Ο Αύγουστος φτάνει στο τέλος του, το καλοκαίρι φεύγει, οι πυρκαγιές ελπίζεται ότι ολοκλήρωσαν πια το καταστροφικό έργο τους στην Εύβοια και στην Αττική (όπως και αλλού) μετά τις φωτιές σε Κερατέα και Βίλια, το φθινόπωρο έρχεται και ίσως η στιγμή είναι κατάλληλη για να δούμε πού βρισκόμαστε ως Ελλάδα στο πλαίσιο εκτίμησης της κατάστασης.
Η πραγματικότητα λοιπόν λέει ότι η χώρα συνεχίζει να δοκιμάζεται ποικιλοτρόπως. Οχι μόνον αυτή είναι η αλήθεια, αλλά ο μέσος πολίτης ενδιαφέρεται πρωτίστως για όσα συμβαίνουν στο πιο άμεσο περιβάλλον του και νιώθει ότι τον αφορούν και επηρεάζουν τη ζωή του. Με την επισήμανση ότι το περιβάλλον –που πλέον έχει διευρυνθεί σήμερα– ενός ανθρώπου ορίζεται από ομόκεντρους κύκλους με κέντρο το άτομό του και το ίδιο κατ’ αναλογίαν ισχύει για ομάδες ανθρώπων και κράτη.
Η ελληνική κοινωνία είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα τις συνέπειες μιας πανδημίας που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, της κλιματικής αλλαγής που αφήνει τα καταστρεπτικά αποτυπώματά της με κάθε ευκαιρία, ιδιαίτερα όταν βοηθιέται από ανθρώπινο χέρι (εμπρηστές πιθανώς στη δική μας περίπτωση αυτόν τον Αύγουστο), την οικονομική οπισθοχώρηση της τελευταίας 12ετίας, αλλά και τις αντιδράσεις ενός σημαντικού μέρους της που προσπαθεί να την κρατήσει με νύχια και με δόντια στο… παρελθόν.
Πρόκειται για ατυχή και δύσκολη συγκυρία που επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από απειλές που πηγάζουν από εξωγενείς παράγοντες, όπως η Τουρκία, τα όσα συμβαίνουν στον χώρο της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής και τώρα στο Αφγανιστάν. Τα γεγονότα δηλαδή που μαζί με την κλιματική αλλαγή θέτουν σε κίνδυνο την εθνική κυριαρχία και την κοινωνική συνοχή, προκαλώντας, μεταξύ άλλων, προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές μεγάλων διαστάσεων. Το αναμενόμενο κύμα από το Αφγανιστάν σωστά φοβίζει, έστω και αν η κυβέρνηση δίνει έμφαση σε επικοινωνιακούς λόγους αντιπερισπασμού.
Η βάσκανη μοίρα επέλεξε όλα αυτά –και άλλες θεομηνίες– να συμβαίνουν, ή να κορυφώνονται, στη διάρκεια της θητείας της σημερινής κυβέρνησης. Ευτυχώς από μια πλευρά, κρίνοντας από τις μέχρι τώρα επιδόσεις της (ερωτηματικό αν ανταποκρίθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις φετινές πυρκαγιές), αλλά και συγκρίνοντας από τις επιδόσεις κυβερνήσεων του πρόσφατου παρελθόντος. Δεν είναι τέλεια ασφαλώς, ούτε και θα μπορούσε να είναι, με δεδομένες τις παθογένειες του κρατικού μηχανισμού, της εκπαίδευσης, της πολιτικής τάξης και κουλτούρας, των υποδομών, της γενικότερης κοινωνικής συμπεριφοράς, των αρνητικών έως αντιδραστικών επιρροών, που παραδοσιακά εμποδίζουν τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Δείχνει όμως βούληση να ανταποκριθεί στις τεράστιες προκλήσεις που έχει μπροστά της.
Η μετάβαση φέτος στο φθινόπωρο σηματοδοτεί νέα φάση της προσπάθειας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, υπό αντίστοιχα νέες συνθήκες. Δηλαδή η κυβέρνηση καλείται να αντιπαλέψει με την πιο μεταδοτική μετάλλαξη «Δέλτα», διατηρώντας ανοιχτή την οικονομία και την εκπαίδευση, έχοντας απέναντί της ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που αρνείται να εμβολιαστεί επικαλούμενο δοξασίες και άλλες δικαιολογίες, αντιπολίτευση και συνδικαλιστές που ουσιαστικά αρνούνται να βοηθήσουν και ένα πεδίο που ονομάζεται Διαδίκτυο και επιτρέπει τη διασπορά του μίσους. Καλείται επίσης να αποκαταστήσει στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό και με τη μεγαλύτερη δυνατή ταχύτητα και αποτελεσματικότητα τη φοβερή φυσική καταστροφή που προκάλεσαν οι πυρκαγιές, καθώς και τις συνέπειές τους στην κοινωνία.
Δεν είναι εύκολα πράγματα αυτά και γίνονται δυσκολότερα αν κανείς αναλογιστεί ότι οι μεγάλες πληγές των πυρκαγιών δεν μπορούν να επουλωθούν πριν περάσουν αρκετά χρόνια, στην καλύτερη περίπτωση και ενώ η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να εγκυμονεί νέους κινδύνους στο προβλεπτό μέλλον. Ούτε είναι εύκολη υπόθεση η αλλαγή νοοτροπίας στα τμήματα της κοινωνίας που αντιδρούν στον εκσυγχρονισμό, που έχουν μάθει να σκέπτονται εντελώς παράλογα ή και αντικοινωνικά, στους συνδικαλιστές και στη δημοσιοϋπαλληλία που απαιτούν χωρίς συναίσθηση υποχρεώσεων, στο πολιτικό προσωπικό που διακρίνεται για τον επαρχιωτισμό και την κοντόθωρη συμπεριφορά του. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι την ίδια ώρα η κυβέρνηση –η εκάστοτε κυβέρνηση– πρέπει να διατηρεί ισορροπίες και να σέβεται δικαιώματα, ακόμη και εκείνα που εξελίχθηκαν καταχρηστικά.
Υπάρχουν όμως και αχτίδες φωτός. Ο τουρισμός πάει αναπάντεχα καλά και τα κοινοτικά κονδύλια έχουν αρχίσει να καταφθάνουν, ενόψει ουσιαστικής αναδιάρθρωσης της οικονομίας. Απαιτούνται όμως αποφασιστικότητα, σχεδιασμός και κατάλληλοι άνθρωποι στις κατάλληλες θέσεις από μία κυβέρνηση. Οι ανασχηματισμοί είναι εργαλεία για τέτοια χρήση.