Δύο μήνες κάνουν διαφορά ή, τουλάχιστον, ιδεωδώς θα έπρεπε να κάνουν διαφορά. Αναφέρομαι στην κοινή εμπειρία του lockdown, μετά την οποία θέλω να πιστεύω ότι ο καθένας μας είναι εφοδιασμένος με την απαραίτητη γνώση για να αναλάβει την ατομική του ευθύνη. Θέλω να πω ότι και να μη θέλαμε να μάθουμε τι είναι ο κορωνοϊός και πόσο επικίνδυνος είναι για τη δημόσια υγεία, τώρα το έχουμε εμπεδώσει. Επί δύο μήνες εγκλεισμού, τα ΜΜΕ δεν έκαναν άλλη δουλειά παρά να μεταδίδουν ειδήσεις σχεδόν αποκλειστικά για την πανδημία και κάθε πιθανή διάστασή της – και δεν υπήρχε καμία υπερβολή σε αυτό, όταν η μία χώρα μετά την άλλη κατέβαζαν ρολά και μετρούσαμε τους νεκρούς με τις χιλιάδες.
Επομένως, η δικαιολογία της άγνοιας κινδύνου δεν μπορεί να υπάρχει πια για κανέναν. Κάθε στοιχειωδώς εγγράμματος και σώφρων άνθρωπος έχει επίγνωση των κινδύνων για τον εαυτό του και τους άλλους. Από εκεί και πέρα είναι θέμα ήθους και παιδείας, εξαρτάται δηλαδή από το πώς αντιλαμβάνεσαι αυτό που ονομάζουμε «κοινωνία», τον δεσμό σου με τους άλλους, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα στα οποία βασίζεται αυτός ο δεσμός.
Υπό το πρίσμα αυτό, η παράταση των περιορισμών δεν έχει νόημα και πολύ σωστά αίρονται σταδιακά. Εκπλήρωσαν τον σκοπό τους, αφού και η διασπορά του ιού ελέγχθηκε, αλλά και ο κόσμος ενημερώθηκε και –ας ελπίσουμε– κατάλαβε. Πριν από δύο μήνες, δεδομένης τότε της άγνοιας των περισσοτέρων μας, ήταν διαφορετικά, οι απαγορεύσεις ήταν απαραίτητες, επειδή μας προστάτευαν από έναν κίνδυνο που μόνον οι ειδικοί κατανοούσαν πλήρως. Τώρα είναι η ώρα της ατομικής ευθύνης για τον καθένα μας.
Εφόσον έτσι έχουν τα πράγματα, δεν θα μπορούσα να διαφωνήσω καθόλου με το πνεύμα των δηλώσεων του εκπροσώπου της Ιεράς Συνόδου σχετικά με την επαναλειτουργία των ναών, όσο και αν διαφωνώ με κάθε μία σχεδόν από τις επιμέρους θέσεις του. Πολύ σωστά ο μητροπολίτης Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου αποδίδει τη συζήτηση γύρω από τη Θεία Κοινωνία, το «κοχλιάριον» και τη μετάδοση του ιού μέσω αυτού σε «άγνοια». Ορθώς υποστηρίζει ότι «το θέμα βρίσκεται μόνο μέσα στο μυαλό κάποιων». Επειτα από τόσα που ακούσαμε και διαβάσαμε για τον ιό, πραγματικά το ζήτημα επαφίεται πλέον στη γνώση ή στην άγνοια του καθενός ατομικά.
Σε μια δημοκρατική πολιτεία, που πρεσβεύει την αξία της ελευθερίας με ατομική ευθύνη, κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει κανέναν να πράξει το σωστό. Μπορεί μόνο να τον ενημερώσει, να τον προειδοποιήσει, να τον πληροφορήσει, να τον μορφώσει, πείτε το όπως θέλετε. Να του υπαγορεύσει, όμως, το καλό του και να τον υποχρεώσει να το κάνει δεν μπορεί. Αν ο άλλος, με όσα έχει μάθει στο μεταξύ, πιστεύει ότι «ο Χριστός που είναι μέσα στο άγιο ποτήριο δεν μπορεί να επιτρέψει τον θάνατο», κατά την παραστατική διατύπωση του εκπροσώπου της Ι.Σ., είναι ελεύθερος να σταθμίσει ο ίδιος μεταξύ πίστης και επιστήμης.
Σε τελευταία ανάλυση, η διαφορά είναι μεταξύ αυτών των δύο. Τη διάκριση αυτή μεταξύ πίστης και επιστήμης κάνει, εξάλλου, και ο ίδιος ο μητροπολίτης, όταν υποστηρίζει ότι «άλλο ο συνωστισμός και τα σταγονίδια και άλλο η συμμετοχή στη Θεία Κοινωνία». Πράγματι, μιλούμε για δύο διαφορετικά πράγματα. Ποιο εκ των δύο υπερισχύει στη σωτηρία της ζωής είναι ευθύνη και απόφαση ατομική. Οπως είναι, επίσης, υπόθεση του καθενός πώς ορίζει τη ζωή: τούτη εδώ, τη μοναδική και ανεπανάληπτη, ή κάποια άλλη, αιώνια, σε χλοερούς λειμώνες;
Λουδιτικά προσχήματα
Οι αντιδράσεις του ΣΥΡΙΖΑ στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που εισάγει το υπουργείο Παιδείας με νομοθετική ρύθμιση, είναι καθαρά προσχηματικές και όχι επί της ουσίας του ζητήματος. Υποστηρίζουν ότι η διαδικασία μετάδοσης του μαθήματος μέσω του λάπτοπ στους μαθητές εκείνους που δικαιολογημένα δεν μπορούν να βρίσκονται στην τάξη, αλλά θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους, έρχεται σε σύγκρουση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ ή, για λόγους οικονομίας, «η Αρχή» σκέτο).
Συμβαίνει το εντελώς αντίθετο, όμως. Το υπουργείο Παιδείας, επιχειρώντας να ρυθμίσει μια πρωτόγνωρη κατάσταση (θυμίζω εδώ ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έλεγε απλώς «κρατήστε τα κλειστά» για τα σχολεία…), συνεργάστηκε από την πρώτη στιγμή με την Αρχή, ενσωμάτωσε τις υποδείξεις της και ουσιαστικά προχώρησε βάσει αυτών. Εξάλλου, εκπρόσωποι της Αρχής μίλησαν δημοσίως και επιβεβαίωσαν τη νομιμότητα της ρήσης και ότι επίσης παρακολουθούν την εξέλιξη του θέματος και περιμένουν να εκτιμήσουν τον αντίκτυπο του μέτρου. Δεν υπάρχει σύγκρουση, με άλλα λόγια· υπάρχει η αυτονόητη και επιβεβλημένη συνεργασία. Θα ήταν τερατωδώς βλακώδες, αν δεν υπήρχε η συνεννόηση. Θα ήταν παράλειψη ασυγχώρητη, αν το υπουργείο είχε αυτοσχεδιάσει αγνοώντας την Αρχή. Οπως φαίνεται, όμως, από την προσχηματική επιχειρηματολογία του ΣΥΡΙΖΑ, αυτό θα ήθελαν να έχει κάνει η υπουργός. Τι κρίμα που δεν τους έκανε τη χάρη!
Ο σκοπός του ΣΥΡΙΖΑ ήταν από την αρχή να κρατήσει τα σχολεία κλειστά. Τους βόλευε διότι εξυπηρετούσε τους συνδικαλιστές, αλλά και επειδή η εκπαίδευση σε διαρκή αργία ενισχύει την προοπτική μιας βαθιάς κρίσης διαρκείας, που θα αποδυνάμωνε δραστικά την κυβέρνηση. (Και τη χώρα, αλλά αυτό είναι δευτερεύον για την Αριστερά.) Δεν το πέτυχαν, γιατί το υπουργείο έχει επικεφαλής του τη Νίκη Κεραμέως, ένα από τα ικανότερα στελέχη της κυβέρνησης. Τι να κάνουμε; Ο Νίκος Φίλης θα πρέπει να σκεφθεί κάτι εξυπνότερο…