«Oθεν και Ιερείς και Αρχιερείς πρέπει εν καιρώ πανώλης να μεταχειρίζονται τρόπον εις το να μεταλαμβάνουν τους ασθενούντας, ος τις να μη παραβαίνει τον παρόντα Κανόνα τούτον, όχι βάλλοντες μέσα εις σταφίδα τον άγιον Aρτον, αλλά εις τι αγγείον ιερόν, και εκείθεν να τον λαμβάνουν, ή οι μόρται, η οι ασθενείς, διά λαβίδος. Το δε αγγείον συν τη λαβίδι να βάνεται εις ξύδι, και το οξύδι να ρίπτεται εις το χωνευτήριον, ή με όποιον άλλον τρόπον δυνηθώσι ασφαλέστερον και κανονικόν».
Τάδε έφη ο Νικόδημος Αγιορείτης στο «Πηδάλιον», τη συλλογή των ερμηνευτικών κανόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας που γράφτηκε τον 18ο αιώνα. Η πανώλη ήταν μία από τις επιδημίες που ταλαιπωρούσε την ανθρωπότητα από την αρχαιότητα. Το πρώτο μεγάλο κύμα πανώλης καταγράφεται περίπου το 540 μ.Χ. και κράτησε δύο αιώνες. Το δεύτερο μεγάλο κύμα, ο Μαύρος Θάνατος, εμφανίστηκε τον 14ο αιώνα και το τρίτο τον 19ο αιώνα. Η πανώλη ήταν μια εποχική επιδημία που πραγματικά βασάνιζε όσους την κολλούσαν και ειδικά η βουβωνική πανώλη ήταν επίπονη για τον ασθενή, ο οποίος συνήθως κατέληγε έπειτα από καιρό.
Οπως όλες οι άγνωστες ασθένειες και επιδημίες των περασμένων αιώνων έτσι και η πανώλη συνδέθηκε από την αρχή με τη θρησκεία. Για να μην τα πολυλογούμε η ασθένεια συνδέθηκε ως εξής: Κάποιοι θεώρησαν ότι η πανούκλα ήταν θεόσταλτη για να πληρώσουν για τις αμαρτίες τους και στράφηκαν πιο έντονα στη θρησκεία, ενώ άλλοι αμφισβήτησαν τα θεία και αναρωτήθηκαν εάν υπάρχει Θεός και πώς γίνεται και παίρνει σωρηδόν μικρούς και μεγάλους.
Τι έγραψε λοιπόν ο Αγιος Νικόδημος –αρκετούς αιώνες μετά την εμφάνιση της πανώλης, αλλά ας μην το θίξουμε αυτό– ως κανόνα για τη μετάληψη στους ασθενούντας; Ο Αρτος να μπαίνει σε διαφορετικό ποτήρι και από εκεί να τον λαμβάνουν οι μόρτες ή οι ασθενείς «διά λαβίδος». Το αγγείο, το ποτήρι, και η λαβίδα να καθαρίζονται με ξίδι, με το ντετόλ της εποχής για να καταλαβαινόμαστε, και να προχωράει η μετάληψη σε άλλον ασθενή. Οι μόρτες, για να μην παρεξηγηθεί ο κανόνας του Αγίου Νικοδήμου, ήταν όσοι μάζευαν τα πτώματα των «πανουκλιασμένων» έναντι αδράς αμοιβής, οι οποίοι μάλιστα είχαν ανοσία στην πανώλη (ή όχι αλλά το καταλάβαιναν αργά).
Προσοχή για να μην παρεξηγηθούμε: εδώ δεν συγκρίνουμε τις δύο ασθένειες, πανώλη και κορωνοϊό. Μακριά από εμάς αυτός ο συσχετισμός. Αλλο το ένα και άλλο το άλλο. Αυτό που κάνουμε είναι να συγκρίνουμε μια στάση. Στην εποχή του Αγίου Νικοδήμου και σε καιρούς επιδημίας οι ιερείς έπαιρναν προφυλάξεις για να προστατεύσουν και τον εαυτό τους και το ποίμνιο και το υπόλοιπο ποίμνιο που συναγελάζεται με το ποίμνιο που μεταλαμβάνει. Σε μια εποχή που η επιστήμη και η ιατρική απείχαν έτη φωτός από το επίπεδο που βρίσκονται σήμερα. Και όμως, ορισμένοι τότε έκαναν τη διαφορά και έλεγαν τα πράγματα με το όνομά τους.
Με άλλα λόγια, το Πηδάλιον λέει στους ιερείς να κάνουν τη μετάληψη αλλά να την κάνουν αλλιώς. Είναι τόσο δύσκολο;