισμούς. Η κρίση βαθαίνει όσο ο χρόνος προχωράει. Και η κρίση είναι κυρίως κρίση συνείδησης. Φαίνεται πως εισερχόμαστε σε μια νέα φάση πολυπαραγοντικής «διάβρωσης του συστήματος», γι’ αυτό μια νέα διχαστική πρακτική θα τείνει να διεκδικήσει τη μανιέρα του κανόνα.