Η σκιά της πανδημίας πέφτει βαριά πάνω στον κόσμο, επηρεάζοντας και τη διάθεσή μας στην αρχή μιας σημαδιακής χρονιάς για την Ελλάδα – της 200ής επετείου της έναρξης της Επανάστασης. Ομως, η πανδημία και η αυξανόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας ταιριάζουν στην επέτειο, θυμίζοντας ότι ο αγώνας για ανεξαρτησία και ευημερία είναι διαρκής. Μας θυμίζει, επίσης, ότι και οι πιο δύσκολες ημέρες περνούν με αγώνες, θυσίες, ενότητα και ευρύτερες συνεργασίες. Τα εμβόλια εναντίον της COVID-19 αποδεικνύουν τη συλλογική ισχύ της ανθρωπότητας· η Επανάσταση του 1821, η πρώτη που «γέννησε» εθνικό κράτος στην περιοχή μας, μας δείχνει τη δύναμη ενός λαού όταν οι θυσίες των πολλών συνδυάζονται με την έμπνευση, την τόλμη και την ικανότητα των ηγετών τους, καθώς και με την ικανότητα των τελευταίων να συνεννοούνται με τους εκπροσώπους ισχυρότερων δυνάμεων. Οι προηγούμενες μεγάλες επέτειοι της Επανάστασης –το 1871, το 1921, το 1971– έπεσαν κι αυτές σε δύσκολες εποχές, υπογραμμίζοντας τη διαχρονική ανάγκη για τη σωστή διαχείριση της ελευθερίας, για την επούλωση πληγών του παρελθόντος και για εθνική ενότητα. Το 2021 βρίσκει τη χώρα να έχει κάνει τεράστια άλματα από το 1821. Ομως, ο πυρήνας των προβλημάτων παραμένει ίδιος – η αδυναμία των Ελλήνων να αξιοποιήσουν τα προσόντα τους. Δηλαδή, να περιορίσουν τις αδυναμίες τους, να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να ενώσουν τις δυνάμεις τους για το κοινό καλό.
Το 1871, η επέτειος τιμήθηκε κυρίως με την ανέγερση των ανδριάντων του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ και του Ρήγα Βελεστινλή στην πρόσοψη του κτιρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και αυτών του Καποδίστρια «και του κυριότερου ιδεολογικού επικριτή του, του Αδαμαντίου Κοραή», στον κήπο μπροστά από τα Προπύλαια του πανεπιστημίου, όπως έγραψε ο ακαδημαϊκός Πασχάλης Κιτρομηλίδης στην «Καθημερινή» (31/5/2020). «Η πεντηκονταετηρίδα της παλιγγενεσίας λοιπόν λειτούργησε κατ’ εξοχήν ιδεολογικά για να υπηρετήσει την εθνική ενότητα και να αμβλύνει τις αντιθέσεις στη νέα κοινωνία που αναζητούσε ακόμη τον εαυτό και την ταυτότητά της», σημείωσε ο κ. Κιτρομηλίδης. Το 1921 η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο, ενώ η επέτειος των 150 χρόνων, το 1971, «καπελώθηκε» από τη δικτατορία. Το 2021 βρίσκει τους Ελληνες να έχουν διανύσει τη μακρύτερη περίοδο ειρήνης και σταθερότητας στην Ιστορία τους, με τη χώρα μέλος της Ε.Ε. Η Ελλάδα βρίσκεται ψηλά στους παγκόσμιους δείκτες ευημερίας, παρά τα χρόνια προβλήματα του υπέρογκου δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, παρά μια βλαβερή δημόσια διοίκηση και μια κυρίαρχη αντίληψη που εμποδίζουν την ανάπτυξη, παρά την αδυναμία να αξιοποιήσουμε τα προσόντα των Ελλήνων. Γι’ αυτό, μελέτη του Ιδρύματος Μπέρτελσμαν του 2017 κατέταξε την Ελλάδα τελευταία στην Ε.Ε. από άποψη κοινωνικής δικαιοσύνης. Η περιουσία της Ελλάδας δεν είναι ο ήλιος και η θάλασσα, δεν είναι το «οικόπεδο». Είναι οι άνθρωποί της, οι παλιοί και οι νέοι, με γνώσεις και όρεξη για δουλειά, ισάξιοι των συνομηλίκων τους οπουδήποτε στη Γη. Και αυτή η περιουσία φθίνει. Οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις, ενώ τουλάχιστον 500.000 νέοι έφυγαν τα τελευταία χρόνια, σε αναζήτηση καλύτερης τύχης. Διεθνής μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Lancet τον περασμένο Ιούλιο προβλέπει πληθυσμό μεταξύ 4,73 εκατ. και 5,48 εκατ. στην Ελλάδα το 2100, εάν δεν βελτιωθεί ο δείκτης γεννητικότητας. Σε έναν κόσμο δύσκολο, με γείτονες των οποίων οι πληθυσμοί αναπτύσσονται ταχύτατα, η επιβίωση των Ελλήνων δεν είναι εγγυημένη. Απαιτεί αύξηση του πληθυσμού – περισσότερα παιδιά, επαναπατρισμό Ελλήνων και ομογενών της διασποράς και προσέλκυση μεταναστών. Αυτό απαιτεί οικονομική ανάπτυξη, η οποία εξαρτάται από πολιτική βούληση, ικανή δημόσια διοίκηση, υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και αίσθημα ασφάλειας και δικαιοσύνης. Οσο η χώρα πάσχει σε αυτά τα σημεία, δύσκολα θα πετύχουν όσοι βρίσκονται στην Ελλάδα και δεν θα έρθουν άλλοι για να επενδύσουν τον δικό τους χρόνο και το μέλλον των παιδιών τους εδώ. Για να υπάρχουν Ελληνες το 2121 που θα κοιτάζουν πίσω, όπως κάνουμε εμείς, πρέπει εμείς σήμερα να καταπιαστούμε με προβλήματα που παραμένουν άλυτα τα τελευταία 200 χρόνια. Ας ελπίσουμε ότι, πέρα από επετειακό έτος, το 2021 θα δει εμάς τους Ελληνες να λαμβάνουμε υπόψη σοβαρά το ζήτημα της επιβίωσής μας. Καλή χρονιά!