Aμαθοι στα φώτα
Η δημοτικότητα στην πολιτική αλλά και στο ευρύτερο φάσμα των δημοσίων πραγμάτων προϋποθέτει έναν ικανοποιητικό βαθμό ορατότητας. Η ορατότητα απαιτεί έκθεση, αλλά η έκθεση έχει ανάγκη από στρατηγική και μέτρο, αν το ζητούμενο είναι να εμπνεύσει συμπάθεια. Στην Ελλάδα, οι άνθρωποι που προσπαθούν να γίνουν δημοφιλείς, είτε για χάρη των ψήφων που ελπίζουν να κερδίσουν είτε για χάρη των ιδεών που θέλουν να προωθήσουν, πέφτουν συχνά στην παγίδα της υπερβολής. Αυτοπροβάλλονται περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται, εθίζονται στην αναγνωρισιμότητά τους, γλυκαίνονται από το ματαιόδοξο κομμάτι της και δεν αργούν να κάνουν το χειρότερο απ’ όλα: να μπερδέψουν το δημόσιο με το ιδιωτικό. Πάνω στη βιασύνη τους να μοιραστούν τον εαυτό τους με «το κοινό», τσαλαπατούν εκείνη τη λεπτή γραμμή σύνεσης, διακριτικότητας και πονηριάς που χωρίζει όσα λέμε με τους φίλους μας από όσα λέμε με αγνώστους, όσα μπορούμε να πούμε τώρα από όσα είναι καλύτερο να αφήσουμε για αργότερα.
Πηγαίος κυνισμός
Η άποψη που εξέφρασε δημοσίως πριν από λίγες μέρες η Εφη Αχτσιόγλου πως η κανονικότητα δεν είναι ποτέ ευκαιρία για την Αριστερά, ήταν μια κυνική παραδοχή της ψυχολογικής στάσης του χώρου που εκπροσωπεί, απέναντι στην πραγματικότητα και στην πολιτική. Την ώρα που η πολιτικός θεωρούσε ότι εκστόμιζε μια βαθυστόχαστη σοφία (ο εμφατικός τρόπος που μισοκλείνει τα μάτια της στο σχετικό βίντεο είναι ενδεικτικός τής κωμικά περισπούδαστης διάθεσής της), στην πραγματικότητα πρόδιδε μια δυσάρεστη αλήθεια την οποία καθόλου δεν θα έπρεπε να διαφημίζει: ότι η Αριστερά ανθεί στη δυστυχία και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο επενδύει σε αυτήν. Πιστεύοντας λοιπόν ότι αρθρώνει ένα ηρωικό απόφθεγμα, η Εφη Αχτσιόγλου πληροφόρησε τους πολίτες ότι τάσσεται ιδεολογικά υπέρ της απορρύθμισης της ζωής τους. Την κουταμάρα της συμπλήρωσε με μια αντίστοιχης σοβαρότητας αμπελοφιλοσοφική λυκειακή πομφόλυγα περί ατομικισμού της κανονικότητας. Ο,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Ροπή στο αυτογκόλ
Υπάρχουν δεκάδες εναλλακτικές διατυπώσεις που η Εφη Αχτσιόγλου θα μπορούσε να έχει επιλέξει για να αντιπολιτευθεί το (κουρασμένο πλέον) ρητορικό σχήμα της κανονικότητας, χωρίς να προσβάλει τον εαυτό και τους ψηφοφόρους της. Θα μπορούσε να πει ότι η κανονικότητα είναι Δούρειος Ιππος του εφησυχασμού κι ότι χάνει το νόημά της όταν την ευαγγελιζόμαστε εμμονικά δίχως να τη ζούμε πραγματικά. Οτι η Αριστερά αποσκοπεί στην κανονικότητα με μετρήσιμους όρους και όχι στο εύπεπτο σλόγκαν της. Επέλεξε όμως να πει τη χοντράδα που είπε επειδή, αφενός, την πιστεύει και επειδή, αφετέρου, η αριστερή ιδρυματοποίηση της έχει προκαλέσει την ψευδαίσθηση πως το ηθικό της πλεονέκτημα καθαγιάζει κάθε της κουβέντα. Δεν έχει μάθει να θέτει όρια στον λόγο της (θυμόμαστε άλλωστε και τις αλλοτινές αντιμνημονιακές κορώνες της), γιατί νομίζει πως οτιδήποτε εκφέρεται με στόμφο, μαγεύει τα αυτιά και τραβάει τα βλέμματα.
Το αποτέλεσμα της αμετροέπειάς της, όμως, τη στιγματίζει και τη γελοιοποιεί. Δεν είναι κάθε δημοσιότητα καλή.
Υπερβολική αυτοπεποίθηση
Με άλλο πνεύμα, αλλά παρόμοια αμεριμνησία, ο Αλέξης Πατέλης καταφέρθηκε εναντίον των διδακτορικών, αμφισβητώντας παράλληλα την εργατικότητα όσων τα εκπονούν. Η αφέλεια, ο παρορμητισμός και η –όχι και τόσο απαραίτητη– κλίση που παρουσιάζει τελευταία σε δημόσιες τοποθετήσεις άσχετες με τον ρόλο του, μετουσιώθηκαν σε μια ακούσια επίθεση σε μερίδα συμπολιτών του και δημιούργησαν για τον σύμβουλο του πρωθυπουργού εχθρούς που δεν χρειαζόταν. Ο Αλέξης Πατέλης θα μπορούσε να πει ότι τα ακαδημαϊκά προσόντα δεν συνιστούν απαραιτήτως επαγγελματικά προσόντα. Οτι ακόμα και οι επιλογές ζωής που γίνονται επ’ αγαθώ, για την καλλιέργεια της γνώσης φερ’ ειπείν, έχουν ατομικό κόστος: προσθέτουν πνευματικά εφόδια μεν, αλλά ενδέχεται να ζημιώσουν το άτομο στο πεδίο της επαγγελματικής πείρας, καθυστερώντας την είσοδό του στην αγορά εργασίας. Αντίστοιχα, οι έχοντες μεγαλύτερη επαγγελματική πείρα πιθανώς να την απέκτησαν θυσιάζοντας την προοπτική της ακαδημαϊκής τους ολοκλήρωσης. Αντ’ αυτών επέλεξε μια λεκτική οδό αφιλτράριστη, σαν να είχε ξεχάσει ότι τον τραβάει μια κάμερα κι ότι απευθύνεται σε όλους. Θύμισε άτομο που μιλάει μεταξύ συναδέλφων και εκφράζεται από την άνεση της οικειότητας, με τη βεβαιότητα ότι οι προκαταλήψεις του θα συγχωρεθούν. Κι εδώ, η επιθυμία για επικοινωνία και ο ζήλος της απεύθυνσης σε μαζικά κοινά οδήγησαν σε μια ζημιογόνο έκθεση που υπονομεύει μιαν ευρύτερη ατζέντα.
Δικαίωμα στη σιωπή
Μεταξύ πολιτικών και πολιτικολογούντων παρατηρείται αρκετά συχνά ένας βαυκαλιστικός τρόπος σκέψης, που θέλει τα άστοχα λόγια τους να «παρεξηγούνται» από κακοπροαίρετους και τις γκάφες τους να «μεθοδεύονται» από αντίπαλους μηχανισμούς. Παρότι τα παραπάνω ισχύουν σε μεγάλο βαθμό στην εποχή του Ιντερνετ, η υιοθέτηση αυτού του απενοχοποιητικού μοτίβου ως πάγιας μεθόδου αποτίμησης του εαυτού είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και μπορεί να οδηγήσει σε οριστική απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα. Για τα σφάλματά μας φταίμε κυρίως εμείς. Και η πεποίθηση πως οι επικοινωνιακοί στόχοι της πολιτικής επιτυγχάνονται διά του λόγου δεν είναι πάντα σωστή. Πολλές φορές επιτυγχάνονται διά της απουσίας του.