Οι καιροί ούτε ήρεμοι είναι ούτε επιτρέπουν πολυτέλειες, όπως η αδράνεια, η αναμονή, η αναβολή και άλλες συναφείς έννοιες που όμως συνδέονται με αποφάσεις, πράξεις, ενέργειες και καθημερινότητα. Η ρευστότητα, η αστάθεια και η ανασφάλεια είναι βασικά χαρακτηριστικά της συγκυρίας σήμερα και όλοι οι κανονικοί άνθρωποι του πλανήτη το αισθάνονται, ασυνείδητα ή ενσυνείδητα, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι. Η πανδημία και οι συνέπειές της στην υγεία και στην οικονομία είναι παγκόσμια προβλήματα τεραστίων διαστάσεων, αλλά η κάθε χώρα αντιμετωπίζει και τα ιδιαίτερα δικά της. Δηλαδή τα ανοικτά μέτωπα, που στις πιο «ελαφρές» περιπτώσεις αποτελούν εμπόδια στην ικανοποίηση των αναγκών του λαού της και στον εκσυγχρονισμό της, στις πιο «σοβαρές» μπορεί να απειλούν ακόμη και τη δημοκρατία –όπου το πολίτευμα είναι δημοκρατικό– ή και την ίδια την ύπαρξή της.
Η Ελλάδα είναι ασφαλώς τυχερή γιατί βρίσκεται «στο πάνω ράφι» της διεθνούς κοινότητας από πλευράς κοινωνικών συνθηκών, επιπέδου διαβίωσης και δημοκρατικών ελευθεριών. Οι γκρίνιες, οι καταγγελίες, τα ιδεοληπτικά τσιτάτα δεν αλλάζουν την πραγματικότητα των συγκρίσεων και των αριθμών. Σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τυπικά ανήκει στη Δύση, όχι μόνο γεωγραφικά, αλλά και ως μέλος βασικών πυλώνων της, όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ. Δεν ικανοποιούν όλες τις ανάγκες και δεν καθησυχάζουν όλους τους φόβους της σε διάφορες περιστάσεις, ωστόσο δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι τα πράγματα θα ήταν απείρως χειρότερα αν η χώρα μας βρισκόταν έξω από τους συγκεκριμένους θεσμούς. Λίγη αντικειμενική σκέψη και μια ματιά στον περίγυρο, και μακρύτερα, το επιβεβαιώνουν.
Αυτή η πραγματικότητα συμβαδίζει και με άλλη πραγματικότητα. Εκείνη που διαμορφώνεται αφενός από την «κακή» γειτονιά και αφετέρου από νοοτροπίες, αγκυλώσεις, στρεβλές πρακτικές, ανικανότητα και οριακές καταστάσεις που δεν ταιριάζουν σε χώρα του πυρήνα της Δύσης, καθώς την ξεχωρίζουν και προκαλούν καθυστερήσεις. Την επικινδυνότητα της «κακής» γειτονιάς την καθορίζει η αναγκαστική συμβίωση με την Τουρκία και δίπλα στη Μέση Ανατολή. Η χώρα είναι όμηρος αυτών των γεωγραφικών δεδομένων, τα οποία προκαλούν ανασφάλεια, φόβους και πολύ μεγάλες δαπάνες στον ελληνικό λαό, ενώ ταυτόχρονα ενισχύουν τις εξαρτήσεις του από τρίτους. Καμία άλλη χώρα του πυρήνα της Δύσης δεν είναι καταδικασμένη να ασχολείται και να προβληματίζεται συνεχώς με ανάλογο ανοικτό μέτωπο και με τις αντίστοιχες αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία και την ψυχολογία του λαού της.
Από την άλλη πλευρά, δεν ευθύνεται κανείς άλλος επειδή ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων πολιτών σκέπτεται και δρα με μεσανατολίτικο τρόπο, είναι μόνιμα αιχμάλωτο ιδεοληψιών με δήθεν πολιτικό πρόσημο, αντιδρά σε κάθε απόπειρα μεταρρύθμισης και στοιχειώδους εκσυγχρονισμού. Πουθενά αλλού στον πυρήνα της Δύσης η Εκκλησία δεν παίζει τόσο καθοριστικό ρόλο στις λειτουργίες του κράτους και της καθημερινότητας, πουθενά οι μηχανισμοί του Δημοσίου δεν είναι τόσο αναποτελεσματικοί, πουθενά δεν τροφοδοτεί συνεχώς την πολιτική αντιπαράθεση, ως άλυτο πρόβλημα, η λειτουργία της εκπαίδευσης και πουθενά αλλού ο συνδικαλισμός, κυρίως των τομέων του Δημοσίου, δεν αντιδρά τόσο λυσσαλέα σε κάθε απόπειρα εναρμόνισης με τις απαιτήσεις των καιρών. Σε αγαστή σύμπνοια με κόμματα που αυτοτιτλοφορούνται Αριστερά ή κουβαλούν αντίστοιχες ιστορικές «δάφνες», ενώ δεν έχουν καμία σχέση με τις εξελίξεις και τις απαραίτητες προοδευτικές αναζητήσεις του σήμερα.
Είναι ολοφάνερο ότι η διαβόητη «ελληνική πραγματικότητα» –που διαμορφώνεται και συντηρείται από εσωτερικούς παράγοντες του… χθες– δεν μπορεί να παρατείνεται πλέον. Δεν υπάρχει χώρος και χρόνος για κάτι τέτοιο στους γρήγορους και ανελέητους καιρούς που ζούμε. Η τεχνολογία, ο φοβερός ανταγωνισμός των συμφερόντων, η διεθνής αστάθεια και οι προκλήσεις της οικονομίας δεν επιτρέπουν καθυστερήσεις. Η απόσταση μεταξύ προηγμένων και καθυστερημένων μεγαλώνει ταχύτατα, ακόμη και αν πρόκειται για χώρες που ανήκουν τυπικά στον πυρήνα της Δύσης, όπως η Ελλάδα. Αν θέλουν να συνεχίσουν να ανήκουν εκεί. Η πολιτική τάξη, τα μίντια και όσοι θεωρούν ότι αποτελούν τον αληθινό κόσμο της προόδου καλούνται να το αντιληφθούν αυτό σε όλη του την ένταση και έκταση. Θα είναι καταστροφή αν επιβληθούν πάλι εκείνοι που συντηρούν με κάθε τρόπο –περιλαμβάνονται η βία, οι ιδεοληψίες, οι στρεβλώσεις και η ισοπέδωση προς τα κάτω– τη νοοτροπία της «ελληνικής πραγματικότητας».