Χριστούγεννα μεθαύριο. Χριστούγεννα εγκλεισμού. Οι συνθήκες εγκλεισμού είναι, νομίζω, ιδανικές για να κατανοήσει ένα ζευγάρι ότι αν ο καθένας ήταν μόνος του, τα πράγματα γι’ αυτόν θα ήσαν πολύ χειρότερα. Για τον λόγο αυτό είναι αρκετές, ώστε να αποτελέσουν αιτία για μια σοβαρή βελτίωση της συζυγικής ή της οικογενειακής σχέσης. Ετοιμαζόμουν να αφιερώσω το σημερινό άρθρο μου στην ανάπτυξη αυτής της σκέψης, όταν έπεσαν στα χέρια μου τα ρεπορτάζ που την ανατρέπουν: η οικογενειακή βία και ο αριθμός των διαζυγίων αυξάνονται! Σε συνθήκες εγκλεισμού δηλαδή, οι υπάρχουσες τριβές, αντί να ατονούν, εντείνονται.
Μοιάζει ανορθολογικό ότι τόσοι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν το δικό τους συμφέρον. Τη δική τους επιβίωση στη δύσκολη κατάσταση. Την ερμηνεία την αναζητώ στο θεατρικό του Ζαν-Πολ Σαρτρ «Κεκλεισμένων των θυρών». Στο έργο αυτό, η τιμωρία τριών αμαρτωλών δεν είναι παρά η υποχρεωτική συγκατοίκηση στον ίδιο χώρο. Η συμβίωσή τους είναι αδύνατη επειδή είναι ανίκανοι να αποβάλουν ξαφνικά τις ειρωνείες, τις προσβολές, τη λεκτική και σωματική βία με τα οποία είχαν συνηθίσει να συνυπάρχουν. Το ίδιο συμβαίνει και στην υποχρεωτική συγκατοίκηση που ζούμε. Γι’ αυτό και ο ήρωας του Σαρτρ καταλήγει: «Η κόλαση είναι οι άλλοι».
Στην εποχή μας συγκρούονται δύο αντίθετες σχολές. Από τη μια η σχολή της ατομοκεντρικής κοινωνίας, όπου το άτομο είναι η κινητήρια δύναμη. Από την άλλη η σχολή της συλλογικής κοινωνίας. Σε αυτήν το άτομο είναι ασήμαντο και κινητήρια δύναμη είναι η συλλογικότητα.
Στις συνθήκες του εγκλεισμού, οι δύο σχολές δοκιμάζονται. Οσοι εγωιστές πιστεύουν ότι το άτομο είναι το παν δεν αντέχουν τη συμβίωση με άλλα άτομα, αφού και εκείνων ο εγωισμός αδυνατεί να υποτάσσεται συνεχώς. Οσοι πιστεύουν ότι το άτομο είναι ασήμαντο μπροστά στο σύνολο δεν θα καταφέρουν να το εκμηδενίσουν κάτω από συλλογικές αποφάσεις.
Και στις δύο περιπτώσεις ελλοχεύουν η έκρηξη και η διάλυση των σχέσεων. Αν σε κανονικές συνθήκες η φυγή στη δουλειά ή στο καφενείο προσφέρονται σαν οδοί εκτόνωσης, τώρα οι συνθήκες εγκλεισμού απαιτούν μια μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής και χειρισμού των δυσκολιών της συμβίωσης. Απαιτείται ωριμότητα. Ο ιός ωθεί στην ώσμωση τις δύο σχολές αρμονικά, όταν ο ήρωας του έργου του Σαρτρ λέει: «Πρέπει ή να χαθούμε μαζί ή να τα καταφέρουμε μαζί. Διαλέξτε». Καλές γιορτές.