Επιτελικώς αμήχανοι
Η έννοια του επιτελικού κράτους ήταν εξαρχής αρκετά ασαφής και περιβλήθηκε έναν μεγαλεπήβολο κορπορατικό στόμφο, που όχι μόνο δεν βοήθησε στην κατανόησή της, αλλά, αντιθέτως, γέννησε εξίσου ασαφείς και, οπωσδήποτε, μεγάλες προσδοκίες. Και οι προσδοκίες που γεννιούνται με λόγια, εύκολα ματαιώνονται. Αν υποθέσουμε, πάντως, ότι με το εύρημα της επιτελικότητας η κυβέρνηση εννοούσε την άμεση και αποτελεσματική ρύθμιση προβλημάτων από ένα επιχειρησιακό κέντρο-παντεπόπτη, την παράκαμψη των κλασικών γραφειοκρατικών και τεχνικών προσκομμάτων, και την έγκαιρη, ισχυρή και αδιαμεσολάβητη άσκηση της διοίκησης, μπορούμε, ειδικά μετά τις καλοκαιρινές πυρκαγιές και τον χιονιά των τελευταίων ημερών, να συμπεράνουμε ότι το πρόβλημα της ιδέας βρίσκεται στα θεμέλιά της: το δημόσιο συμφέρον δεν είναι εταιρικό πρότζεκτ· δεν αρκεί ένας «doer» και μερικές προσωπικότητες γύρω από αυτόν για να διευθετήσουν πολυπαραγοντικά ζητήματα που προϋποθέτουν υποδομές, συνεχή εκπαίδευση και ασταμάτητο καλιμπράρισμα. Κανείς δεν μπορεί να κόψει δρόμο και να αποφύγει την άχαρη δουλειά της ενδελεχούς, κοστοβόρας οργάνωσης, αν θέλει να πετύχει.
Job description
Οπως φάνηκε αυτή την εβδομάδα, το καταστροφικό καλοκαίρι που μας πέρασε δεν ήταν αρκετά διδακτικό. Τα αντανακλαστικά και οι μηχανισμοί του κράτους παραμένουν αργόστροφα, οι κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται με πρόδηλο ερασιτεχνισμό και η ευθύνη ερμηνεύεται ακόμη με τρόπο αφηρημένο. Πάντα φταίει κάποιος άλλος εξίσου ή περισσότερο από τον υπαίτιο και πάντα η αποτυχία υπουργών, δημάρχων και περιφερειαρχών οφείλεται σε μια ασύλληπτη συγκυρία που ισοπεδώνει κάθε αξίωση να αποδείξουν έμπρακτα τις ικανότητές τους. Πόσο βολικό! Μια παροπλισμένη πόλη, όμως, με ανθρώπους παγιδευμένους μέσα στα αυτοκίνητά τους σε κεντρικούς δρόμους ή μέσα στα σπίτια τους χωρίς ρεύμα, δεν είναι κάτι αμελητέο που συγχωρείται διά των επικλήσεων σε έκτακτες συνθήκες και σε πρωτοφανή φαινόμενα. Η ταλαιπωρία και ο κίνδυνος δεν νοείται να μεταβολίζονται ως μικρές ατυχίες σε ένα ευρωπαϊκό κράτος που ξοδεύει εκατομμύρια για να προλαμβάνει την κακή τροπή της τύχης. Και, επιτέλους, πρέπει οι αρμόδιοι να καταλάβουν αυτό που κάποτε αρνούνταν να καταλάβει η Ρένα Δούρου και δέχτηκε –δικαίως– τη μαζική επίκριση του κόσμου: η διαχείριση κρίσεων περιέχει εξ ορισμού τον παράγοντα του σπάνιου και εξαιρετικού. Αν τα έκτακτα φαινόμενα ήταν πλήρως προβλέψιμα, δεν θα ήταν έκτακτα.
Απολογίακαι αβελτηρία
Από την πλευρά της κυβέρνησης ακούστηκαν πολλές και αχρείαστες δικαιολογίες για την πλημμελή αντιμετώπιση της κακοκαιρίας «Ελπίς». Από το ότι δεν την περιμέναμε ακριβώς όπως μας ήρθε μέχρι ότι ως μεσογειακή χώρα δεν έχουμε τις υποδομές για να διαχειριστούμε ακραία φαινόμενα. Η ευθυνοφοβία συμπλέκεται με την ανοργανωσιά και τη μοιρολατρία, και, υπό τη νομιμοποιητική σκέπη ενός ηττοπαθούς εφησυχασμού, προκύπτει μια απαράδεκτα καθαρή συνείδηση που υπονομεύει τη βελτίωση και την πρόοδο. Πρόκειται για ένα είδος θράσους, το οποίο στην πραγματικότητα πηγάζει από την έλλειψη κουλτούρας λογοδοσίας. Παρόλο το φιάσκο, οι αρμόδιοι αξιωματούχοι παραμένουν στη θέση τους. Ο λόγος για τον οποίο δεν τίθεται θέμα παραίτησης ή αποπομπής είναι διττός: Αφενός, η αλλαγή λογίζεται ως αδυναμία· η αδιαλλαξία και η επιμονή στο λάθος είναι διαχρονικά προτιμότερες επιλογές, γιατί δεν θίγουν πολιτικούς εγωισμούς και συμφέροντα. Αφετέρου, η απόσυρση του παλιού προϋποθέτει συγκεκριμένα κριτήρια και προδιαγραφές για τον νέο. Στην Ελλάδα, ωστόσο, έχουμε σοβαρό έλλειμμα τεχνογνωσίας και ιδεολογική αλλεργία στους τεχνοκράτες. Δεν ξέρουμε τι χρειαζόμαστε γιατί δεν σκεφτόμαστε πρακτικά. Τα πολιτικά πρόσωπα επιλέγονται κυρίως με επικοινωνιακούς όρους, ενώ τα κυριολεκτικά προσόντα τους περνούν πάντα σε δεύτερη μοίρα (πολλές φορές δεν αξιολογούνται καν, όπως αποδεικνύει περίτρανα η περίπτωση του υπουργού Μεταφορών).
Σύγχυση ταυτότητας
Η προσπάθεια να επιρριφθούν όλες οι ευθύνες στην «Αττική Οδό» και στους πολίτες ήταν παραπειστική. Παρά τις αδιαμφισβήτητες ευθύνες κάθε πλευράς, οι ιδιωτικές εταιρείες δεν έλαβαν ποτέ την ψήφο μας και οι πολίτες που βγήκαν στους δρόμους με ή χωρίς αλυσίδες, δεν ανέλαβαν ποτέ την υποχρέωση να μας προστατεύσουν από τον κίνδυνο. Οι συμβατικές και ατομικές ευθύνες δεν αναιρούν τις κρατικές, που είναι πάντα υπέρτερες. Το κράτος οφείλει να λειτουργεί παρά τις αντικειμενικές δυσχέρειες που συναντά. Ουσιαστικά, το κράτος υπάρχει ακριβώς επειδή υπάρχουν οι αντικειμενικές δυσχέρειες, ώστε να τις θέτει υπό έλεγχο για λογαριασμό μας. Είμαστε πολίτες για να μην ελπίζουμε στην καλοσύνη των ξένων.
Δυνατότητες και επιλογές
Οι πολίτες που στερούνται επιλογών οδηγούνται σε πανικό, εξαλλοσύνη και ακρότητες κι αυτό είναι κάτι που η κυβέρνηση πρέπει να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν πριν νιώσει ξανά χαλαρή στην εύθρυπτη δημοσκοπική της ασφάλεια. Παράλληλα, ο Αλέξης Τσίπρας θα πρέπει να αναλογιστεί τις δικές του επιλογές: αντί της πρότασης δυσπιστίας, δεν θα ήταν χρησιμότερη μια μελέτη (με στοιχεία και αριθμούς) των επιχειρησιακών λαθών της κυβέρνησης; Δεν θα ήταν προτιμότερη η παρουσίαση ενός ενημερωμένου σχεδίου για την επόμενη μεγάλη κρίση; Αυτά, βέβαια, απαιτούν και κάποιον κόπο. Οσο η Ν.Δ. βαυκαλίζεται και ο ΣΥΡΙΖΑ γαβγίζει, καλό θα ήταν ο Ν. Ανδρουλάκης να οργανώνεται.
