Είναι κοινός τόπος στα κόμματα και στον δημόσιο λόγο ότι χρειαζόμαστε ένα «νέο παραγωγικό μοντέλο», που παρακολουθεί την καινοτομία, ή και τη δημιουργεί, που αξιοποιεί περισσότερο τις γνώσεις και δεξιότητες των εργαζομένων και πληρώνει καλύτερα, με υψηλότερη παραγωγικότητα και περισσότερες εξαγωγές. Πολλοί όμως αποφεύγουν να μιλήσουν για το πιο κρίσιμο: τι είδους εταιρείες θα κινούν αυτό το μοντέλο.
Οι περισσότερες ελληνικές εταιρείες, μικρές και μεσαίες, ταυτίζονται με έναν ή δύο ιδιοκτήτες, που ασκούν και τη διοίκηση (αυτοί και οι οικογένειές τους). Δεν παίρνουν στελέχη από την αγορά σε θέσεις ευθύνης, ούτε μεταβιβάζουν ποτέ την ιδιοκτησία σε τρίτους – είτε γιατί δεν θέλουν είτε επειδή κανένας τρίτος δεν αγοράζει επιχείρηση που δεν έχει επαγγελματική διοίκηση.
Δυστυχώς για τη χώρα μας, αυτές οι εταιρείες δεν ταιριάζουν με το νέο παραγωγικό μοντέλο που όλοι οι πολιτικοί επαγγέλλονται. Υπάρχουν εξαιρέσεις δυναμικών οικογενειακών μονάδων, αλλά είναι λίγες. Και υπάρχουν κλάδοι υπηρεσιών ή βιοτεχνίας όπου η μικρή οικογενειακή μονάδα μπορεί να ευημερεί στο πλαίσιο του νέου μοντέλου, αλλά ο δυναμισμός της οικονομίας δεν θα προέλθει από αυτούς τους κλάδους.
Οι εταιρείες που χρειαζόμαστε δεν ταυτίζονται ούτε με τους ιδιοκτήτες τους ούτε με τα πρόσωπα που τις διοικούν. Οι μετοχές μπορεί να πωληθούν και η νέα ιδιοκτησία μπορεί να επενδύσει περισσότερο κεφάλαιο ή να εντάξει την επιχείρηση σε μια νέα αλυσίδα αξίας. Ενας γενικός διευθυντής μπορεί να έρθει από άλλη εταιρεία και να φέρει πολύτιμη εμπειρία που ανανεώνει τον μηχανισμό της παραγωγής και των πωλήσεων. Σε δυναμικές, αναπτυσσόμενες μονάδες ο κύριος μέτοχος μπορεί να αλλάζει κάθε δέκα ή είκοσι χρόνια και τα στελέχη της διοίκησης πιο συχνά.
Αυτή η μετακίνηση κεφαλαίου και στελεχών επιτρέπει να μεγαλώνουν οι εταιρείες χωρίς να περιορίζονται από τις ικανότητες του ιδρυτή, αλλά και να αναπτύσσονται νέοι κλάδοι, και να ιδρύονται νέες επιχειρήσεις από ανθρώπους με εμπειρία διοίκησης.
Οι ελληνικοί νόμοι, όμως, και η πρακτική της δημόσιας διοίκησης αντιμετωπίζουν όλες τις επιχειρήσεις σαν να είναι οικογενειακές, και τα στελέχη σαν να είναι ιδρυτές και μόνιμοι ιδιοκτήτες τους. Αναφέρομαι στο θέμα της «αλληλέγγυας ευθύνης των διοικούντων».
Ενας διευθύνων σύμβουλος ή οικονομικός διευθυντής μπορεί να κληθεί, πολύ καιρό αφού άλλαξε δουλειά, να πληρώσει φόρους που χρωστάει η προηγούμενη εταιρεία όπου εργαζόταν. Αν θέλει να πουλήσει ένα ακίνητο για να επενδύσει σε μια νέα επιχείρηση, δεν θα του δώσουν φορολογική ενημερότητα, αν η παλιά του εταιρεία έχει ρυθμισμένες οφειλές που δεν έχουν εξοφληθεί πλήρως. Τα στελέχη των πολυεθνικών που έρχονται για να διοικήσουν μια ελληνική θυγατρική μένουν άναυδα όταν μαθαίνουν πόσο προσωπικό κίνδυνο αναλαμβάνουν. Δεν συμβαίνουν αυτά αλλού, λένε.
Τα τελευταία δύο χρόνια έχει βελτιωθεί η κατάσταση στο επίπεδο της νομοθεσίας και των αποφάσεων του διοικητή της ΑΑΔΕ. Στην πράξη όμως τα αγκάθια παραμένουν.
Οι υπάλληλοι στις ΔΟΥ και στον ΕΦΚΑ βλέπουν με καχυποψία κάθε περίπτωση οφειλής. Εν μέρει έχουν δίκιο, γιατί υπάρχουν πολλές περιπτώσεις εικονικών χρεοκοπιών ή αλλαγών διοίκησης σε οικογενειακές μονάδες για να αποφύγουν την πληρωμή.
Είναι δύσκολο μερικές φορές να ξεχωρίσεις τη γνήσια και παραγωγική κινητικότητα από την εικονική. Πρέπει όμως να γίνει αυτό, για να αναπτυχθεί το είδος των εταιρειών που έχουμε ανάγκη. Αλλιώς, στην προσπάθεια να ελέγξουμε τις παθογένειες του παλιού μοντέλου της στασιμότητας, θα παραμείνουμε μόνο με αυτό.
Τα επαγγελματικά στελέχη είναι σπάνιος πόρος στη χώρα μας και απαραίτητος για τη νέα μορφή ανάπτυξης που όλοι λέμε ότι θέλουμε.
Αντί να τους τιμωρούμε που τολμούν να αναλάβουν τη διοίκηση μιας επιχείρησης που δεν τους ανήκει, και ιδίως σε συνθήκες κρίσης, ας τους δώσουμε ευκαιρίες να κάνουν καλά τη δουλειά τους, όπως σε κάθε δυναμική οικονομία.
* Ο κ. Αρίστος Δοξιάδης είναι εταίρος στο κεφάλαιο επενδύσεων τεχνολογίας Big Pi.