Όπως ίσως έχετε μάθει, από σήμερα ισχύουν νέα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας τα οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την άρση διάφορων περιορισμών για τους πολίτες που έχουν εμβολιαστεί κατά της Covid. Υπάρχουν, βεβαίως, πολλοί πολύ αρμοδιότεροι για να κρίνουν αν τα μέτρα είναι σωστά. Έχει ενδιαφέρον, όμως, να σκεφτούμε λίγο τη φιλοσοφία με την οποία αποφασίζονται και ανακοινώνονται αυτά τα μέτρα -και όχι μόνο στη δική μας χώρα. Είναι μια φιλοσοφία που, κατά τη γνώμη μου, αποτυπώνει μια μεγάλη, παγκόσμια αποτυχία. Όχι αποτυχία των μέτρων ή μόνο των κυβερνήσεων -αποτυχία επικοινωνιακή, καθολική, πολύ σημαντική.
Σκεφτείτε το εξής: πλέον ξέρουμε καλά ότι η πιθανότητα να πεθάνει κάποιος ή κάποια από Covid διπλασιάζεται για κάθε 5-8 χρόνια ηλικίας επιπλέον. Από ό,τι αποδεικνύεται ξανά και ξανά, η ηλικία είναι ο παράγοντας που επηρεάζει πιο πολύ από όλους τους άλλους (συμπεριλαμβανομένων των υποκείμενων νοσημάτων) την πιθανότητα θανάτου από Covid στους ανθρώπους. Πιο πολύ και από τα εμβόλια.
Τα εμβόλια κατά της Covid έχει αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας, πλέον, ότι προσφέρουν εξαιρετικά ισχυρή προστασία κατά της Covid. Την τελευταία εβδομάδα στην Πορτογαλία, όπου έχει εμβολιαστεί το 85% του πληθυσμού, πέθαναν από Covid σαράντα άνθρωποι. Στην Ελλάδα, όπου έχει εμβολιαστεί το 58% του πληθυσμού, πέθαναν στο ίδιο διάστημα διακόσιοι δεκαεπτά. Στη Ρουμανία, όπου έχει εμβολιαστεί μόνο το 28% του πληθυσμού, πέθαναν χίλιοι τριακόσιοι ενενήντα πέντε. Σύμφωνα με μελέτες, τα εμβόλια μειώνουν την πιθανότητα σοβαρής νόσησης ή θανάτου κατά τουλάχιστον κατά 10 φορές, ενώ οι εμβολιασμένοι, αν κολλήσουν, νοσούν ηπιότερα (ή καθόλου) και μεταδίδουν τον ιό λιγότερο. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι για πολλούς ανθρώπους ο εμβολιασμός μειώνει τις πιθανότητες σοβαρού κινδύνου από την Covid σε βαθμό που να γίνονται αμελητέες ή, έστω, όχι αρκετές για να μένουν κλειδαμπαρωμένοι μέσα, απολυμαίνοντας τις σακούλες από τα ψώνια. Αλλά αυτό δεν ισχύει εξίσου για όλους.
Σύμφωνα με μια πρόσφατη συγκεντρωτική καταγραφή των πιο επίκαιρων ερευνητικών δεδομένων, ένας εμβολιασμένος 80χρονος έχει τον ίδιο κίνδυνο να νοσήσει σοβαρά ή να πεθάνει από Covid με έναν ανεμβολίαστο 50χρονο. Αν και το εμβόλιο του προσφέρει σημαντική προστασία μειώνοντας κατά πολύ τον κίνδυνο που αντιμετώπιζε, δεν τον μειώνει σε βαθμό που να μπορεί να τον αγνοεί. Γι’ αυτό δεν ευθύνονται τα εμβόλια, αλλά το ότι η Covid για τους 80χρονους είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη ασθένεια -ακόμα και 10 φορές να μειωθεί ο κίνδυνος γι’ αυτούς, παραμένει υπολογίσιμος. Γι’ αυτό, άλλωστε, η συντριπτική πλειοψηφία των εμβολιασμένων που καταλήγουν στις ΜΕΘ ή που πεθαίνουν από Covid σήμερα είναι άνθρωποι πολύ μεγάλης ηλικίας.
Αυτή η πραγματικότητα, όμως, δεν αποτυπώνεται στα μέτρα που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες του κόσμου -και στην Ελλάδα. Από σήμερα ένας εμβολιασμένος 80χρονος θα μπορεί να πηγαίνει σε ένα 100% γεμάτο σινεμά χωρίς περιορισμούς, ή να τρώει στον εσωτερικό χώρο ενός εστιατορίου, όπως και μια εμβολιασμένη 50χρονη ή ένας εμβολιασμένος 25χρονος. Η φιλοσοφία των μέτρων κατά της Covid τους αντιμετωπίζει ως μια ενιαία ομάδα -απέναντι στην Covid, όμως, δεν είναι καθόλου ενιαία ομάδα. Αν και εμβολιασμένοι και οι τρεις, δεν είναι εξίσου ασφαλείς. Αυτό προφανώς δεν μπορεί να αποτυπωθεί σε μέτρα (τι θα κάνεις, θα απαγορεύεις την είσοδο από μία ηλικία και πάνω;) αλλά ταυτόχρονα αποτελεί ένα επικοινωνιακό σφάλμα. Δημιουργεί λανθασμένη εικόνα για το τι κάνουν τα εμβόλια, πώς λειτουργεί η Covid και ποιος είναι πραγματικά ο κίνδυνος για τις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες.
Κι αυτή είναι, νομίζω, η μεγαλύτερη αποτυχία της πανδημίας.
Υποτίθεται ότι στην εποχή μας η επικοινωνία έχει μετατραπεί σε επιστήμη ακριβείας. Εξαιρετικά ακριβοπληρωμένοι επαγγελματίες χαρτογραφούν λεπτομερώς τι θέλουν και τι σκέφτονται οι λαοί, ποια προϊόντα χρειάζονται, πόσο και πότε. Σήμερα και ο τελευταίος έφηβος μπορεί να γίνει influencer και να επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους από το υπνοδωμάτιό του. Υποτίθεται ότι πλέον ως ανθρωπότητα παίζουμε την επικοινωνία στα δάχτυλα. Κι όμως, στην μεγαλύτερη υγειονομική κρίση της εποχής μας, η επικοινωνιακή διαχείριση ήταν -και συνεχίζει να είναι- μια διαρκής καταστροφή. Σωστά στοιχεία παρουσιάζονται με λάθος τρόπο, σωστά μέτρα επιβάλλονται χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, λάθος μέτρα επιβάλλονται χωρίς καμία αιτιολόγηση και σιγά σιγά, σε όλες τις χώρες του κόσμου (κι αυτό πρέπει να το τονίζουμε -δεν τα κάνουμε μόνο εμείς έτσι) η εμπιστοσύνη στους ειδικούς ροκανίζεται, οι διστακτικοί δεν πάνε να εμβολιαστούν, οι σώφρονες ανησυχούν υπερβολικά για τα λάθος πράγματα, η πανδημία δεν υποχωρεί και, ουσιαστικά, πελαγοδρομούμε κι αλληλοκοροϊδευόμαστε μέχρι να κολλήσουμε όλοι για να ξεμπερδέψουμε.
Πώς συνέβη αυτό; Πώς όλη αυτή η γνώση, που επιστρατεύεται αξιοθαύμαστα όταν είναι να πουλήσουμε φούσκες σιλικόνης και λούτρινους μονόκερους σε παιδάκια, τώρα που ο κόσμος χάνεται, που τη χρειαζόμαστε στ’ αλήθεια, δεν μπορεί να επιστρατευτεί για να πείσουμε ηλικιωμένους να εμβολιαστούν για να μην πεθάνουν ή για να εξηγήσουμε σε άλλους ότι δεν χρειάζεται να φοράνε μάσκα Ν95 όταν κατεβάζουν τα σκουπίδια μόνοι τους;