Αμνησία πολυτελείας
Το κίνημα της πολιτικής ορθότητας που σαρώνει τον δυτικό κόσμο με τα φίλτρα της αμείλικτης δεοντολογίας του έχει δημιουργήσει σε πολλούς την ψευδαίσθηση ότι αποτελεί τη μοναδική απειλή κατά της αυτοδιάθεσης. Η αλήθεια είναι ότι οι κραυγαλέοι τρόποι του και η αποφασιστικότητα με την οποία διαχέεται σε όλα τα πεδία του κοινωνικού γίγνεσθαι, από την τέχνη και την τηλεόραση μέχρι τα πανεπιστήμια και την πολιτική, μπορούν εύκολα να αφήσουν μια εντύπωση μονοπωλίου του κινδύνου. Η πραγματικότητα, όμως, βρίσκεται μακριά από κάτι τέτοιο και, όπως πάντα, είναι αρκετά πιο περίπλοκη. Πριν από την πολιτική ορθότητα υπήρξαν άλλες κοινωνικές παθογένειες, οι οποίες δεν θεραπεύτηκαν ποτέ εντελώς.
Τα τραμπικά κοινά
Αν προσπεράσουμε την αστειότητα του πρόσφατου παραληρήματος της ανεπίγνωστης πολιτεύτριας της Νέας Δημοκρατίας αναφορικά με τη γυναικεία τριχοφυΐα και τη θηλυπρέπεια των ανδρών, καταλήγουμε σε μια άβολη αλλά εντελώς σοβαρή συνειδητοποίηση: το σχετικό viral βίντεο-καταγγελία δεν ήταν τυχαίο. Ηταν ανόητο και αφελές μεν, ωστόσο προέκυψε πηγαία από την ανάγκη της επίδοξης πολιτικού να συναντηθεί με ένα υπαρκτό κοινό, το οποίο βρίσκεται πολλές βαθμίδες πίσω από ό,τι αντιλαμβανόμαστε ως αδιαπραγμάτευτη πολιτισμική κατάκτηση. Οπως περίπου συνέβη στην περίπτωση του Τραμπ, την ώρα που εμείς νομίζουμε ότι τα σύγχρονα πολιτικά διακυβεύματα έχουν να κάνουν με τη διαχείριση και την επέκταση των ελευθεριών (ατομικών και συλλογικών), μεγάλες μερίδες του πληθυσμού δεν έχουν καν χωνέψει την έννοια της ελευθερίας του αυτοπροσδιορισμού.
Δυστοπικά οράματα
Το ίδιο πρόβλημα ανέδειξε για κακή του τύχη και το πολύκροτο Συνέδριο Γονιμότητας και Αναπαραγωγικής Αυτονομίας, που έμελλε να ακυρωθεί άδοξα μετά τη διαδικτυακή κατακραυγή εναντίον του. Με σαφώς λεπτομερέστερη οργάνωση, αλλά με θράσος ίδιο με της κ. Λατινοπούλου, το εγχείρημα αυτό ήταν μια (όχι και τόσο) έντεχνη απόπειρα παρέμβασης στο δικαίωμα των γυναικών να διαμορφώνουν τη ζωή τους όπως επιθυμούν. Μια συγκαλυμμένη αστυνόμευση σώματος και ταυτότητας.
Δούρειος ίππος
Με μια συναισθηματικά και ιδεολογικά φορτισμένη τακτική πατροναρίσματος, επιστημονικής ανακρίβειας και κοινής αγένειας, το Συνέδριο Γονιμότητας δοκίμασε, και μόνο από το τρέιλερ που έδωσε στη δημοσιότητα, το πιο παλιό κόλπο της γυναικείας καταπίεσης: μελόδραμα με ηθικές αιχμές. Ο δογματικός μηχανισμός της κινδυνολογίας, ενδεδυμένος την πρόχειρη και προσχηματική προβιά του αντικειμενικού προβληματισμού και της κοινωνικής μέριμνας, κατάφερε να επικαιροποιήσει οπισθοδρομικά, αντιφεμινιστικά αιτήματα έστω διά της αρνητικής διαφήμισης. Δεν έχει σημασία που το συνέδριο τελικά δεν έγινε. Σημασία έχει ότι κατάφερε να επανεισαγάγει προς συζήτηση στον δημόσιο λόγο θέματα λυμένα με πολλές θυσίες. «Γιατί πρέπει να κάνουν παιδιά οι γυναίκες; Πότε πρέπει να τα κάνουν; Τι πρέπει να κάνουμε αν δεν κάνουν;» Οι γυναίκες, βέβαια, δεν «πρέπει» να κάνουν τίποτα πέρα από αυτό που κρίνουν αυτές ότι πρέπει. Αλλά αυτό είναι γνωστό και δεδομένο. Και γι’ αυτό ακριβώς ενοχλεί.
Επικίνδυνα εφησυχασμένοι
Οι δυνάμεις της υπανάπτυξης βρίσκονται ανάμεσά μας και απεργάζονται εξωφρενικά σχέδια που δεν παύουν ποτέ να είναι επικίνδυνα, όσο γραφικά και αν φαίνονται. Η γραφικότητά τους, μάλιστα, είναι ένα επιπρόσθετο στοιχείο επικινδυνότητας, γιατί μας οδηγεί στην υποτίμησή τους και στον γενικότερο εφησυχασμό. Η στήριξη του συνεδρίου από την Προεδρία της Δημοκρατίας αλλά και από την ΕΡΤ, για παράδειγμα, είναι ενδεικτική τού πόσο εύκολα η μισογυνική ρητορική μπορεί να εμφιλοχωρήσει στη συνείδησή μας, νομιμοποιημένη. Προφανώς, ούτε το γραφείο της ΠτΔ ούτε οι ιθύνοντες της ΕΡΤ μπήκαν στον κόπο να ερευνήσουν σε βάθος το υπόβαθρο του συνεδρίου προτού του δώσουν κύρος και προβολή. Το πιθανότερο, δε, είναι πως δεν είδαν καν το τηλεοπτικό του τρέιλερ, ούτε και ενδιαφέρθηκαν να πιστοποιήσουν την –χαμένη στα ράσα ιερέων και στον ναρκισσισμό τηλεπερσόνων– επιστημονικότητά του. Ακόμη όμως και αν γνώριζαν, ενδεχομένως η στάση τους να μην ήταν λιγότερο απογοητευτική.
Παράδοση στασιμότητας
Η ρίζα του κοινωνικού μας πρωτογονισμού είναι η προσκόλληση σε ανεπεξέργαστες παραδόσεις και η ελλιπής παιδεία μας στον τομέα των δικαιωμάτων. Αυτός είναι και ο λόγος που, ακόμη και αν δεν μας αντιπροσωπεύουν προσωπικά, οι σεξιστικές αντιλήψεις «γλιστράνε» πανεύκολα στην καθημερινότητά μας χωρίς να τις αντιλαμβανόμαστε. Μας λείπουν τα αντανακλαστικά και οι ενστικτώδεις αντιστάσεις. Επιμένοντας να βλέπουμε την τεκνοποίηση υπό το πρίσμα μιας πρώτης βιολογικής ανάγνωσης, παραβλέπουμε ότι υπάρχουν και πολλές άλλες ακόμα. Επιμένοντας να βλέπουμε τις επιλογές ζωής των ανθρώπων με όρους έμφυλων ρόλων, μας διαφεύγει ότι οι ρόλοι εξελίσσονται και ο σκοπός τους είναι να εξυπηρετούν τον καθένα μας ατομικά, όχι να επιβάλλονται αδιακρίτως και με το ζόρι.
Περί μειονοτήτων
Οι μειονότητες δεν λέγονται μειονότητες από συνήθεια ή σκέρτσο. Οσο συχνά και αν μιλάμε γι’ αυτές, όσο αφόρητη ή πατερναλιστική και αν φαντάζει η ενασχόληση μαζί τους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τις λέμε μειονότητες επειδή (στα χαρτιά ή στην κουλτούρα) κάποιο βασικό και αυτονόητο δικαίωμά τους δεν αναγνωρίζεται ως τέτοιο. Δυστυχώς, η πρόοδος είναι μηχανή που χρειάζεται συνεχώς καύσιμα και οι εχθροί της έχουν πολύ δημιουργικούς τρόπους για να της προκαλούν βλάβες.