Στην ταινία «Γάμος αλά ελληνικά» ο Γκας Πορτοκάλος, μετανάστης στο Σικάγο, ισχυρίζεται ότι κάθε λέξη προέρχεται από τα ελληνικά. Π.χ. το «κιμονό» ετυμολογείται από τον «χειμώνα». «Τι φοράς τον χειμώνα, για να ζεσταθείς; Ρούχο. Ιδού! Χειμώνας – κιμονό». Στον κόσμο του υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων: οι Ελληνες και όσοι θα ήθελαν να είναι Ελληνες. Ο Γκας δέχεται ως γαμπρό του έναν ξένο· άλλωστε το όνομά του είναι ελληνικής ετυμολογίας: Μίλερ – μήλο. «Είμαστε διαφορετικοί, αλλά σε τελική ανάλυση, όλοι είμαστε φρούτα». Ο Γκας δεν έχει μισαλλοδοξίες.
Ολοι θα έχουμε συναντήσει κάποιον Γκας Πορτοκάλος, τον γραφικό, συνήθως ημιμαθή, αυτόκλητο διαφημιστή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, δεκτικό στους μύθους για την αρχαιότητα που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Είναι γνωστές οι απόψεις ότι οι Ελληνες κατάγονται από τον Σείριο ή ότι χρησιμοποίησαν πυραύλους στη ναυμαχία της Σαλαμίνας – δυστυχώς, τους ξέχασαν όταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατακτούσαν την Ελλάδα. Υποτίθεται ότι ο Αριστοτέλης διακήρυξε την ανωτερότητα της ελληνικής γλώσσας – λες και μιλούσε κάποια άλλη γλώσσα, για να έχει μέτρο σύγκρισης. Με αριθμητικές αλχημείες και παρανοήσεις, η ελληνική γλώσσα κατορθώνει να έχει πέντε εκατομμύρια λέξεις: όταν διάφοροι λεκτικοί τύποι (άνθρωπος και ανθρώπων) μαρτυρούνται χίλιες φορές, υπολογίζονται ως χίλιες διαφορετικές λέξεις.
Οι απόψεις του Γκας Πορτοκάλος έχουν μια ψευδο-επιστημονική βάση. Η ηχητική ομοιότητα άσχετων λέξεων παρερμηνεύεται ως γενετική σχέση, ακριβώς όπως στην επιστημονική γλωσσολογία λεξικολογικές, γραμματικές και συντακτικές ομοιότητες μεταξύ γλωσσών θεμελίωσαν τη θεωρία για τις οικογένειες γλωσσών. Η αφελής ψευδο-επιστήμη βρίσκει πρόσφορα έδαφος εκεί όπου ευδοκιμούν ο ιστορικός κομπογιαννιτισμός και οι ψευδείς ειδήσεις: στο Διαδίκτυο. Τον χώρο αυτό τον λυμαίνονται ανεξέλεγκτα κυρίως εθνικιστικοί κύκλοι. Ο θαυμασμός για την ανωτερότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού απέχει ένα μικρό βήμα από την πίστη στην ανωτερότητα της φυλής.
Ο θαυμασμός για την ανωτερότητα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού απέχει ένα μικρό βήμα από την πίστη στην ανωτερότητα της φυλής.
Κι ενώ οι απόψεις που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο και σε φυλλάδες δεν έχουν πίσω τους το κύρος κάποιου αναγνωρισμένου ακαδημαϊκού και επιστημονικού οργανισμού, η Ακαδημία Αθηνών δημοσίευσε το 2021 στα Πρακτικά της ένα κείμενο που θα είχε απορρίψει κάθε αρχαιογνωστικό περιοδικό με κριτές. Είναι η ομιλία που εκφώνησε ο απερχόμενος πρόεδρός της τον Ιανουάριο του 2019, πολιτικός μηχανικός στην ειδικότητα. Θέμα του η καταγωγή του ελληνικού αλφαβήτου και της ελληνικής γλώσσας. Πριν τυπωθεί στα Πρακτικά, η ομιλία δημοσιεύθηκε σε εφημερίδες του ακραίου συντηρητικού χώρου και εθνικιστικές ιστοσελίδες με θριαμβευτικές ιαχές: «Πρώτο αλφάβητο στον κόσμο είναι το ελληνικό. Συγκλονιστική ομιλία για τη γλώσσα»· «το ελληνικό αλφάβητο είναι πολύ αρχαιότερο, αναγόμενο πιθανότατα στα χρόνια του Τρωικού Πολέμου». Τα μεθοδολογικά και ερμηνευτικά λάθη επισημάνθηκαν σε σειρά δημοσιευμάτων, που έδειξαν ότι αυτές οι απόψεις στηρίζονται στην παραποίηση και παρερμηνεία αρχαίων κειμένων και στην απόκρυψη των πηγών που τεκμηριώνουν την κρατούσα άποψη ότι το ελληνικό αλφάβητο προέκυψε από προσαρμογή βορειοσημιτικής αλφαβητικής γραφής.
Ενας πολιτικός μηχανικός έχει δικαίωμα να λέει και να γράφει ό,τι θέλει για την ελληνική αρχαιότητα. Αυτό που δεν δικαιολογώ είναι το να τυπώνεται στα Πρακτικά της Ακαδημίας ένα κείμενο που ειδικοί ακαδημαϊκοί θεώρησαν μη δημοσιεύσιμο. Και αν η επιτροπή επί των δημοσιευμάτων θεώρησε ότι έχει την υποχρέωση να δημοσιεύσει μια ομιλία που εκφωνήθηκε σε πανηγυρική συνεδρίαση, όφειλε να συνοδεύει τη δημοσίευση με την παρατήρηση ότι τις απόψεις αυτές δεν συμμερίζονται τα τακτικά μέλη της Ακαδημίας που θεραπεύουν τα σχετικά γνωστικά αντικείμενα. Αυτό θα επέβαλλε ο σεβασμός στους εκπροσώπους της Αρχαίας Ιστορίας, της Φιλολογίας, της Αρχαιολογίας και της Γλωσσολογίας στα πανεπιστήμια, στα ερευνητικά κέντρα και στην ίδια την Ακαδημία που με γνώση, κόπο και αφοσίωση καλλιεργούν τα αντικείμενά τους.
* Ο κ. Αγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.