Οταν η επικαιρότητα γίνεται αφόρητη και τα περιθώρια γίνονται πολύ συγκεκριμένα. Καταργείς τον κόσμο που θεωρούσες δεδομένο μέχρι χθες (τηλεόραση, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.λπ.) και βυθίζεσαι νωχελικά σε όψεις της ζωής που σε γυρίζουν στον πιο παλιό σου εαυτό, στον αδιαπραγμάτευτο 20ό αιώνα, όπως άρχισες να τον ψηλαφίζεις κι εσύ στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Αποσυνδέεσαι από το 2021 κι επιστρέφεις στους τόπους (και στους χρόνους) μιας άγνωστης πατρίδας που κάποτε ήταν η πρώτη που γνώρισες· αυτό κάνει τουλάχιστον ο Ισπανός συγγραφέας Μανουέλ Βίλας στην ελεγειακή του «Ορδέσα»* (εκδ. Ικαρος), ένα συνταρακτικό αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, που μιλάει για δύο, βασικά, πράγματα: για τους νεκρούς γονείς του και τη σκιά του θανάτου.
Σίγουρα όχι ένα αυτονόητο ανάγνωσμα για τους καιρούς που ζούμε. Αλλά αυτό το τόσο προσωπικό ταξίδι του Βίλας στη σχεδόν μαυρόασπρη επικράτεια των παιδικών του χρόνων, στη μεταπολεμική Ισπανία του Φράνκο, αλλά και της μετάβασης στη Δημοκρατία, στην Ισπανία της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της ευημερίας, δεν υποφέρει ούτε από ναρκισσισμό ούτε από κάποιον ενοχλητικό, νεκροφιλικό οίστρο. Είναι μια επιστροφή που θυμίζει περισσότερο λιτανεία. Είναι αυτό που η εποχή της πανδημίας μάς επιτρέπει να δοκιμάσουμε. Να αποσπαστούμε από την τυραννική προσκόλληση στο «σήμερα» και να αφεθούμε στα φαρδιά ρυάκια του Χρόνου. Να κλείσουμε απαλά την πόρτα στο εφήμερο και να αφουγκραστούμε το παντοτινό. Και σε αυτό ο Βίλας αποδεικνύεται πραγματικά άφθαστος.
Ο τρόπος που πραγματεύεται τη σχέση του με τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του ο Ισπανός συγγραφέας, είναι ταυτόχρονα ένα μάθημα συναισθηματικής, κοινωνικής και πολιτικής ιστορίας. Η Ορδέσα, οικογενειακός προορισμός σε μια κοιλάδα των Πυρηναίων, θα μπορούσε να είναι το Λουτράκι ή τα Νέα Μουδανιά στα καθ’ ημάς. Ή η Οστια έξω από τη Ρώμη ή κάτι λιγότερο φανταχτερό στην περιφέρεια της Μασσαλίας. Ο Βίλας μιλάει για τη συγκινητική γιγάντωση της μεσαίας τάξης στον μεταπολεμικό κόσμο, τα όνειρα και τις ψευδαισθήσεις μιας ολόκληρης γενιάς, αλλά και την αμίλητη ορφάνια των σημερινών επιγόνων. Η Ορδέσα είναι ο κοινός τόπος που εκβάλλει μέσα μας, μια σχισμή που ο καιρός της πανδημίας όλο και μεγαλώνει· όχι απαραιτήτως για κακό.
* Ορδέσα (τοποθεσία που βρίσκεται σε μια κοιλάδα των Πυρηναίων, κοντά στο «χαμένο βουνό» Monte Perdido).