Όλες οι χώρες του κόσμου αντιμετωπίζουν πάνω-κάτω τα ίδια προβλήματα. Αλλά διαφορές, βεβαίως, παραμένουν. Και υπάρχουν και κάποια φαινόμενα σε πολλές κοινωνίες τα οποία μοιάζουν εντελώς ακατανόητα για τις υπόλοιπες. Κάποιες μαύρες τρύπες, κάποια τυφλά σημεία τα οποία εκπορεύονται από τη συνήθεια και την αδράνεια και, καθώς οι κοινωνίες εξελίσσονται, παραμένουν σαν μόνιμες, παράδοξες πληγές που δύσκολα κλείνουν.
Στην πολιτεία του Οχάιο στις ΗΠΑ οι δάσκαλοι μπορούν να κουβαλάνε πυροβόλα όπλα μέσα στο σχολείο, στο οποίο πηγαίνουν για να διδάξουν τα παιδιά, εφόσον το συμβούλιο του σχολείου το επιτρέπει. Ένας νόμος τους επέβαλε, ωστόσο, να έχουν περάσει εντατική εκπαίδευση 700 ωρών πρώτα, για να έχουν αυτό το δικαίωμα. Τώρα, λίγες ημέρες μετά από την εισβολή ενός 18χρονου σε δημοτικό σχολείο στο Τέξας, όπου πυροβόλησε και σκότωσε 19 παιδάκια και δύο καθηγητές και τραυμάτισε άλλους 17 ανθρώπους, στο Οχάιο αλλάζουν το νόμο. Τώρα οι δάσκαλοι θα μπορούν να κουβαλάνε τα όπλα τους μέσα στο σχολείο αν πρώτα έχουν περάσει εκπαίδευση μόνο 24 ωρών.
Το θέμα της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ είναι ένα από αυτά τα θέματα που είναι εντελώς ακατανόητα σε άλλες χώρες. Κι αλλού είναι νόμιμο οι πολίτες να έχουν στην κατοχή τους όπλα, αλλά πουθενά στον κόσμο δεν είναι τόσο ελεύθερη και αρρύθμιστη η αγορά των πυροβόλων όπλων. Σε καμία άλλη χώρα δεν υπάρχουν περισσότερα όπλα στα χέρια απλών πολιτών (1,2 όπλα ανά κάτοικο στις ΗΠΑ, από 0,9 το 2011). Και πουθενά στη Γη δεν συμβαίνουν τόσα περιστατικά μαζικών δολοφονιών με πυροβόλα όπλα όσα στις ΗΠΑ. Είναι ένα από αυτά τα τυφλά σημεία εκείνης της κοινωνίας.
Γιατί, από όπου κι αν το πιάσεις, το θέμα της λίγο-πολύ ανεξέλεγκτης οπλοκατοχής δεν βγάζει κανένα νόημα. Η ιδέα ότι ακόμα και ένας ανήλικος μπορεί να πάει σε ένα παζάρι και να αγοράσει πυροβόλα όπλα παρόμοια με αυτά που χρησιμοποιούν οι στρατιώτες και να το κουβαλάει ελεύθερα όπου θέλει μοιάζει παράλογη παντού στον κόσμο, εκτός από τις περισσότερες Πολιτείες των ΗΠΑ. Πιάνεις συζήτηση για το θέμα με αμερικανούς από αυτές τις Πολιτείες (το έχω κάνει, πολλές φορές) και βουλιάζεις σε μια παράλογη κουβέντα παράλληλων μονολόγων, σα να μιλούν άνθρωποι από διαφορετικά σύμπαντα, χωρίς κοινά σημεία αναφοράς. Δεν είναι καθολικό το φαινόμενο -η πλειοψηφία της κοινωνίας (το 52%, σε πρόσφατη έρευνα) συμφωνεί με αυστηρότερη ρύθμιση της οπλοκατοχής, ενώ οι πλούσιες πολιτείες στις βορειοανατολικές και δυτικές ακτές της χώρας έχουν όντως επιβάλλει περιορισμούς. Αλλά η υπόλοιπη κοινωνία ανασηκώνει τους ώμους και γατζώνεται σε έωλα, τραβηγμένα από τα μαλλιά επιχειρήματα περί ελευθερίας, περί Συντάγματος (που, στη 2η τροπολογία του, προβλέπει το δικαίωμα της οπλοκατοχής στο πλαίσιο μιας “οργανωμένης πολιτοφυλακής” -γράφτηκε πριν από 250 χρόνια, όταν φοβούνταν μην τους εμφανιστεί κανένας αυταρχικός βασιλιάς) και ανοησίες του τύπου “δεν σκοτώνουν τα όπλα, οι άνθρωποι σκοτώνουν”. Ο Ρεπουμπλικανός Γερουσιαστής Τεντ Κρουζ, ο οποίος εκλέγεται στο Τέξας και χρηματοδοτείται από το λόμπι των οπαδών της οπλοκατοχής, δήλωσε μετά την τραγωδία στο δημοτικό σχολείο πως για να λυθεί το πρόβλημα θα πρέπει τα σχολεία να έχουν μόνο μία πόρτα. Πώς γίνεται ένα μεγάλο κομμάτι μιας ολόκληρης κοινωνίας να σκαλώνει με θρησκευτικού τύπου ζήλο σε κάτι που για ολόκληρη την υπόλοιπη ανθρωπότητα φαντάζει παράλογο;
Είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον φαινόμενο. Και υπάρχει, φυσικά και αλλού. Νομίζω ότι το έχουμε εδώ.
Η δικιά μας κοινωνία έχει τα δικά της παράδοξα. Έχουμε κάμποσες ιδιαιτερότητες που φαντάζουν περίεργες στους ξένους. Οι περισσότερες δεν είναι μοναδικές στον κόσμο -διαφθορά και “φακελάκια”, πόλεις χωρίς λειτουργικά πεζοδρόμια, δυσλειτουργικό και διαβρωτικό συνδικαλισμό έχουν και αλλού. Νομίζω ότι το δικό μας τυφλό σημείο, όμως, είναι η βία και η ανομία στα πανεπιστήμια.
Οι 34χρονες καταλήψεις, η βρώμα και οι βανδαλισμοί στα κτίρια, οι συχνές, πάντα ατιμώρητες πράξεις βίας κατά καθηγητών και φοιτητών, η διαρκής αίσθηση ανομίας και ανασφάλειας μέσα στο πανεπιστημιακό περιβάλλον -αυτά δεν υπάρχουν αλλού ή, τουλάχιστο, δεν υπάρχουν σε τέτοια κλίμακα. Είναι, βεβαίως, ένα πρόβλημα συγγενικό με άλλα προβλήματα της κοινωνίας μας, και κυρίως με τη διαχρονική, γενικότερη ανοχή στη βία και την ατιμωρησία στο δημόσιο χώρο (μην ξεχνάμε ότι η χώρα μας ανεχόταν για δεκαετίες τη δράση μιας δολοφονικής τρομοκρατικής οργάνωσης, κανονικούς σίριαλ κίλερ που περιφέρονταν στην επικράτεια). Αλλά είναι φαινόμενο ιδιαίτερο στο χαρακτήρα και στην ένταση, μοναδικό και αδιανόητο, ένα διαρκές, παράδοξο τυφλό σημείο στην κοινωνία μας. Κι έχει πολύ παρόμοια χαρακτηριστικά με τα άλλα τυφλά σημεία, στις άλλες κοινωνίες. Και εδώ, η πλειοψηφία της κοινωνίας θεωρεί την κατάσταση απαράδεκτη. Και εδώ, η ισχύς της αδράνειας επιτρέπει στους φανατικούς ζηλωτές του status quo να μην αφήνουν να αλλάξει τίποτε. Και εδώ, κάθε φορά που συμβαίνει κάτι εξωφρενικό, που υπενθυμίζει το βάθος και την έκταση του προβλήματος, γράφονται άρθρα και δίνονται υποσχέσεις. Και ενώ η υπόλοιπη κοινωνία κουτσά-στραβά ακολουθεί, αντιγράφει, επεξεργάζεται, προχωρά και εξελίσσεται, αυτό το σημείο παραμένει, ένα τραύμα, μια εκκρεμότητα εγκλωβισμένη στην ιδεολογία, το μίσος, την αδράνεια και τον ωχαδερφισμό. Ένα τυφλό σημείο.
