Τον τελευταίο μήνα, ένα παράξενο φαινόμενο παρατηρείται στην πλατεία Βικτωρίας. Δεν υπάρχουν μετανάστες. Προφανώς, λόγω lockdown μεταφέρθηκαν κάπου αλλού. Ακόμη κι αν υποθέσουμε πως ήσαν περαστικοί, αυτό σημαίνει ότι, έστω και ως πέρασμα, η πλατεία του κέντρου δεν αποτελεί τη μόνη επιλογή. Ευλόγως, μπορώ να αναρωτηθώ τότε για ποιον λόγο όλους αυτούς τους μήνες δεν είχαν φροντίσει για την αποσυμφόρησή της. Θα μου πείτε, τόσα μαγαζιά με κινητά έχουν ανοίξει στην περιοχή Αφγανοί και Μπανγκλαντεσιανοί. Πώς θα ζήσουν; Και τι δουλειά θα κάνουν οι επαγγελματίες «αλληλέγγυοι»; Στερημένοι από τους μετανάστες, θα αρχίσουν πάλι να τα σπάνε και αυτό κανείς δεν το θέλει.
Δεν ισχύει το ίδιο και για τα νησιά. Τη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο και την Κω. Εκεί η κατάσταση παραμένει στάσιμη. Ή μάλλον όχι ακριβώς στάσιμη. Πληροφορούμαι ότι ο κ. Μηταράκης υπέγραψε μνημόνιο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη διαχείριση των κέντρων φιλοξενίας. Μη σας σοκάρει η λέξη «μνημόνιο». Τόσα έχουμε υπογράψει τα τελευταία χρόνια. Δεν πάθαμε και τίποτε.
Μετά τον εμπρησμό της Μόριας το επείγον ζήτημα στη Λέσβο ήταν η εγκατάσταση όσων φιλοξενούνταν εκεί. Δέκα χιλιάδες ψυχές, στο περίπου, σίγουρα εξαθλιωμένες και μάλλον ξαναμμένες όπως αποδείχθηκε, στο υπέροχο τοπίο του νησιού. Ο Καρά Τεπέ δεν φτάνει. Οπότε λογικά η Ελλάδα ζητάει τη συνδρομή της Ευρώπης. Και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προθυμοποιείται να συμπαρασταθεί. Και φτάνουν να υπογράψουν ένα μνημόνιο συνεργασίας.
Η Ελλάδα θα παραχωρήσει 600 στρέμματα στη Λέσβο για τη δημιουργία κέντρου φιλοξενίας. Ενα χωριό με τα κτήματά του. Εκεί θα γίνεται η διαλογή για όλη την Ευρώπη. Ενα Ελις Αϊλαντ. Δεν προσδιορίζεται, όμως, πόσοι απ’ αυτούς που έχουν δικαίωμα ασύλου θα πηγαίνουν στην πλατεία Βικτωρίας και πόσοι στη République των Παρισίων. Το χωριό θα φιλοξενεί κατ’ ελάχιστον 5.000 ψυχές. Δεν προσδιορίζεται ωστόσο πόσο είναι το μέγιστο του ελαχίστου. Ενώ το κέντρο χαρακτηρίζεται προσωρινό, προβλέπονται και εκπαιδευτικές δομές. Υποθέτω με ταχύρρυθμη εκμάθηση ευρωπαϊκών γλωσσών. Τόσοι και τόσοι τη διαφημίζουν στο Διαδίκτυο.
Θα είναι κλειστό το κέντρο ή θα είναι μισόκλειστο, κοινώς ανοιχτό όπως η Μόρια; Θα ελέγχονται η είσοδος και η έξοδος; Ή θα συνεχιστεί το σημερινό καθεστώς του «περίπου»; Περίπου 10.000, ο αριθμός είναι τόσο στρογγυλός που μόνον υποψίες γεννάει, περίπου το 1/6 του πληθυσμού του κέντρου της Αθήνας είναι μετανάστες, περίπου 40.000 των οποίων αγνοείται η τύχη. Ο Ελληνας πολίτης πάει όπου θέλει. Υποχρεούται, όμως, να έχει μια διεύθυνση, στην οποία μπορούν να τον βρουν οι Αρχές. Τι γίνεται με τους «αδελφούς μετανάστες»;
Αφησα για το τέλος τον πιο αμφιλεγόμενο όρο του μνημονίου. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα βοηθήσει την Ελλάδα να διαμορφώσει σύστημα διαχείρισης του μεταναστευτικού». Η Ελλάδα συμφωνεί ότι μέχρι τώρα δεν είχε σύστημα διαχείρισης του μεταναστευτικού. Σιγά την είδηση θα μου πείτε. Μήπως είχε σύστημα διαχείρισης του χρέους της όταν υπέγραφε τα άλλα μνημόνια; Δεν πάθαμε και τίποτε.
Τελευταίο, αλλά ουσιαστικό. Το μνημόνιο του κ. Μηταράκη υπεγράφη ενώ οι διαπραγματεύσεις της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ενωση δεν έχουν καταλήξει. Οπου η Ελλάδα ζητάει η βοήθεια των εταίρων της να μην περιορίζεται σε οικονομική αρωγή ή στην προμήθεια υλικών και υποδομών. Να είναι έμπρακτη, κοινώς να αφορά την απορρόφηση μεταναστών. Και όπως μου είπε ο κ. Κουμουτσάκος, έχει δημιουργηθεί ένα μέτωπο των χωρών του Νότου, Ισπανία, Μάλτα, Ιταλία και Ελλάδα. Ας ελπίσουμε ότι ο όρος «περί διαχείρισης του μεταναστευτικού» που υπάρχει στο μνημόνιο δεν θα αποδυναμώσει τη διαπραγματευτική ικανότητα της Ελλάδας.
Τέλος του 2020. Οι μεταναστευτικές ροές μειωμένες. Διαβάζεις για 2.500 Σομαλούς που περιμένουν στην Τουρκία για να περάσουν στην Ελλάδα και δεν δίνεις σημασία. Λίγο πιο κάτω, στην αγαπημένη Ευρώπη, το δικαίωμα στο ρεβεγιόν έχει αντικαταστήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και η Ελλάδα ενοχοποιείται. Η Ελλάδα κάνει επαναπροωθήσεις, η Ελλάδα δημιουργεί στρατόπεδα του αίσχους όπως η Μόρια. Η τελευταία ΜΚΟ αντιμετωπίζεται από τα μέσα ενημέρωσης ως αξιόπιστη. Οι κάτοικοι των νησιών ή του κέντρου της Αθήνας είναι οι γραφικές λεπτομέρειες.
Η απόσταση που χωρίζει τη Λέσβο από την Place de la République στο Παρίσι είναι η απόσταση που χωρίζει την Ευρώπη των θεσμών από την Ευρώπη της πραγματικότητας. Ο κορωνοϊός θα ηττηθεί. Ο πολιτισμός έχει τα εργαλεία για να το πετύχει. Ποια εργαλεία, όμως, έχει για να αντιμετωπίσει τη Μόρια ή τον Καρά Τεπέ; Δεν χρειάζεται να επινοήσει εργαλεία. Εκεί του φτάνουν οι αρχές του, η ιερότητα του πρόσφυγα, η συμπόνοια στον μετανάστη. Και μετά; Μετά υπάρχει και η πλατεία Βικτωρίας, ευτυχώς. Διότι εκεί φοβάμαι ότι καταλήγει το μνημόνιο που υπέγραψε ο κ. Μηταράκης με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.