Ενα πυκνό πλέγμα μνήμης και σκέψης προκαλεί η προγραμματισμένη για αύριο τελετή μνήμης των θυμάτων της βύθισης του πλοίου «Τάναϊς» στις 9 Ιουνίου 1944. Το «Τάναϊς» ήταν ελληνικό φορτηγό πλοίο που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί κατακτητές. Τορπιλίστηκε από βρετανικό υποβρύχιο, όταν είχε αποπλεύσει από το Ηράκλειο με προορισμό τον Πειραιά, και το ναυάγιο ήταν πολύνεκρο, μια πραγματική εκατόμβη. Επέβαιναν περίπου 265 Εβραίοι Κρητικοί, που οι Γερμανοί έστελναν στα στρατόπεδα, Κρητικοί αντιστασιακοί και Ιταλοί αιχμάλωτοι. Εκατοντάδες άνθρωποι χάθηκαν. Δεν υπάρχει ακριβής αριθμός.
Το «Τάναϊς» έχει περάσει πλέον στην εθνική μας Ιστορία ως μια μελανή σελίδα με αθώα θύματα. Και είναι συγκινητικό που έχει περάσει και στη λαϊκή μνήμη, σε μια κοινή παρακαταθήκη. Ο σκηνοθέτης Τηλέμαχος Μουδατσάκις έχει γράψει το μυθοπλαστικό βιβλίο «Τάναϊς. Το πλοίο του πικρού χωρισμού» (εκδ. Καστανιώτη, 2021) με αφορμή το γεγονός του ναυαγίου και ήδη από το 2013 έχει στηθεί το Μνημείο Τάναϊς στην Ακτή Μιαούλη (Πύλη της Αμμου) των Χανίων, έργο του Λαρισαίου γλύπτη Μίλτου Παπαστεργίου (ο οποίος έχει δημιουργήσει γλυπτά και για τον δημόσιο χώρο της Λάρισας). Εκεί, στο Μνημείο Τάναϊς θα γίνει αύριο στις 7 μ.μ. η τελετή μνήμης, όπως ενημερώνει το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος. Μια τελέτη που ενώνει μέσα από το τραύμα της απώλειας. Η επιμνημόσυνη δέηση θα γίνει από τον σοφολογιότατο ραβίνο Αθηνών κ. Γκάμπριελ Νεγρίν, τον σεβασμιώτατο μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνό και τον εφημέριο π. Λούκο Ρομάνι, εκπρόσωπο της Καθολικής Εκκλησίας Χανίων.
Τα θύματα του «Τάναϊς» δεν χωρίζονται φυσικά ανάλογα με το θρήσκευμά τους, αλλά το τραγικό αυτό γεγονός του 1944 μας θυμίζει τη μακραίωνη παρουσία των Εβραίων στην Κρήτη. Μετά την τελετή μνήμης θα γίνει στη Συναγωγή των Χανίων Etz Hayyim επιμνημόσυνη δέηση από τον ραβίνο κ. Γκάμπριελ Νεγρίν για την κρητική εβραϊκή κοινότητα που χάθηκε. Σιωπή και σεβασμός.
Μας θυμίζει επίσης το τραγικό αυτό ναυάγιο τα παλικάρια της Κρήτης που χάθηκαν και αυτά, και είναι σαν ένα νεύμα της Ιστορίας που μας καλεί να σταθούμε με κάποια επιπλέον σκέψη για τη μακρά διαδρομή που έχουμε διανύσει ως κράτος και ως κοινωνία από το 1944 έως τώρα. Σήμερα, με όλα τα παράσημα της διαδρομής αυτής, μπορούμε μαζί να σταθούμε με σεβασμό. Είναι μια κατάκτηση.