Αν σε έριχνε ένα διαστημόπλοιο, πού θα ήθελες να πέσεις;

Αν σε έριχνε ένα διαστημόπλοιο, πού θα ήθελες να πέσεις;

3' 27" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ας υποθέσουμε ότι δεν ξέρεις τι είσαι. Δεν γνωρίζεις την κοινωνική σου θέση, αν είσαι πλούσιος ή φτωχός, υγιής ή ασθενής, εργαζόμενος ή άνεργος, μορφωμένος ή όχι, μέλος μειονότητας ή της πλειοψηφίας, παραγωγικός ή το αντίθετο. Κι ας υποθέσουμε ότι ένα διαστημόπλοιο μπορούσε να σε προσγειώσει σε όποιο μέρος της Γης επέλεγες, για να ζήσεις εκεί ως πολίτης αυτής της χώρας. Πού θα ήθελες να προσγειωθείς;

Το σχήμα δεν είναι καινούργιο. Ποιες αρχές, διερωτήθηκε ο φιλόσοφος Τζον Ρόουλς, θα επέλεγες ως καταστατικές μιας κοινωνίας εάν βρισκόσουν σε ένα «πέπλο άγνοιας» για την πρωταρχική σου θέση; Ο Ρόουλς καταλήγει σε ένα βασικό κοινωνικό συμβόλαιο που: (α) θα διασφαλίζει πλήρεις ελευθερίες και δικαιώματα για όλους και (β) στο οποίο κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες παράγουν τη μεγαλύτερη δυνατή ωφέλεια για τους λιγότερο προνομιούχους, ενώ παράλληλα η πρόσβαση στις ευκαιρίες και στα αγαθά παραμένει ανοικτή προς όλους.

Ποιας μεγάλης χώρας λοιπόν θα επέλεγες να γίνεις πολίτης; Των ΗΠΑ, θα έσπευδαν πολλοί να απαντήσουν, αναλογιζόμενοι τη χώρα των απέραντων ευκαιριών. Ομως εάν έτυχε να είσαι άνεργος ή ανασφάλιστος, το κοινωνικό σου συμβόλαιο δεν φαντάζει τόσο ελκυστικό. Η διακυβέρνηση Μπάιντεν αλλάζει ριζικά τα δεδομένα, αλλά είναι ακόμα νωρίς για τον τελικό απολογισμό.

Της Κίνας; Εντυπωσιακή η τεχνολογική πρόοδος, θαυμαστή η έξοδος τεράστιων στρωμάτων πληθυσμού από τη φτώχεια – θα ήθελε όμως κάποιος να ζει σε ένα ολοκληρωτικό κράτος; Της Ρωσίας του Πούτιν, της Τουρκίας του Ερντογάν; Καλό το αφήγημα του εθνικισμού εάν ανήκεις στους οπαδούς του αυταρχικού ηγέτη, όχι όμως εάν είσαι αντιφρονών, μέλος διωκόμενης μειονότητας, όχι εάν επιζητείς την ελευθερία της έκφρασης.

Αντιλαμβάνεστε πού θέλω να καταλήξω. Ο φίλος μας από το Διάστημα θα είχε σημαντικούς λόγους να θέλει να είναι πολίτης της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οχι μόνο για τις θεμελιώδεις καταστατικές αξίες της δημοκρατίας, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, της ισονομίας, ανεξιθρησκίας, προστασίας των μειονοτήτων, δηλαδή τις πολιτικές αξίες που καλούμε «ευρωπαϊκές». Αλλά και για το είδος της ισορροπίας που πραγματώνει το ευρωπαϊκό μοντέλο «κοινωνικής οικονομίας της αγοράς», μεταξύ οικονομικής ελευθερίας και κοινωνικής προστασίας, ατομικών ευκαιριών και κοινωνικής συνοχής, οικονομικής ανάπτυξης και οικολογικής βιωσιμότητας.

Πάρτε τη βιώσιμη ανάπτυξη, κορυφαίο στόχο της Ε.Ε., που ήδη επεξεργάζεται πληρέστερους δείκτες από την απλή αύξηση του ΑΕΠ. Παράδειγμα: μια οικονομία όπου όλοι οδηγούν στη δουλειά τους μέσα σε ένα θηριώδες, ενεργοβόρο, εγχώριας παραγωγής τζιπ θα μεγεθύνεται ταχύτερα από μια οικονομία στην οποία μετακινούνται με μέσα σταθερής τροχιάς ή με ποδήλατο. Μια χώρα στην οποία κυκλοφορούν ελεύθερα εκατομμύρια όπλα θα σημειώνει ταχύτερη ανάπτυξη από μια οικονομία στην οποία απαγορεύεται η οπλοχρησία. Σε ποια κοινωνία όμως θα προτιμούσατε να ζείτε;

Το 2004, ο Τζέρεμι Ρίφκιν εξέδωσε ένα ωραίο και υπεραισιόδοξο βιβλίο με τίτλο «Το Ευρωπαϊκό Ονειρο: Πώς το Οραμα της Ευρώπης για το Μέλλον επισκιάζει το Αμερικανικό Ονειρο». Υποστήριξε ότι οι επιδόσεις της ευρωπαϊκής κοινωνικής οικονομίας, για μια σειρά λόγων, υπερέχουν και συνιστούν παράγοντες μακροπρόθεσμης επικράτησης της Ε.Ε. Ομως, το 2005, η ευρωαισιοδοξία δέχθηκε πλήγμα βαρύ με το γαλλικό δημοψήφισμα απόρριψης του Ευρωσυντάγματος. Το 2010 και για τα αμέσως επόμενα χρόνια η Ευρωζώνη παρέπαιε στην κρίση, το 2015 η Ε.Ε. δοκιμάστηκε από την κρίση του προσφυγικού, το 2016 συνταράχθηκε από τη διπλή απώλεια ενός παλιού μέλους και του στενότερου διατλαντικού της φίλου – μια διπλή τραγωδία στα όρια της απροσεξίας, θα σάρκαζε ο Οσκαρ Ουάιλντ. Το ευρωπαϊκό όνειρο θάμπωσε.

Zούμε πλέον την περίοδο του ευρωρεαλισμού. Η Ε.Ε. είναι μια ατελής πολιτεία. Σέρνει δυνάμεις που αισθάνονται άβολα στην ανοιχτωσιά, νοσταλγούν τη θαλπωρή της κλειστής κοινωνίας. Είναι δυσκίνητη, από την απροθυμία των κυβερνήσεων να της παραχωρήσουν περισσότερες εξουσίες, από την αδυναμία τους να συμφωνήσουν. Οι αξίες της γοητεύουν, αλλά η ισχύς της υπολείπεται, η πυγμή της ασθενής απέναντι σε τυράννους και τραμπούκους της γειτονιάς. Ομως εάν είσαι νέος, φοιτητής, εργαζόμενος, επιχειρηματίας, η Ευρώπη παραμένει συνώνυμη των ευκαιριών, αν είσαι άνεργος, δεν είσαι έξω από το ραντάρ της, παρά τον πενιχρό προϋπολογισμό που τα κράτη-μέλη της έχουν διαθέσει. Αν είσαι πρόσφυγας στη Μόρια, η Ε.Ε. είναι η τελευταία σου ελπίδα, αν είσαι ομοφυλόφιλος στην Πολωνία ή αντιπολιτευόμενος δημοσιογράφος στην Ουγγαρία, η ισχυρότερη Ευρώπη είναι το πρώτο σου καταφύγιο. 9 Μαΐου, χρόνια πολλά στην Ευρώπη!

* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή