Δεν θυμάμαι αν ήταν το 1981 ή το ’82 όταν προβλήθηκε στις αίθουσες η ταινία «Ανθρωπος από μάρμαρο» του Αντρέι Βάιντα. Θυμάμαι όμως καλά τον κριτικό του «Ριζοσπάστη» Δ. Δανίκα που είχε συστήσει στους αναγνώστες του να είναι «ιδεολογικά θωρακισμένοι» αν θέλουν να την δουν. Τι σήμαινε η ιδεολογική θωράκιση; Να μην πιστέψουν όσα τους έδειχνε ο σκηνοθέτης για τον τρόπο που εφαρμόστηκε ο σοσιαλισμός στην Πολωνία. Ηξερε ο κριτικός της καλής εφημερίδας τη σοσιαλιστική Πολωνία καλύτερα από τον Βάιντα; Δεν ισχυρίστηκε ποτέ του κάτι τέτοιο. Εκείνο που υποστήριζε είναι ότι η πραγματικότητα υπόκειται στην κρίση της ιδεολογίας. Τότε η «ιδεολογική θωράκιση» για τον μέσο αριστερό ήταν απλή υπόθεση. Εκτός από τους απαραίτητους κλασικούς μπορούσε να οργανώσει τη θωράκισή του, επιλέγοντας κάποια από τις εκδοχές του υπαρκτού σοσιαλισμού, σοβιετική, κινεζική, κουβανική ή ακόμη και να υιοθετήσει μιαν άλλη η οποία, αν και ανύπαρκτη, θα ήταν καλύτερη διότι θα είχε διδαχθεί από τα λάθη και θα επέλεγε μόνον τα θετικά από την ιστορική εμπειρία της εφαρμογής των ιδεών. Σε γενικές γραμμές, η «θωράκιση» παρ’ ημίν ήταν ένας συνδυασμός εμφυλιοπολεμικής μνησικακίας και ψυχολογικής αντίστασης απέναντι στις Δυτικές Δημοκρατίες. Κολακεύαμε και τα δύο αυτά συμπλέγματα «ακούγοντας» τις σοβιετικές αλήθειες, είτε για το Τσερνόμπιλ είτε για τον Γιαρουζέλσκι, είτε για τους Παλαιστίνιους. Την ίδια εποχή κυκλοφόρησε και το βιβλίο «Μπροστά στον Πόλεμο» όπου ο συγγραφέας του Καστοριάδης προέβλεπε την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος. Πέρασε απαρατήρητο.
⇒ Διαβάστε επίσης: Δικτατορία
Ο υπαρκτός σοσιαλισμός κατέρρευσε, όμως η ιδεολογική θωράκιση άντεξε. Με τα χρόνια αποδείχθηκε μια πανοπλία χωρίς σώμα. Οπως ο ταλαίπωρος «Ανύπαρκτος Ιππότης» στο αριστούργημα του Ιταλο Καλβίνο. Μια περιφερόμενη πανοπλία που έχει ψυχή, έχει θέληση, όμως δεν έχει σώμα. Αγαπάει μια «Δουλτσινέα» την οποία την σώζει κατ’ επανάληψη την τελευταία στιγμή από υποψήφιους «βιαστές» της. Αγανακτισμένη η δύστυχη στο τέλος με δάκρυα στα μάτια, του ζητάει να την αφήσει να ζήσει τη ζωή της.
Αυτά θυμήθηκα παρακολουθώντας τις αντιδράσεις στην απαγωγή του Ρομάν Προτάσεβιτς από το καθεστώς του Λουκασένκο. Περιφέρουν φήμες πως είναι νεοναζί. Αρνούνται ότι η Δύση έχει το δικαίωμα να καταγγείλει την απαγωγή αφού και η ίδια έχει χρησιμοποιήσει τις ίδιες πρακτικές – προφανώς εννοούν τους δολοφόνους του Μπιν Λάντεν. Το ζήτημα όμως δεν είναι εκεί. Το ζήτημα είναι σε τι ελπίζουν και τι προσδοκούν άνθρωποι από τη ζωή τους, και τη δική μας, αφού είναι πολιτικοί, υπερασπιζόμενοι τον δικτάτορα της Λευκορωσίας; Μάλλον το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να σώσουν την πανοπλία της ιδεολογικής τους θωράκισης. Για να μην αποκαλυφθεί το κενό που κρύβει μέσα της.