Ατιμα πραγματάκια οι ιοί. Ταλαιπωρούν το ανθρώπινο γένος από την απαρχή του και μόλις έναν αιώνα πριν καταλάβαμε τι είναι. Μέχρι τότε βλέπαμε τα αποτελέσματά τους και τους δίναμε τρομακτικά ονόματα, «χτικιό», «πανούκλα», «χολέρα» κ.λπ., ή τους ξορκίζαμε ως π.χ. «ευλογιά». Η επιστημονική επανάσταση μας επέτρεψε να ταυτοποιήσουμε τους ιούς –τους είδαμε στο μικροσκόπιο– και να βρούμε τρόπους αντιμετώπισής τους. Αναπτύχθηκαν εμβόλια, βρέθηκαν φάρμακα, φτιάχτηκαν πρωτόκολλα θεραπείας. Δημιουργήθηκε μια αίσθηση αισιοδοξίας ότι η επιστήμη νικά και όλα τα κακά σκορπά. Είναι κοινή πίστη πως, ό,τι και να συμβεί, οι τύποι με τις άσπρες μπλούζες θα βρουν τη λύση. Κι όταν για πολύμορφες ή πολυπαραγοντικές ασθένειες δεν υπάρχει μία απάντηση, κάτι «σκοτεινό συμβαίνει». Εξ ου και η διαδεδομένη δοξασία ότι «έχει βρεθεί το φάρμακο κατά του καρκίνου, αλλά μας το κρύβουν».
Η αλήθεια είναι ότι ο ανθρώπινος νους μπορεί να βρει λύσεις για τα πάντα. Μέχρι και ελικόπτερο στον Αρη μπορεί να στείλει. Ομως μεταξύ ενός αρνητικού συμβάντος, της μελέτης του, των προτάσεων για τη λύση του και, τέλος, της λύσης του, συμβαίνουν πολλά. Στην περίπτωση των πανδημιών, πολλοί πεθαίνουν πριν βρεθεί εμβόλιο ή θεραπεία. Αυτό είναι πολύ φυσιολογικό: οι απαντήσεις σε ένα πρόβλημα δεν προκύπτουν αυτομάτως. Εμείς πρέπει να αισθανόμαστε πολύ τυχεροί που οι επιστήμονες ανακάλυψαν το εμβόλιο σε μόλις ένα έτος. Ας σκεφθούμε μόνο πόσες γενιές ανθρώπων μεγάλωσαν με τον φόβο της φυματίωσης, ενώ έβλεπαν φίλους και συγγενείς να βασανίζονται με αιμοπτύσεις.
Η επιστημονική απάντηση στις επιδημίες είναι το «εύκολο» κομμάτι. Αργά ή γρήγορα κάποια λαμπρά μυαλά θα βρουν τη λύση. Εχουν ανακαλυφθεί εμβόλια για όλες τις μολυσματικές ασθένειες του παρελθόντος. Αλλά μόνο μία, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, έχει εξαλειφθεί· η ευλογιά. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες που υπάρχουν είναι να δοθεί η κοινωνική απάντηση στο αναπόφευκτο κακό, πώς δηλαδή μια επιδημία –που αργά ή γρήγορα θα ξεσπάσει– δεν θα γίνει πανδημία. Πώς οι τοπικές ή κρατικές αρχές δεν θα κρύψουν για «εθνικούς λόγους» μια περίεργη ασθένεια που εξαπλώνεται, πώς ο επιχειρηματίας θα δηλώσει ότι υπάρχουν κρούσματα στο εργοστάσιο – κάτι που θα σταματήσει την παραγωγή, πώς θα πεισθούν όσοι συρρέουν στις πλατείες ότι κινδυνεύουν διασκεδάζοντας και θα γίνουν απειλή για τους άλλους. Δεν είναι μόνο ο ιός που μεταλλάσσεται, είναι και οι άνθρωποι που μπουχτίζουν ή πιστεύουν σε δοξασίες. Υπάρχουν και χειρότερα: στην Πολυνησία η θρησκευτική παράδοση θέλει τους υγιείς να κοιμούνται μαζί με τους ασθενείς για να τους δίνουν δύναμη. Είναι η απωανατολίτικη εκδοχή τού «με τη Θεία Κοινωνία» δεν κολλάει…
Εχοντας υπόψη όλα αυτά, ας θεωρούμε τα εμβόλια μια πρώτη νίκη και όχι τελειωτική. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί και μετά το τείχος ανοσίας που περιμένουμε να χτιστεί.