«Η ελπίδα έρχεται». Για κάποιον που δεν ήλεγχε αυτά που πρόφερε, η επίδοση ήταν εντυπωσιακή. Ο επίλογος βγήκε πάντως αβίαστα: «Hasta la victoria. Syriza – Podemos, venceremos».
Κανένας από τους δύο άνδρες που μιλούσαν στην Ομόνοια στις 22 Ιανουαρίου του 2015 δεν φορούσε γραβάτα. Ο ένας είχε μόλις κλείσει τα 40. Ο άλλος όχι ακόμη. Και οι δύο σήκωναν χαμογελώντας τις γροθιές τους στον αθηναϊκό ουρανό, σε ένα χαιρετισμό αναντίστοιχο της ηλικίας τους, αλλά εντελώς συντονισμένο με το αίσθημα της πλατείας, που τους επευφημούσε.
Η απόσυρση του Πάμπλο Ιγκλέσιας, του κομπανιέρο του Τσίπρα, από την πολιτική προσφέρεται για χαιρέκακες αναγωγές. Ο Ισπανός σύντροφος, ο οποίος κλόνισε το κομματικό σύστημα της χώρας του απειλώντας κάποτε να προσπεράσει τους Σοσιαλιστές, εξωθήθηκε στην αποστρατεία μόλις στα 42 του χρόνια. Δεν είναι άραγε η δική του αποτυχία ένας δείκτης για την πορεία που έχει πάρει ο Ελληνας ομόλογός του; Δεν καθρεφτίζεται στο δικό του τέλος η κοινή μοίρα όλων των λαϊκιστών, που ήταν τέκνα μιας παραφοράς;
Η σύγκριση παραγνωρίζει τις διαφορές. Μοιάζει όμως να δικαιώνεται από την καθήλωση αστέρων της πάλαι ποτέ αντισυστημικής Αριστεράς. Το πρόβλημα –που στην περίπτωση του Ιγκλέσιας έφθασε μέχρι την πολιτική εξαφάνιση– δεν είναι η διάψευση της «ανατρεπτικής» επαγγελίας. Το πρόβλημα είναι η αδυναμία προσαρμογής μετά τη διάψευση.
Στην Ελλάδα, το κόμμα που είχε δώσει φωνή στην αγανάκτηση φαίνεται να μην μπορεί να αναγνωρίσει τη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού Κέντρου, με προτεραιότητες τελείως διαφορετικές από εκείνες που έκαναν κάποτε την αγανάκτηση πλειοψηφική. Σχηματικά: το κόμμα εκείνο ετοιμάζεται να επιστρέψει στους δρόμους για τα εργασιακά, την ώρα που το νέο Κέντρο ανυπομονεί να επιστρέψει στην κανονικότητα της εργασίας.
Το brand του κόμματος της παλιάς αγανάκτησης είναι σαν την εφηβική κόμμωση του Ιγκλέσιας: Απαράλλακτο – μια παρήλικη μόδα που επιμένει να αψηφά τους καιρούς.
Και όμως. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η πολιτική «μόδα» δικαιώνει την αντικαπιταλιστική κριτική που κυριαρχούσε στα συνθήματα των πλατειών – από το Σύνταγμα μέχρι την Puerta del Sol της Μαδρίτης και το Zuccotti Park της Νέας Υόρκης. Οταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ ανακηρύσσει ως στόχο του την εξάλειψη των ανισοτήτων και τη φορολόγηση του πλούτου, προκειμένου το κράτος να επενδύσει στις υποδομές· όταν όλοι νεκρολογούν το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που εφαρμοζόταν τα τελευταία 40 χρόνια, πώς μπορούμε να λέμε ότι η Αριστερά έχασε την επαφή της με την πραγματικότητα;
Τη δεκαετία του ’90 οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις –του Μπλερ, του Σρέντερ, για να μην πει κανείς και του Κλίντον– εφάρμοσαν πιο «παστρικά» από τους Φιλελεύθερους τη φιλελεύθερη ατζέντα. Τώρα μπορεί να συμβεί το αντίστροφο.