Εννοείται ότι ήμουν εκεί, στις κερκίδες του Ηρωδείου, το βράδυ της περασμένης Παρασκευής. Ευτυχώς είχα και την ομπρέλα μου –ήταν βροχερός ο καιρός–, γιατί χρειαζόμουν κάτι να σφίγγω με τα χέρια, από τη συγκίνηση που θα έβλεπα τον μεγάλο Τζον Κλιζ. Πώς θα ήταν στα ογδόντα του, αναρωτιόμουν. Πώς θα ήταν χωρίς τη φοβερή ενέργεια του εσωτερικού θυμού του, που παράγει το εξωφρενικό χιούμορ του. Αυτή η ενέργεια ήταν πάντα το χαρακτηριστικό του.
Φοβήθηκα, να το παραδεχθώ, διότι η παράσταση άργησε να αρχίσει κάπου 20 λεπτά και με ένα φίλο, που ήταν και αυτός εκεί, αρχίσαμε να ανταλλάσσουμε μηνύματα: «Μήπως δεν προλάβαμε;» (ο τίτλος του σόου ήταν «Τελευταία ευκαιρία να με δείτε πριν πεθάνω»). Στο κάτω κάτω, αν δεν είχαμε προλάβει να τον δούμε και είχε πράγματι πεθάνει στα παρασκήνια, τα αστεία θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να τον τιμήσουμε.
Δεν είχε την ενέργεια με την οποία τον έχουμε συνηθίσει – εκτός από τα 80 χρόνια του, κουβαλάει πια και μια τεράστια κοιλιά σαν σεντούκι. Ωστόσο, τίποτε από αυτά δεν είχε σημασία, γιατί ο Κλιζ είχε ετοιμάσει μια παράσταση προσαρμοσμένη στις δυνατότητες της ηλικίας του· και τα χρόνια, ενώ έχουν κάνει τη φωνή του να βραχνιάσει και να χάσει τη δυνατότητά της να τινάζεται στα ύψη, δεν έχουν μαλακώσει καθόλου τη σκληρότητα του χιούμορ του. Εκ πρώτης όψεως, θα έλεγες ότι ήταν μια αναδρομή στη μακρά και λαμπρή σταδιοδρομία του, με σύντομα βίντεο της δουλειάς του στην οθόνη και τον ίδιο να σχολιάζει. Ηταν κάτι πολύ περισσότερο, όμως: ήταν μια απολογία προς το κοινό του, για τη διαδρομή την οποία ακολούθησε στη ζωή του. Ηταν μια παράσταση, δηλαδή, αφιερωμένη στην αξία και στη χρησιμότητα του χιούμορ, από έναν άνθρωπο που βρίσκεται υπό τη σκιά του θανάτου, όπως μας θυμίζει και ο τίτλος του σόου. Επιστρέφοντας σπίτι, σκεπτόμουν πόσο αναζωογονητική εμπειρία ήταν αυτή η βραδιά. Τόσο ώστε σε έκανε, αν όχι να νιώθεις ευχάριστα, τουλάχιστον να μη νιώθεις δυσάρεστα με τη σκέψη του θανάτου.
Ευχάριστο ότι μεγάλο μέρος του κοινού ήταν πιτσιρικαρία – τριαντάρηδες, για να είμαι σαφής.
Τον στηρίζουν
Πόσο ζήλεψα το σκίτσο του Ηλία Μακρή την Κυριακή! Αποδίδει εύστοχα και απλά μια σύνθετη κατάσταση πολιτικών ισορροπιών, όπως κανένα κείμενο δεν θα μπορούσε ποτέ να περιγράψει με τέτοια αμεσότητα. Βλέπουμε τον Δημήτρη «Ρασπούτιν» Παπαγγελόπουλο να βηματίζει σαν μπαλαρίνα στα νύχια των ποδιών του, πάνω σε ένα ναρκοπέδιο, κρατώντας πάνω από το κεφάλι μια ομπρέλα του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ από το βάθος, καλυμμένοι πίσω από σακιά με άμμο, Τσίπρας και Βούτσης τού φωνάζουν: «Δημητράκη, μη φοβάσαι! Σε καλύπτουμε». (Για την ακρίβεια, ο Βούτσης απλώς χαμογελάει ευτυχισμένα…)
Πόση πρακτική αξία, αναρωτιέμαι, μπορεί να έχει η στήριξη του ΣΥΡΙΖΑ στον τέως αναπληρωτή υπουργό Δικαιοσύνης. Διότι, προφανώς, μιλάμε για ηθική στήριξη και τίποτε περισσότερο. Αν η κατάσταση για την οποία φέρεται υπόλογος είναι αυτή που περιγράφεται στη δικογραφία (αναφέρομαι στα όσα τερατώδη διαρρέουν και τα διαβάζουμε), τότε η ηθική στήριξη είναι μάλλον ένα πρόσθετο βάρος, παρά ανακούφιση. Σημαίνει ότι τις συνέπειες –εφόσον υπάρχουν και του καταλογισθούν– θα τις αντιμετωπίσει μόνος του. Φυσιογνωμικά δείχνει πολύ σκληρός άνθρωπος, ίσως τα καταφέρει…
Royal manners
Τους καλούς τρόπους υποτίθεται ότι τους μαθαίνεις από μικρός, ώστε να γίνουν δεύτερη φύση. Αν το έχετε παρατηρήσει, στους ανθρώπους που είχαν πολύ αυστηρή ανατροφή, οι καλοί τρόποι είναι αυτοματισμός. Θυμάμαι, λ.χ., έναν Αγγλο συμφοιτητή μου στο Εδιμβούργο, ο οποίος ήταν το τέλειο παράδειγμα του τύπου. Ενα βροχερό απόγευμα, τον βλέπω να μπαίνει στη βιβλιοθήκη του τμήματος για μελέτη. Ημουν χωμένος σε μια σκοτεινή γωνία και ψιλοκοιμόμουν, εκείνος δεν με είδε, κάθισε στην άλλη άκρη και νόμιζε ότι ήταν μόνος του. Ξαφνικά, ακούω έναν πνιχτό μυκηθμό, σαν κάποιος να του είχε βουλώσει με βία το στόμα και την ίδια ώρα να τον μαχαίρωσε. Είχε φτερνιστεί. Αφού τέλος πάντων σκουπίστηκε, τον ακούω να ψιθυρίζει: «σκιούζμι». Ηταν μόνος του, έτσι νόμιζε, αλλά ζητούσε συγγνώμη από τις αίθουσες της βιβλιοθήκης. Αυτό το λες καλούς τρόπους!
Το θυμήθηκα με αφορμή μια βαθιά ενοχλητική είδηση από τα διεθνή. Η γυναίκα που είναι σήμερα 35 ετών και ήταν 17, όταν σύμφωνα με την καταγγελία της έκανε σεξ με τον πρίγκιπα Ανδρέα κατά παραγγελία του περιβόητου Επσταϊν, δήλωσε σε συνέντευξή της στο NBC ότι αφού συνευρέθη με τον πρίγκιπα, εκείνος της είπε «thank you». Μπράβο του! Για τους τρόπους του τουλάχιστον, του αξίζει το μπράβο. Νομίζω, όμως, ότι έχει την υποχρέωση να πει ένα «thank you» και στη σεπτή μητέρα του, διότι χωρίς την υψηλή καταγωγή του τίποτε από όλα αυτά δεν θα ήταν δυνατόν…
Τραγικό
Επειδή μας επιτρέπει να ρίξουμε μια σύντομη ματιά στα βάθη της ανθρώπινης απελπισίας. Ταυτοχρόνως, όμως, είναι ανθρωπίνως αδύνατο να μη σε πιάνουν τα γέλια: δέκα πρόσφυγες από τη Συρία προσπάθησαν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη μεταμφιεσμένοι ως η εθνική ομάδα βόλεϊ της Ουκρανίας. Κλασική περίπτωση αποτυχίας, νομίζω, οφειλόμενη στην έλλειψη τόλμης και φαντασίας! Η ιδέα ήταν σπουδαία, δεν χωρεί αμφιβολία· η εφαρμογή της, όμως, ήθελε περισσότερο θάρρος και αέρα. Δεν έπρεπε, δηλαδή, να πουν ότι είναι Ουκρανοί, αλλά ότι είναι Σουηδοί· και όχι ομάδα του βόλεϊ, αλλά του μπάσκετ. Τώρα βέβαια είναι αργά. Για την άλλη φορά, όμως, ας το έχουν υπ’ όψιν. Αλλωστε, το λάθος –όπως συνηθίζω να τονίζω ειδικά στους νέους, επειδή έχω παρατηρήσει ότι τους ενοχλεί να το ακούνε– είναι μέρος της διαδικασίας της γνώσης!