Μια δεύτερη υπόσταση
Η παντοκρατορία των κοινωνικών δικτύων έχει δημιουργήσει στους χρήστες τους μια δεύτερη ταυτότητα, παράλληλη με την πραγματική. Εναν ψηφιακό αντι-άνθρωπο για τον καθένα, ο οποίος εμφορείται από όλες εκείνες τις ιδιότητες που ο κανονικός άνθρωπος ντρέπεται να αγκαλιάσει στην αληθινή του ζωή, εκτός Διαδικτύου. Συνήθως, αυτές οι ιδιότητες έχουν αρνητική φόρτιση, γι’ αυτό και οι περισσότεροι διστάζουν να τις εκδηλώσουν όταν αυτές έχουν κόστος, επομένως, εύλογα, ο πολιτισμός της καθημερινότητας τις αποδοκιμάζει. Πρόκειται για τις ιδιότητες της επιθετικότητας, της εμμονής, της αγένειας, της ψευδολογίας, της κακοήθειας, της διαβολής, της σύγκρουσης για τη σύγκρουση. Υπάρχει λόγος που, σε υγιή περιβάλλοντα, αυτά τα γνωρίσματα τίθενται εκτός πλαισίου θεμιτής συμπεριφοράς. Γιατί ακόμα και με τις καλύτερες προϋποθέσεις, το κοινωνικό δηλητήριο δεν μπορεί παρά να επιδράσει διαβρωτικά. Και η διάβρωση δεν απειλεί μόνο τον στόχο της επίθεσης, αλλά και τον επιτιθέμενο, ακόμη κι αν αυτός δεν το συνειδητοποιεί.
Πολύς ελεύθερος χρόνος
Η σουρεαλιστική υπόθεση των «θυμωμένων emoji» στα social media του Κυριάκου Μητσοτάκη έχει δύο πλευρές. Η πρώτη και πιο προφανής είναι η αστεία. Το ότι υπάρχουν άνθρωποι με την ευχέρεια χρόνου και τα αποθέματα διάθεσης να στήνουν καρτέρι στις αναρτήσεις του πρωθυπουργού, στις αναρτήσεις οποιουδήποτε εδώ που τα λέμε, προκειμένου να πατήσουν την αντίδραση της οργισμένης φατσούλας σε καθεμία από αυτές (για να αποδείξουν κάτι – τι, αλήθεια;), αγγίζει τα όρια της κωμωδίας. Ουσιαστικά, το θέμα προκαλεί γέλιο με έναν αντίστροφο τρόπο. Είναι αστείο ακριβώς επειδή κάποιοι το εμπνεύστηκαν ως εξόχως ευφυές χωρίς να είναι.
Emoji στα χαρακώματα
Με μια δεύτερη ανάγνωση, όμως, μπορεί κανείς εύκολα να εντοπίσει και την πιο ανησυχητική πλευρά του πράγματος: την οργανωμένη ενέργεια. Υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η συντονισμένη «επίθεση» με θυμωμένα εικονίδια αποτελεί ένα είδος πολιτικής δήλωσης και δράσης. Κάποιοι θεώρησαν όντως ότι η παιδαριώδης και κρύα «τρολιά» παράγει πολιτική και μπήκαν στον κόπο να της δώσουν μαζικό χαρακτήρα, πιστεύοντας ότι αυτό θα κάνει κάποια διαφορά στη ζωή τους. Κατά σατανική ειρωνεία, οι ίδιοι άνθρωποι συνηθίζουν να αποδίδουν τις συμφορές τους στους άλλους.
Κατά φαντασίαν επιδραστικοί
Τα διαδικτυακά κινήματα, όσα δηλαδή οπλίζονται από τους κώδικες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ζυμώνονται πρόχειρα και εκ του ασφαλούς με οκνηρές κινήσεις των δαχτύλων, έχουν ένα βασικό ψεγάδι: την ηλεκτρονική τους αυτοϊδρυματοποίηση. Η επαφή με την πραγματικότητα αντικαθίσταται από μια μονομερή αίσθησή της, που μπορεί να είναι ατομική ή ομαδική, αλλά πάντως δεν περιέχει διαφοροποιήσεις και αποχρώσεις. Πάνω απ’ όλα, δεν περιέχει την αντίθετη άποψη και τη δικλίδα του ενδεχομένου αναθεώρησης. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η αφελής προσδοκία ότι ένας πρωθυπουργός μπορεί να ταρακουνηθεί από το πλήθος των dislike του περνιέται ως ρεαλιστική πολιτική στάση. Το εμμονικό πάτημα κουμπιών, σε πλατφόρμες που είναι σχεδιασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να σου δίνουν την εντύπωση ότι το σύμπαν εξαντλείται στην οθόνη σου, περνιέται ως επανάσταση. Ομως η πραγματικότητα βρίσκεται και πέρα από τα όρια που της θέτουμε εμείς για να την ανεχθούμε όταν δεν μας συμφέρει. Το πιθανότερο είναι πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης αδιαφορεί για όσα εκτυλίσσονται στη σελίδα του στο Facebook, όπως και ο Αλέξης Τσίπρας κάποτε αδιαφορούσε για την αναιμική αλλά γελοιωδώς στομφώδη μόδα του συνθήματος «Παραιτηθείτε». Ξανά: η πραγματικότητα δεν είναι οι ευσεβείς μας πόθοι.
Παρενέργειες μίσους
Πέρα από την αποβλάκωση του ατόμου, το οποίο καταντάει να μπερδεύει την αργόσχολη κοινότητά του με υπερδύναμo think tank, ο εθισμός στον ακτιβισμό του πληκτρολογίου επισύρει ακόμη μία επίπτωση: απευαισθητοποιεί το άτομο απέναντι στις αληθινές παθογένειες και του στερεί την εκπαίδευση που χρειάζεται ώστε να τις αναγνωρίζει. Το μίσος κατά προσώπων επισκιάζει την ικανότητα διάγνωσης ευρύτερων καταστάσεων, δημιουργώντας παράλογο ενδιαφέρον για το δέντρο και πλήρη αδιαφορία για το δάσος. Σταδιακά, καταργεί την αντίληψη της σύνδεσης αιτίου-αιτιατού. Με τον ίδιο τρόπο που η ψύχωση με την περσόνα του Κουφοντίνα προκάλεσε τόσες ανούσιες διαδηλώσεις χωρίς καμία επίγνωση του επιδημιολογικού τους κόστους, η παθιασμένη αντιπάθεια κατά του Μητσοτάκη εμποδίζει τους πολέμιούς του να συνειδητοποιήσουν πόσο αντιπαραγωγικό είναι το μένος στην πολιτική.
Ευτυχισμένοι εκτός θέματος
Ετσι, ενώ τα ηλεκτρονικά βέλη πέφτουν με μανία στις φωτογραφίες του πρωθυπουργού, λες κι αυτές έχουν οποιαδήποτε σημασία, το πολλαπλώς προβληματικό lockdown περνάει απαρατήρητο μέσα στη χοάνη του εφησυχασμού και της συνήθειας. Προσβολές, ύβρεις, ψευδείς ειδήσεις, συνωμοσιολογίες και διαδικτυακοί καβγάδες στερούν από τα ουσιώδη ερωτήματα το οξυγόνο που χρειάζονται ώστε να διατυπωθούν με τη σοβαρότητα και την ομοψυχία που απαιτείται για να απαντηθούν: Γιατί βρισκόμαστε επί μήνες σε ένα lockdown που δεν αποδίδει; Γιατί, εφόσον το lockdown δεν αποδίδει και γνωρίζουμε ότι δεν αποδίδει, δεν το τροποποιούμε στρατηγικά; Γιατί δεν εξετάζουμε εδώ και τόσο καιρό την πιθανότητα ένα πιο ευέλικτο σύστημα περιορισμού, με περισσότερες τυπικές ελευθερίες, να αποφέρει περισσότερα ουσιαστικά αποτελέσματα; Για να κάνει, βέβαια, τις σωστές ερωτήσεις κάποιος, πρέπει να τον αφορούν οι σωστές απαντήσεις. Και η φαντασία είναι τόσο πιο ενδιαφέρουσα!