Θα είμαι ειλικρινής μαζί σας, γιατί διαφορετικά και εσείς και εγώ χάνουμε το πολυτιμότερο αγαθό που έχουμε: τον χρόνο μας. Προσωπικώς, δεν έχασα καθόλου τον χρόνο μου επισκεπτόμενος το Κέμπριτζ υπό τις συνθήκες που θα περιγράψω παρακάτω – αντιθέτως, θα ήθελα και περισσότερο χρόνο εκεί. Συνεπώς, ο σκοπός των ταξιδιωτικών εντυπώσεών μου δεν μπορεί παρά να είναι ταπεινός: μου αρκεί να μη νιώσετε ούτε εσείς στο τέλος του σημειώματος, αν φθάσετε ποτέ ώς εκεί, ότι πετάξατε τον χρόνο σας για να διαβάσετε πως εγώ δεν πέταξα τον χρόνο μου. (Κι αν αυτή η πρόταση σας ακούγεται κάπως Monty Python, ταιριάζει στην περίσταση, καθώς τουλάχιστον δύο της ομάδας είχαν σπουδάσει στο Κέμπριτζ…)
Προκειμένου, λοιπόν, να τιμήσω την αρχική μου δήλωση, σας λέω ότι εγώ κατ’ αρχάς πήγα για το ταξίδι. Η πρόσκληση ήταν από τη Γιάννα Αγγελοπούλου, κάτι που σήμαινε ότι το επίπεδο της οργάνωσης και των υπηρεσιών θα ήταν τουλάχιστον άψογο και, επιπλέον, ποια ωραιότερη ευκαιρία μπορούσε να βρεθεί για να ξεφύγω από το σκωρ μέσα στο οποίο αναγκαστικά βυθίζομαι κάθε μέρα, λόγω επαγγελματικού αντικειμένου; Καλοδεχούμενο, συνεπώς, ένα δωρεάν ψυχαγωγικό τριήμερο στην Αγγλία και μάλιστα λίγο πριν από το Brexit, κάτι που ίσως προσέθετε στην εμπειρία και στο καρύκευμα της ιστορικότητας. Με αυτές τις φιλόφρονες και ευγενείς σκέψεις αποδέχθηκα την πρόσκληση για τα επίσημα εγκαίνια της λειτουργίας του «Gianna Angelopoulos Programme for Science, Technology and Innovation» στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ ή, εν συντομία, «GAPSTI».
Βέβαια, όπως συνηθίζω να λέω, επαναλαμβάνοντας μονότονα το αξίωμα του μεγάλου Μόλτκε, «κανένα σχέδιο μάχης δεν επιβιώνει μετά την πρώτη επαφή με τον εχθρό» – δηλαδή, την επαφή με την πραγματικότητα. Το «GAPSTI» ήταν πιο σύνθετο και ενδιαφέρον από όσο περίμενα. Με απλά λόγια, πρόκειται για την αναβάθμιση σε πανεπιστημιακό επίπεδο (και μάλιστα Κέμπριτζ) του προγράμματος που ήδη χρηματοδοτούσαν οι Αγγελόπουλοι για τη σύνδεση της επιστημονικής έρευνας με τις ανάγκες της αγοράς. Αυτό γινόταν μέσω της ενίσχυσης ελληνικών startups που ανήκουν σε νέους (κάτω των τριάντα ετών). Το πρόγραμμα προσέφερε στους νέους επιχειρηματίες τη δυνατότητα πραγματοποίησης της επιστημονικής έρευνας που καθιστά την ιδέα τους εμπορικά αξιοποιήσιμη.
Το ίδιο θα εξακολουθήσει να γίνεται και στο μέλλον, αλλά πολύ καλύτερα. Διότι όλο το πολύπλοκο πλέγμα των δραστηριοτήτων που προϋποθέτει και συνεπάγεται το συγκεκριμένο πρόγραμμα τώρα πια εντάσσεται στο περίφημο Cavendish Laboratory του Κέμπριτζ, ενός πανεπιστημίου που υπερηφανεύεται δικαίως ότι κατέχει τα πρωτεία στην εμπορευματοποίηση της επιστήμης. (Και έτσι, υποθέτω, λυτρώνεται από το άγος των πουριτανών και των κομμουνιστών που ανέθρεψε στα σεπτά του quads…) Το πρόγραμμα επικεντρώνεται κυρίως στους τομείς των ενεργειακών υλικών και ενός παντελώς αγνώστου εις εμέ πράγματος που λέγεται «Computational Multiphysics» (ελπίζω να μην είναι τίποτε shocking). Διευθυντής του προγράμματος, για το οποίο χρηματοδοτούνται μία θέση υφηγητή και τρεις λεκτόρων, είναι ο δρ Νικόλαος Νικηφοράκης.
Τι ευχαρίστηση και περηφάνια να βλέπεις τους Ελληνες στο Κέμπριτζ! Αποφεύγω σκοπίμως ονόματα, γιατί δεν θα ήθελα να παραλείψω κάποιον από εκείνους που γνώρισα εκεί. Κατ’ αρχάς, οι καθηγητές και οι ερευνητές, στην όψη των οποίων (από το ύφος του προσώπου μέχρι το ντύσιμο) έβλεπες την ικανοποίηση των ανθρώπων που κάνουν αυτό που αγαπούν με τους όρους που θέλουν. «Δεν είμαι εδώ ούτε για τον ήλιο ούτε για τις παραλίες, είμαι γι’ αυτό που κάνουμε», ήταν κάτι που μου είπαν. Το κράτησα, αν και δεν χρειαζόταν, γιατί το έβλεπα τριγύρω μου και δεν χόρταινα.
Ακόμη μεγαλύτερη ικανοποίηση να βλέπεις την αυτοπεποίθηση και τη λάμψη στα πρόσωπα των εταίρων, δηλαδή των νεαρών επιστημόνων-επιχειρηματιών που επιλέγονται στο πρόγραμμα. Μια φράση ενός εξ αυτών, που μου εξήγησε τη δική του περίπτωση: «Κατάλαβα ότι δεν είχα τίποτε να ζηλέψω από τους φοιτητές των καλύτερων πανεπιστημίων, απλώς δεν είχα τα μέσα». Το πρόγραμμα του τα εξασφαλίζει και αυτό κάνει όλη τη διαφορά. Λόγω ροπής στον συναισθηματισμό, την οποία αντισταθμίζω με ισχυρές δόσεις κυνισμού, προσπαθώ να αποφεύγω τα βαρύγδουπα. Εχω την εντύπωση, όμως, ότι εκεί στο Κέμπριτζ είχα την ευκαιρία να ρίξω μια ματιά στην καλύτερη Ελλάδα.
Χάρη στην πρόσκληση αυτή, είδα πως στο Κέμπριτζ αναπαράγεται ο καπιταλισμός και σας μεταφέρω, αγαπητοί αναγνώστες, μήνυμα αισιοδοξίας – σε όσους τουλάχιστον πιστεύουν, όπως εγώ, ότι η πρόοδος της ανθρωπότητας οφείλεται στον καπιταλισμό όπως τον εξημέρωσε η δημοκρατία. Βέβαια, όσοι υποφέρουν από το κόμπλεξ του Ευκλείδη ή τις παραλλαγές του, ίσως ενοχλούνται από την προβολή της συγκεκριμένης φιλανθρωπικής δραστηριότητας. (Η ενόχλησή τους δεν με αφήνει καθόλου αδιάφορο, διότι απολαμβάνω να ενοχλούνται οι ανόητοι…) Τέτοιο είναι, πάντως, το κοινωνικό χρέος των πλουσίων και, όταν το βλέπουμε να γίνεται, καλό είναι να το αναγνωρίζουμε. Τι να κάνουμε; Κάποιος πρέπει να φροντίσει, επιτέλους, και για τους άριστους αυτής της χώρας! Και αυτό μπορεί να γίνει μόνον εκτός της χώρας στην οποία ο καθένας θέλει να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα. Οι κοινωνίες από τους αρίστους προοδεύουν, όχι από τον πολτό.
Τώρα, στον ελάχιστο χώρο που έμεινε για τα σοβαρά, έχω να σας πω ότι η Γιάννα ήταν άψογη στην τελετή, η δε ομιλία της εξαίρετη. Προσωπικά, μου θύμισε πάρα πολύ τη Führerin του παλιού καλού καιρού. Συγκινήθηκα λίγο και με δυσκολία κρατούσα το δεξί μου χέρι, που είχε μια τάση να τινάζεται απότομα προς τα επάνω. Προς το τέλος της ομιλίας της, ένιωθα σαν τον Πίτερ Σέλερς στην τελευταία σκηνή του «Dr. Strangelove»: «Mein Führer, I can walk!» Καλύτερα έτσι, σκέφθηκα. Αν το Κέμπριτζ εξιλεώνεται για τους πουριτανούς και τους κομμουνιστές, η Γιάννα εξιλεώνεται για τον Τσίπρα…