Είναι η πληρωμή όσων αποφασίζουν να πράξουν το αυτονόητο για την προστασία όλων, δηλαδή να εμβολιαστούν κατά της COVID-19, ένα δόλωμα βλακώδες, ευτελές, εκφαυλιστικό, ψυχοβλαβές; Ή αποτελεί ένα αποδοτικό τέχνασμα για την επίτευξη της πολυπόθητης ανοσίας αγέλης; Το πρόβλημα είναι ότι μάλλον ενδυναμώνει παρά αποδομεί την πεποίθηση ότι τα εμβόλια είναι επικίνδυνα, αφού θα πρέπει να αποζημιωθεί όποιος εμβολιαστεί. Επιπλέον, καλλιεργεί προσδοκίες για περαιτέρω ανταμοιβή εάν απαιτηθούν επαναληπτικές δόσεις, ενώ δημιουργεί το αίσθημα της αδικίας σε όσους έχουν ήδη εμβολιαστεί χωρίς την παραμικρή απολαβή. Αμερικανοί ειδικοί διατυπώνουν έντονους προβληματισμούς σχετικά με την ανωτέρω πολιτική στις ΗΠΑ.
Σε δεκάδες πολιτείες, οι εμβολιασμένοι λαμβάνουν από ομόλογα, εκπτωτικά κουπόνια, μπόνους των 100 δολαρίων, εισιτήρια για θεάματα και αγώνες, συσκευές, ντόνατ, μπιφτέκια με τηγανητές πατάτες, μπίρες έως πλήρεις φοιτητικές υποτροφίες ή εκατομμύρια δολάρια, που κερδίζουν σε λοταρίες. Στο Οχάιο πέντε εμβολιασμένοι κέρδισαν από ένα εκατ. δολάρια, ενώ στη Νέα Υόρκη ο πρώτος τυχερός της κλήρωσης θα λάβει 5 εκατ. δολάρια. Τα χρήματα είναι πολλά, όμως το κέρδος σε ανθρώπινες ζωές και δαπάνες υγείας κολοσσιαίο, αντιλέγουν οι κυβερνήτες το συνολικό κόστος της πανδημίας ξεπέρασε τα 16 τρισ. δολάρια στις ΗΠΑ.
Είναι όμως αυτός ο ορθολογικότερος τρόπος για την άνοδο των ποσοστών εμβολιασμού; Η αλήθεια φωτίζει, αλλά μόνο τα λεφτά θερμαίνουν, λέει μια παλιά παροιμία. Αλλωστε, ποιος αμφισβήτησε ποτέ τη δύναμη του χρήματος; Ο χρόνος είναι χρήμα, το χρήμα γεννά χρήμα. Ζούμε σε κοινωνίες δέσμιες της ύλης. Το ελατήριο της απόκτησής της αναδημιουργεί τον κόσμο, όμως συχνά και τον γκρεμίζει. Διότι, το μαγικό γιατρικό δεν θωρακίζει ενάντια σε όλα, δεν απομακρύνει τα βάραθρα της ψυχής, τον φθόνο, την αδηφαγία, τον δογματισμό, τη μνησικακία, την αλαζονεία, την ανοησία. Για να υπάρξει ευημερία στον κόσμο, χρειάζεται λίγη ευφυΐα, έλεγε ο Μπέρτραντ Ράσελ. Δεν είναι δύσκολο να αποκτηθεί – με τις γνωστές εκπαιδευτικές μεθόδους όμως είναι συχνά σε ηθελημένη αχρηστία.
Το δωρισμένο χρήμα αύξησε τα ποσοστά εμβολιασμών στις ΗΠΑ, κυρίως μεταξύ των νέων, όμως το ένα τρίτο των πολιτών παραμένει αμετάπειστο, εγκλωβισμένο στις ιδεολογικο-πολιτικές του προκαταλήψεις. Για αυτούς, όχι η σοφία αιώνων που συνδέει την ευζωία με τη γνώση, την αλήθεια, τη δικαιοσύνη, τη φρόνηση, την αγάπη, την ομορφιά, αλλά οι θεωρίες συνωμοσίας μετρούν περισσότερο από το χρήμα, το χρήμα-δώρο ή το χρήμα-πρόστιμο. Τα οικονομικά κίνητρα ή αντι-κίνητρα κάμπτουν τους δισταγμούς των αναποφάσιστων, όσων «περιμένουν και θα δουν», όχι των αρνητών.
Ολα έχουν τεθεί σε ισχύ, δώρα, προνόμια (π.χ. ανεμπόδιστη μετακίνηση εντός και εκτός συνόρων, είσοδος σε κλειστούς χώρους χωρίς τεστ και μάσκα), κυρώσεις σε ανεμβολίαστους (απαγόρευση εισόδου σε εκδηλώσεις, πανεπιστήμια, υψηλότερα ασφάλιστρα). Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Ομως τα μέσα αυτά δεν αποτελούν το κύριο σωτήριο κλειδί. Δολώματα και τιμωρίες δεν πλήττουν ούτε τις ρίζες ούτε τα ευμετάβολα επιφαινόμενα του σκοταδισμού, κομίζουν μόνο ρευστούς άμεσους καρπούς. Η εμπιστοσύνη στα ανθρώπινα ιατρο-βιολογικά επιτεύγματα είναι που θωρακίζει μακροπρόθεσμα τις κοινωνίες ενάντια σε φονικούς ιούς.
Μια πίστη στην επιστημονική ευφυΐα, την οποία λίγο λίγο οικοδομούν η ακεραιότητα των ειδημόνων και η μεταξύ τους συνεργασία, που διευρύνουν τις δυνατότητες για το κοινό καλό και θέτουν ένα κοινό ηθικό θεμέλιο έξω από ιδεολογικο-πολιτικές σκοπιμότητες η επίλυση των προβλημάτων που η ίδια η επιστήμη δημιουργεί η υπεροχή της στον δημόσιο διάλογο. Και την εδραιώνουν –σύμφωνα με μελέτες– οι εκστρατείες ενημέρωσης, η –με κάθε τρόπο– δήλωση της ασφάλειας των νεοαποκτηθέντων όπλων (π.χ. εμβολιασμοί σε δημόσιους χώρους, όπως οι σταθμοί του μετρό), η επιστημονική αποδόμηση της άρνησης που αντικαθιστά την επιστήμη με την ψευδοεπιστήμη. Αλλά και οι απαντήσεις στις δύσκολες ερωτήσεις περί του είδους και των αέναων ανθρώπινων ελαττωμάτων. Η κατά μέτωπον αντιμετώπιση των διαφορετικών ορισμών του ποιοι είμαστε, θα μπορούσε να διαχωρίσει καθαρότερα το κρύσταλλο της πραγματικότητας από την ψευδαίσθηση και την ηθική μεταμφίεση, τις αναλαμπές από τις πτώσεις, να κατευνάσει τις φοβίες που εγείρουν οι νέες ασθένειες, τις πιέσεις που αυτές ασκούν στους πολιτισμούς δοκιμάζοντας την ικανότητά τους να αφομοιώσουν την καινοτομία.
Είναι η στενή πύλη, ο θολός δύσβατος δρόμος, χωρίς εναλλακτική διαφυγή.