Οταν λέγαμε ότι η Ευρώπη ωριμάζει μέσα από τις κρίσεις, εννοούσαμε τις οικονομικές κρίσεις. Δεν φανταζόμασταν ότι θα ωρίμαζε και από τις υγειονομικές κρίσεις. Δεν μπορούσαμε μέχρι πριν από λίγα χρόνια να μαντέψουμε ότι τη συνοχή της θα μπορούσαν να σφυρηλατήσουν οι εξωτερικές απειλές εναντίον της «κυριαρχίας» της.
Ο όρος πρέπει να μπαίνει σε εισαγωγικά γιατί ηχεί ακόμη αδόκιμος όταν αναφέρεται σε μια ένωση ανεξάρτητων κρατών, που το καθένα διατηρεί τη δική του κυριαρχία. Και όμως. Την «ευρωπαϊκή κυριαρχία» επικαλέσθηκε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως το αγαθό που έπληξε η αεροπειρατεία μετά απαγωγής από τον Αλεξάντερ Λουκασένκο.
Η ταχύτητα της αντίδρασης έναντι της λευκορωσικής απειλής δείχνει μια Ενωση ικανή να δώσει σημεία ζωής και στη διεθνή σκηνή. Μια Ενωση που αναγκάστηκε να αναπτύξει κοινά αντισώματα μετά τον ακρωτηριασμό του Brexit· και που υποχρεώθηκε να μετρήσει τον ίσκιο της όταν την άφησε μόνη η Αμερική (του Τραμπ). Και όταν η Τουρκία του Ερντογάν είχε δοκιμάσει τα όρια –βλέπε και τα σύνορά της– στον Εβρο.
Οι γρήγορες κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας είναι ένα βήμα. Δεν είναι όμως τεκμήριο ισχύος. Ηταν μια κίνηση τόσο σωστή ηθικά όσο ατελέσφορη μπορεί να αποδειχθεί πολιτικά: μπορεί η απομόνωση να οδηγήσει τον Λουκασένκο σε μεγαλύτερη καταστολή εντός. Μπορεί να τον σπρώξει ακόμη πιο βαθιά στην αγκαλιά της Μόσχας. Οι κυρώσεις ίσως καταλήξουν, έτσι, να πλήξουν αυτούς που υποτίθεται ότι σκοπεύουν να προστατεύσουν: τη λευκορωσική αντιπολίτευση.
Σύμφωνα με μια σχολή σκέψης, η ήπια ισχύς των κυρώσεων, που τιμωρεί χωρίς να κόβει εντελώς τις γέφυρες και χωρίς να διακινδυνεύει θερμή αναμέτρηση, προορίζεται να φέρει κάποτε καρπούς. Τα καθεστώτα τύπου Λουκασένκο εξαντλούνται, αργά ή γρήγορα, εσωτερικά. Η δύναμη της Ρωσίας βασίζεται, λένε, σε πλουτοπαραγωγικές πηγές –κυρίως ορυκτά καύσιμα– που χάνουν ήδη την αξία τους. Ο χρόνος δουλεύει υπέρ της Ευρώπης.
Ο χρόνος δουλεύει, όπως στον Ψυχρό Πόλεμο, υπέρ των δημοκρατιών. Αυτός ο αυτάρεσκος ντετερμινισμός –οι καλοί στο τέλος πάντα νικούν– παρασιωπά ότι, εν τω μεταξύ, οι κακοί κάνουν ό,τι θέλουν με τους καλούς που βρέθηκαν στο έλεός τους. Ετσι είχε γίνει και στον Ψυχρό Πόλεμο: η μισή ήπειρος ευημερούσε και φλυαρούσε περί ελευθερίας, ενώ η άλλη μισή στέναζε υπό μια αυτοκρατορία ανατολικού τύπου.
Ετσι και τώρα. Η Ευρώπη έχει όντως χρόνο να ξοδέψει. Κοιμάται ήδη ήσυχη επειδή έχει μαστιγώσει τον αέρα του λευκορωσικού FIR. Πώς κοιμάται όμως στο έδαφος ο φυλακισμένος Ρομάν Προτάσεβιτς; Πώς φαίνεται η Ευρώπη από το κελί του; Μια δύναμη ελευθερίας που πασχίζει να τον σώσει; Ή μια δύναμη που τον έχει κιόλας απωθήσει στο ληξιαρχείο των παράπλευρων απωλειών;