Η σκέψη της κυβέρνησης για άνοιγμα των αρχαιολογικών χώρων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν κατάλαβα γιατί παρέμειναν κλειστοί τόσο μεγάλο διάστημα· αν όχι όλοι, αρκετοί απ’ αυτούς. Δεν μπορούσα να εξηγήσω –εκτός και αν υπάρχουν επιδημιολογικά δεδομένα που δεν γνωρίζουμε– γιατί ορισμένοι αρχαιολογικοί χώροι να μην υποκαθιστούν τον ρόλο του πάρκου σε περιοχές μεγάλων αστικών κέντρων που δεν έχουν αρκετά πάρκα, ώστε ο κόσμος και να κάνει τη βόλτα του και να έρχεται σε επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά.
Με την ευκαιρία αυτή, έχει ενδιαφέρον να δούμε κάποια στοιχεία για τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, που έδωσε προχθές στη δημοσιότητα η Ελληνική Στατιστική Αρχή, και είναι αποκαλυπτικά για τις προκλήσεις της επόμενης ημέρας στη σκιά της πανδημίας. Κατά τον μήνα Αύγουστο του 2020 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, καταγράφηκε μείωση των επισκεπτών των μουσείων κατά 73,4% και των αντίστοιχων εισπράξεων κατά 71,3%. Στους αρχαιολογικούς χώρους, τον ίδιο μήνα, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, καταγράφηκε μείωση των επισκεπτών κατά 65,7%, καθώς και μείωση των εισπράξεων κατά 72,6%.
Το οκτάμηνο Ιανουαρίου – Αυγούστου 2020 παρατηρήθηκε μείωση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του έτους 2019 κατά 79,1% στους επισκέπτες των μουσείων και κατά 82,5% στις αντίστοιχες εισπράξεις, δεδομένης της αναστολής λειτουργίας των μουσείων από τις 14 Μαρτίου έως και τις 15 Ιουνίου 2020. Το ίδιο οκτάμηνο στους αρχαιολογικούς χώρους καταγράφηκε μείωση συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του έτους 2019 κατά 80,2% στους επισκέπτες και κατά 85,0% στις αντίστοιχες εισπράξεις, δεδομένης της αναστολής λειτουργίας τους από τις 14 Μαρτίου έως και τις 17 Μαΐου 2020.
Προφανώς τα απολεσθέντα έσοδα από το γενικό κλείσιμο λόγω της πανδημίας είναι μια μεγάλη πρόκληση. Μάλλον, όμως, δεν είναι η σημαντικότερη που θα αντιμετωπίσει η πολιτιστική κληρονομιά. Προσκολλημένη στο άρμα του τουρισμού και οργανικό τμήμα της βιομηχανίας κατανάλωσης του ελεύθερου χρόνου, η επίσκεψη στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους θα πρέπει να ξεκινήσει από μια ψυχολογική υπέρβαση, καθώς ο κορωνοϊός «δαιμονοποίησε» τον μαζικό τουρισμό και την έντονη κινητικότητα.
Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα ξαναδούμε τους αριθμούς των επισκεπτών που βλέπαμε πριν από την πανδημία, πότε θα ξαναδούμε τις ατέλειωτες ουρές στην Ακρόπολη και στην Κνωσό. Και γι’ αυτό είναι κρίσιμο το μείγμα της πολιτικής σε σχέση με τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς να αλλάξει. Θα χρειαστούν συνέργειες, εξωστρέφεια, προσέλκυση χορηγών, που θα υποστηρίξουν δημόσιες πολιτικές πολιτισμού. Ακόμη κι όταν τελειώσει η πανδημία, θα χρειαστεί ένα διάστημα προσαρμογής. Πρέπει να αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο.