Εμφανή και απογοητευτικά χαρακτηριστικά της δημόσιας ζωής στην Ελλάδα είναι η σχεδόν παντελής έλλειψη πρωτοτυπίας και η χαμηλού επιπέδου αισθητική. Ελάχιστοι ίσως το αντιλαμβάνονται, γιατί ακόμη λιγότεροι ενδιαφέρονται και το παρατηρούν, αλλά διαπιστώνεται πολύ εύκολα σε κάθε σκέψη, εκδήλωση και δράση που σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με τα κοινά. Στις ανακοινώσεις των κομμάτων, στις δηλώσεις των μελών της πολιτικής τάξης και γενικά στον πολιτικό λόγο, στον τρόπο που σκέφτονται και δραστηριοποιούνται στελέχη των κυβερνήσεων και της δημόσιας διοίκησης, στις δράσεις και αντιδράσεις των συνδικαλιστών και όσων διαμαρτύρονται για διάφορες πραγματικές ή τεχνητές αιτίες, στις συζητήσεις και στις συμπεριφορές όλων αυτών, στις επιλογές ειδήσεων, θεμάτων και στην παρουσίασή τους από μίντια και δημοσιογράφους, στη γλώσσα και στις εκφράσεις πολλών από τους τελευταίους, στις αρκετές φτηνιάρικες ψυχαγωγικές εκπομπές χαμηλού κόστους, στην πληθώρα των διαφημιστικών σποτ εκτός εποχής και δίχως την παραμικρή φαντασία που πλημμυρίζουν ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, έντυπα και αφίσες. Με λίγα λόγια, η χώρα δίνει την εντύπωση ότι είναι αγκυλωμένη σε απέραντη μονοτονία, αφόρητη πλήξη και ανίκητη αβελτηρία. Και δυστυχώς δεν είναι απλώς εντύπωση…
Πολύ δύσκολο, αλλά ας ξεχάσουμε προς στιγμήν ότι είμαστε παγιδευμένοι μεταξύ πανδημίας, τουρκικής προκλητικότητας και των συνεπειών αυτών στην οικονομία, που είναι τεράστια προβλήματα, τριβελίζουν το μυαλό των περισσοτέρων και προκαλούν γενικευμένη αβεβαιότητα, αφού οι προοπτικές της εξέλιξής τους είναι εξαιρετικά θολές. Από εκεί και πέρα, η δημόσια καθημερινότητα καθορίζεται διαχρονικά από έναν ποταμό δηλώσεων και συνεντεύξεων πολιτικών προσώπων, συνδικαλιστών και άλλων, που σε «ξύλινη γλώσσα» συνήθως και μέσω των πάσης φύσεως μίντια πασχίζουν να εξασφαλίσουν την προσοχή του κοινού. Λες και η αποκλειστική ασχολία τους είναι να παρελαύνουν νυχθημερόν σε δελτία ειδήσεων και «ενημερωτικές εκπομπές».
Πρόκειται για αέναη και θανάσιμα βαρετή επανάληψη των ιδίων (με ελάχιστες εξαιρέσεις) που αναπαράγουν τον «επαρχιωτισμό», τον «στρουθοκαμηλισμό» και την ομφαλοσκόπηση στην ελληνική κοινή γνώμη. Για παράδειγμα, τα αναδρομικά και γενικά οι αποδοχές των συνταξιούχων αποτελούν μόνιμο θέμα, πάντα με την έννοια ότι είναι θύματα αδικίας, και το ανάλογο συμβαίνει με τις διεκδικήσεις των απασχολουμένων στον στενό ή ευρύτερο δημόσιο τομέα. Με την πρόθυμη συμβολή των μίντια, που προσφέρουν το βήμα για πληθωριστική και ταυτόχρονα ανιαρή παραγωγή σχετικών με τα παραπάνω «ειδήσεων» και «αντιπαραθέσεων», αγνοούνται από τον δημόσιο διάλογο ένα σωρό άλλα ουσιαστικά ζητήματα που αφορούν τη ζωή του συνόλου των πολιτών. Με την παραδοχή πάντως ότι η Ελλάδα μας μπορεί να παράγει «ειδήσεις» και θέματα που αξίζουν πραγματικής προβολής.
Δεν είναι διαφορετική η εικόνα και η αίσθηση από την άλλη πλευρά, αυτή των δράσεων και των αντιδράσεων εκείνων που διαμαρτύρονται ή απαιτούν, δίκαια ή αδικαιολόγητα (συνηθέστερο το δεύτερο). Καμία πρωτότυπη σκέψη και καμία φαντασία δεν διακρίνεται ούτε στα συνθήματα ούτε στις μεθόδους των κομμάτων, των συνδικαλιστών και των συντεχνιών που κατεβαίνουν σε καθημερινή βάση και επανειλημμένα σε πορείες και συλλαλητήρια. Θα περίμενε κανείς μια φρεσκάδα, κάποιο ίχνος χιούμορ στα συνθήματα, τουλάχιστον στις μαθητικές και φοιτητικές διαδηλώσεις, αλλά μάταια. Ο ίδιος τόνος βγαίνει από τις ντουντούκες εδώ και δεκαετίες, τα ίδια αιτήματα με τις ίδιες διατυπώσεις και τα ίδια χρώματα στα πανό τους τα τελευταία 45 χρόνια, λες και ο χρόνος έχει σταματήσει, λες και τα γονίδια μεταφέρονται απαράλλαχτα από τα κόμματα και τους συνδικαλιστές στον φοιτητόκοσμο και στον μαθητόκοσμο. Ούτε η βία που ασκείται με την ευκαιρία των εκδηλώσεών τους έχει αλλάξει…
Ολα αυτά σηματοδοτούν ένα σημαντικό μέρος της ακινησίας που χαρακτηρίζει την ελληνική κοινωνία. Αλλά πώς μπορούσε να είναι διαφορετικά, όταν η οικογένεια υπερπροστατεύει τα παιδιά και ενθαρρύνει την ανευθυνότητα, τα σχολεία «απαγορεύουν» τη σκέψη και τη φαντασία, τα πανεπιστήμια οργανώθηκαν για να προωθούν τη «χαλάρωση», τα μίντια μεταδίδουν την ομφαλοσκόπηση και το βαυκάλισμα της χώρας ως κέντρου του κόσμου, η πολιτεία, οι διάφοροι «θεσμοί» και ο συνδικαλισμός εφαρμόζουν στην πράξη την αναξιοκρατία. Δίχως μάλιστα αισθητική, όπως φαίνεται από μια ματιά στο άμεσο περιβάλλον. Ούτε καν στο γκράφιτι που καλύπτει τους τοίχους δεν διακρίνεται κάποια προσπάθεια… Γι’ αυτό, όσοι συνέλληνες ξεφεύγουν από τη διάχυτη και κατεστημένη οκνηρία της σκέψης είναι πραγματικά αξιοθαύμαστοι. Και μπράβο τους!