Το υπουργείο Εξωτερικών ανέλαβε μια σημαντική πρωτοβουλία, θέτοντας σε δημόσιο διάλογο τους βασικούς άξονες ενός στρατηγικού σχεδίου για τον απόδημο Ελληνισμό. Το όραμά του ταυτίζεται με διαχρονικές προσδοκίες των αποδήμων για αμφίδρομη αλληλεπίδραση με την Ελλάδα, ενδυνάμωση του ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο και προώθηση μέσω των Ελλήνων ομογενών σημαντικών θεμάτων εθνικού ενδιαφέροντος. Στον κατάλογο στόχων και δράσεων αναφέρονται σημαντικά έργα υποδομής, όπως η χαρτογράφηση της ομογένειας και των επιστημονικών, επαγγελματικών και τοπικών φορέων της και καινοτόμες πρωτοβουλίες για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Αλλοι στόχοι μπορούν να θεωρηθούν αυτονόητες υποχρεώσεις του υπουργείου, όπως η βελτίωση των υπηρεσιών των προξενικών αρχών και η ενίσχυση καθιερωμένων πολιτιστικών και επιμορφωτικών δράσεων. Επανεξετάζεται επίσης η λειτουργία θεσμών που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν και δεν απέδωσαν τους προσδοκώμενους στόχους, όπως το Συμβούλιο του Απόδημου Ελληνισμού.
Το κείμενο του υπουργείου αποτελεί συνολική καταγραφή αναγκών, που υπό ιδανικές συνθήκες χρειάζεται να καλυφθούν. Ωστόσο, οι 39 διαφορετικές δράσεις με την ανάμειξη πληθώρας υπουργείων θα δυσχεράνουν την υλοποίηση του σχεδίου, αν δεν υπάρξουν στρατηγική ιεράρχηση στόχων και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Η ΑΜΚΕ Κόμβος-Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού, επιθυμώντας να συνεισφέρει στην ιεράρχηση στόχων προτείνει να δοθεί προτεραιότητα στις ακόλουθες δράσεις, που θα έχουν ορατά αποτελέσματα εντός δεκαετίας:
1. Χαρτογράφηση των ανθρώπων και των δράσεων της ομογένειας και αποτύπωση της σημερινής κατάστασης: η χαρτογράφηση της γεωγραφικής, κοινωνικής και επαγγελματικής κατανομής Ελλήνων πολιτών που ζουν στο εξωτερικό μπορεί να αξιοποιήσει τη δυνατότητα ηλεκτρονικής απογραφής που χρησιμοποιήθηκε στην πρόσφατη απογραφή εντός Ελλάδας. Χρειάζεται ένα μητρώο των ομογενειακών οργανώσεων με διεθνή πιστοποίηση, που θα απορρέει από τη διαπιστωμένη δράση τους εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος και την τήρηση των προϋποθέσεων λειτουργίας, όπως ορίζονται από τις χώρες στις οποίες έχουν ιδρυθεί. Χρειάζεται επίσης καταγραφή ινστιτούτων και πανεπιστημιακών εδρών που σχετίζονται με τον Ελληνισμό. Ιδιαίτερη σημασία έχει και η καταγραφή των μεγάλων δωρεών Ελλήνων και ελληνικών ιδρυμάτων σε πανεπιστήμια, χώρους πολιτισμού και τεχνών και δημόσιους οργανισμούς του εξωτερικού για στοχευμένη κινητοποίηση Ελλήνων χορηγών προς όφελος της Ελλάδας. Οι πόροι υπάρχουν· αυτό που λείπει είναι η εμπιστοσύνη προς ελληνικά ιδρύματα και η άγνοια για το πώς χορηγίες θα αξιοποιηθούν και θα αποδώσουν. Αυτό το υλικό μιας σύγχρονης τράπεζας δεδομένων θα αποτελέσει τη βάση για τη συνεργασία συναφών φορέων εντός και εκτός Ελλάδας.
2. ∆ημιουργία φορέα που θα συμβάλει στον συντονισμό της έρευνας για τον εγχώριο και τον απόδημο Ελληνισμό: ο συντονισμός ερευνητικών δραστηριοτήτων μέσα και έξω από τα σύνορα μιας χώρας είναι κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη, όπως έχουν δείξει επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών. Ο νέος φορέας –οργανισμός ανοικτός σε Ελληνες επιστήμονες και δημιουργούς, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία εργάζονται– θα είναι η γέφυρα που θα συνδέσει την ομογένεια της επιστήμης με την Ελλάδα. Η χρηματοδότησή του θα πρέπει να προέλθει από τον απόδημο Ελληνισμό και η έδρα του θα πρέπει να είναι στο εξωτερικό, ώστε να μπορεί να δέχεται χορηγίες και κληροδοτήματα από την ομογένεια. Ως δράσεις τέτοιου φορέα αναφέρονται ενδεικτικά ο συντονισμός δραστηριοτήτων σε ερευνητικά δίκτυα με συναφή αντικείμενα, κοινά ερευνητικά προγράμματα, προσφορά δυνατοτήτων για έρευνα σε Ελληνες μεταπτυχιακούς και μεταδιδακτορικούς ερευνητές και η σύνδεση καινοτόμου έρευνας με το επιχειρείν. Ο φορέας αυτός θα δώσει ώθηση στην έρευνα και την καινοτομία και θα δημιουργήσει το επιθυμητό επίπεδο εμπιστοσύνης για τη χρηματοδότηση ακαδημαϊκών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. Επιπρόσθετα, θα συνδράμει στη δραστηριοποίηση αποδήμων στην Ελλάδα με προγράμματα εκπαιδευτικών αδειών που θα αυξήσουν το ρεύμα μόνιμης επιστροφής.
Πρέπει να γίνει χαρτογράφηση των ανθρώπων και των δράσεων της ομογένειας και αποτύπωση της σημερινής κατάστασης.
3. ∆ημιουργία δικτύου «παγκόσμιων πρεσβευτών της Ελλάδας»: η αξιοποίηση φορέων και επιδραστικών προσωπικοτήτων της ομογένειας και η δημιουργία μιας νέας γενιάς φιλελλήνων του 21ου αιώνα θα προβάλει τη θετική εικόνα της χώρας και θα αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση σε εθνικά ζητήματα. Γι’ αυτόν τον σκοπό μπορούν να χρησιμοποιηθούν δράσεις όπως podcasts στην αγγλική γλώσσα, καλά οργανωμένες πλατφόρμες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διεθνή θερινά σχολεία στην Ελλάδα, που θα αναδείξουν τη συνεισφορά της Ελλάδας στην τέχνη, στην επιστήμη και το επιχειρείν μέσα από το έργο σπουδαίων Ελλήνων. Το δίκτυο των παγκόσμιων πρεσβευτών σε συνεργασία με εξειδικευμένους ακολούθους στα ελληνικά προξενεία μπορεί να γίνει βασικό εργαλείο για την καθιέρωση πρωτοποριακών μορφών διπλωματίας, όπως η πολιτιστική διπλωματία, η επιστημονική διπλωματία και η τουρι-στική διπλωματία.
4. Χρήση νέων μέσων για την προώθηση της εκπαίδευσης των αποδήμων στην ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό: η αναβάθμιση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας στα παιδιά των Ελλήνων της διασποράς προϋποθέτει γενναίες παρεμβάσεις για την αλλαγή της σημερινής δομής των μηχανισμών εκπαίδευσης, με ειδικά εκπαιδευμένους και αξιοπρεπώς αμειβομένους δασκάλους, που θα εποπτεύονται από παιδαγωγικούς φορείς της Ελλάδας και του εξωτερικού. Είναι σημαντικό να προβλεφθεί η ποιοτική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού και για τους μαθητές σε διεθνή σχολεία ή σχολεία της χώρας που τους φιλοξενεί.
Το σχέδιο του υπουργείου Εξωτερικών προτείνει και αξιόλογες συμβολικές δράσεις, όπως η δημιουργία μουσείου του απόδημου Ελληνισμού και η καθιέρωση Ημέρας του απόδημου Ελληνισμού. Ομως, πέραν των συμβολισμών, επείγει η δημιουργία σταθερών βάσεων για την ενίσχυση των δεσμών των αποδήμων με την πατρίδα. Για να γίνει αυτό χρειάζεται ιεράρχηση και εστίαση σε άμεσες προτεραιότητες.
Ο κ. Αγγελος Χανιώτης είναι πρόεδρος της ΑΜΚΕ Κόμβος-Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού και ο *κ. Κωνσταντίνος Δροσάτος γενικός γραμματέας της ΑΜΚΕ Κόμβος-Δίκτυα του Παγκόσμιου Ελληνισμού.