Υστερα από δύο πολύ ενδιαφέροντα άρθρα του στην «Κ», ο ιστορικός Γιώργος Θ. Μαυρογορδάτος εξηγεί πότε δεν χρησιμεύει η Ιστορία, αλλά και πότε αποδεικνύεται χρήσιμη (το πρώτο άρθρο στις 13 Μαρτίου 2022, το δεύτερο την Κυριακή 19 Ιουνίου).
Στην πρώτη περίπτωση, με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο ιστορικός ανέλυε το πώς πέφτει σε αχρηστία η Ιστορία όταν στη συζήτηση μπαίνει «το αδιανόητο ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου»: «Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότερες αναλύσεις αγνοούν αυτόν τον παράγοντα. Ούτε καν τον μνημονεύουν oι προβλέψεις και οι εικασίες για τις προθέσεις του Πούτιν».
Αντιθέτως, τονίζει στο τελευταίο του άρθρο ο κ. Μαυρογορδάτος, η Ιστορία «χρησιμεύει και χρειάζεται όταν την επικαλείται και τη διαστρέφει η εχθρική επιχειρηματολογία και προπαγάνδα, όπως τώρα στην περίπτωση της Τουρκίας».
Ο ιστορικός πάει ένα βήμα παραπέρα: «Είναι παράδοξο», τονίζει, «ότι δεν γίνεται από την ελληνική πλευρά πιο συστηματική και τεκμηριωμένη επίκληση συγκεκριμένων και αδιαμφισβήτητων ιστορικών στοιχείων. Ασφαλώς δεν αρκεί να επαναλαμβάνουμε γενικόλογα και αόριστα ότι η τουρκική επιχειρηματολογία είναι απλώς “ανιστόρητη”».
Γι’ αυτό ο κ. Μαυρογορδάτος μιλάει με συγκεκριμένα παραδείγματα. Στέκομαι απλώς στο πρώτο, πραγματικά εξωφρενικό: ελάχιστοι γνωρίζουν, γράφει ο ιστορικός, ότι τα πρακτικά της Συνδιάσκεψης της Λωζάννης «ουδέποτε μεταφράστηκαν στα ελληνικά ούτε κυκλοφόρησαν, έστω, σε προσιτή ελληνική έκδοση».
Στ’ αλήθεια, δεν είναι εξωφρενικό ότι τα πρακτικά αυτής της τόσο εμβληματικής για τη σύγχρονη Ελλάδα συνδιάσκεψης δεν έχουν μεταφραστεί ποτέ στη γλώσσα μας;
Η απώλεια είναι μεγάλη όχι μόνο για λόγους ιστοριογραφικούς: όπως αναλυτικά δείχνει ο κ. Μαυρογορδάτος, το πώς ερμηνεύει, και στην ουσία διαστρέφει, η τουρκική πλευρά σήμερα τα περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, γίνεται ξεκάθαρο αν κάποιος μελετήσει στοιχειωδώς τι συμφωνήθηκε το 1923. Για παράδειγμα, από τα πρακτικά προκύπτει ότι η ολική αποστρατιωτικοποίηση των νησιών που ζητούσε η Τουρκία απορρίφθηκε, με το σκεπτικό ότι «τότε θα έπρεπε να ισχύσει το ίδιο και για το απέναντι έδαφος της Μικράς Ασίας, ώστε να μην είναι τα νησιά στο έλεος της Τουρκίας».
Ο κ. Μαυρογορδάτος δεν παραλείπει να θίξει και το ανιστόρητο της ελληνικής πλευράς, όπως στην αντίδραση της Ελλάδας απέναντι στην Αγία Σοφία.
Ας διαβαστεί αυτό το άρθρο και, αν είναι δυνατόν, ας προβληματιστούμε όσοι ασχολούμαστε με το βιβλίο: συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή κι όμως στο σύνολό τους τα πρακτικά της Λωζάννης παραμένουν αμετάφραστα στα ελληνικά. Ιδού σε τι χρησιμεύει η Ιστορία.