Η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», που διοργανώνει τους εορτασμούς των 200 ετών της σύγχρονης Ελλάδας, παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα το επιτελικό σχέδιό της για τη μεγάλη επέτειο. Λάθος, συγγνώμη! Για να είμαι ακριβής, όταν λέω ότι η Επιτροπή παρουσίασε, εννοώ ότι η Γιάννα παρουσίασε. Η επιτροπή των 31 επιλέκτων παρίστατο βεβαίως, αφού ήταν η πρώτη ολομέλειά της, και μάλιστα μίλησαν αργότερα. Το σχέδιο, όμως, το παρουσίασε η Γιάννα.
Το πρώτο που σημείωσα είναι ότι, τόσο στην προετοιμασία όσο και στις εκδηλώσεις του εορτασμού, η Επιτροπή έχει αποφασίσει να απλώσει τις δράσεις της σε ολόκληρη την επικράτεια, αλλά και στην ομογένεια. Προφανώς, αυτό γίνεται επειδή η πρόθεση της οργανωτικής επιτροπής (και του πρωθυπουργού) είναι να αξιοποιηθεί ο εορτασμός για την τόνωση της εθνικής αυτοσυνειδησίας – κατά κάποιον τρόπο, σαν φάρμακο στην κουλτούρα του διχασμού. Ολο αυτό το ωραίο «ταρατατζούμ», εν πάση περιπτώσει, να εξάψει έναν πατριωτισμό, του είδους εκείνου που μας κάνει για λίγο να υπερβαίνουμε τις γραμμές του διχασμού. Ελπίζω, βέβαια, να πρόκειται για έναν σύγχρονο πατριωτισμό, όχι για εκείνον της φουστανέλας· και θεωρώ τις ελπίδες μου βάσιμες, διότι, αντικειμενικά, στην Επιτροπή υπερτερούν αριθμητικά οι σοβαροί άνθρωποι.
Αν αυτός είναι ο σκοπός, δηλαδή ο εορτασμός να τονώσει (και είθε να εκσυγχρονίσει, θα προσέθετα) τον πατριωτισμό όλων των Ελλήνων, τότε σωστά ανοίγεται η διοργάνωση σε ολόκληρη την Ελλάδα. Θα ήταν ανόητο να συγκεντρωθεί σε μεγαλειώδεις εκδηλώσεις που θα αφορούσαν μόνο τα μεγάλα αστικά κέντρα. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η διεύρυνση είναι πάντα εχθρός της εμβάθυνσης. Αν λοιπόν δεν υπάρχει τουλάχιστον κεντρική ιδέα, η διοργάνωση κινδυνεύει να διασπαρεί σε ασημαντότητες, που δεν θα αφήσουν κάτι ουσιαστικό (δηλαδή, πνευματικό – γιατί ντρέπομαι να το πω;), αλλά μόνο βρυσούλες, γεφυράκια και άλλα τέτοια, στην καλύτερη περίπτωση. Σωστά το θέτει η Γιάννα, ότι η επιτυχία της διοργάνωσης θα εξαρτηθεί εντέλει από τη συμμετοχή του κόσμου. Οταν όμως προσθέτει ότι «αυτή η γιορτή είναι από όλους για όλους χωρίς αποκλεισμούς και μπορεί να εκφραστεί με τρόπους όσους η φαντασία και η δημιουργικότητα επιτρέπουν», ένα «ωχ!» σου περνά αστραπιαία από το μυαλό. Στην Ελλάδα δεν είμαστε;
Οι δράσεις της διοργάνωσης θα αναπτυχθούν επάνω σε τέσσερις άξονες. Ο πρώτος, προσωπικά, με ενθουσιάζει: είναι η σύνδεση της Ελληνικής Επανάστασης με τον κύκλο των ευρωπαϊκών επαναστάσεων της περιόδου. Αυτό είναι ό,τι ακριβώς μας λείπει και το χρειαζόμαστε, δηλαδή η κατανόηση της Ιστορίας μας μέσα στην ευρύτερη εικόνα του κόσμου. Δεν μας μικραίνει αυτό –ας το πούμε απώλεια της ιστορικής μοναδικότητάς μας–, όπως φοβούνται ορισμένοι. Αντιθέτως, μας μεγαλώνει στις σωστές διαστάσεις μας, διότι από την αφήγηση προβάλλει η εικόνα μιας χώρας η οποία για τα μέτρα της συχνά βρίσκεται στην πρωτοπορία των τάσεων της Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
Η πολυτιμότερη προσφορά αυτής της υπόθεσης θα ήταν αν μας άφηνε μια εικόνα της ιστορικής διαδρομής μας που επιτέλους θα περιέχει και τον υπόλοιπο κόσμο. Θα ήταν ουσιώδης συμβολή στην αντιμετώπιση αυτού που, καλώς ή κακώς, το λέμε συχνά «εθνικό αυτισμό». Μάλιστα, η σύνδεση της δικής μας Επανάστασης με την Ευρωπαϊκή Ιστορία είναι ένας έξυπνος τρόπος για να εισαγάγεις εμμέσως στη συζήτηση διάφορα «ευαίσθητα» θέματα χωρίς να χρειασθεί να διακινδυνεύσεις ενοχλήσεις και παρεξηγήσεις. Ας πούμε, δεν χρειάζεται να θέσεις ρητώς το ζήτημα ότι και εμείς χρωστάμε στους ξένους, δεν είναι μόνον εκείνοι που μονίμως μας χρωστάνε. Τίθεται από μόνο του, το υποβάλλει η ίδια η αφήγηση.
Ο δεύτερος άξονας είναι «η δυναμική της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας», δηλαδή το σήμερα. Ομολογουμένως, εδώ υπάρχει ένα σημαντικό χρονικό άλμα: πηδήξαμε δύο αιώνες, τι έγινε στο μεταξύ και φθάσαμε στο σήμερα; Σοφό το άλμα, όμως· διότι αν καθίσεις να εμπλακείς με τους κατά καιρούς διχασμούς που σημάδεψαν την πορεία μας, εφαρμόζεις τη συνταγή της αυτοκαταστροφής. Η Επιτροπή θα κατέληγε μια διαρκής αναπαράσταση των επικών εμφύλιων συγκρούσεων της σύγχρονης Ιστορίας μας – σαν παραλλαγή του σκετς των Μόντι Πάιθον με τις κυρίες. Αλλωστε, η δυναμική που προκύπτει από την εικόνα των 200 ετών της ανεξαρτησίας είναι ευρωπαϊκή. Με παθογένειες, κουσούρια, σακατιλίκια, πείτε τα όπως θέλετε, πάντως σαφώς ευρωπαϊκή.
Τώρα, για τους άλλους δύο άξονες δεν έχω χώρο να επεκταθώ. Θα είμαι σύντομος, λοιπόν. Ο ένας είναι «οι προοπτικές για το μέλλον», και η σύνδεσή του με τους δύο προηγούμενους είναι αυτονόητη. Ο άλλος είναι οι μεγάλοι Ελληνες των 200 ετών, αλλά δεν έχει σημασία: με τη Γιάννα πρόεδρο, κανείς άλλος δεν έχει πιθανότητες…